ایدز و مسافران مرگ

محاسبات علمی اولیه نشان می دهد در ایران حدود ۴۴ هزار نفر به ویروس HIV گرفتار هستند که فقط یک سوم آنها شناخته شده اند.    
علی رضا هفته گذشته ازدواج کرد.او یکسال پیش با دختری دوست بود. آنها با یکدیگر رابطه جنسی داشتند. یک روز دختر به او گفت ایدز دارد.علی رضا به حال جنون رسید. با هیچ کس نمی توانست سخن بگوید.برای خانواده”متقی” او داشتن رابطه جنسی پیش از ازدواج، راز سر به مهر بود. عاقبت، به این نتیجه رسید که بدون گفتن راز خود به دیگران، آزمایش خون بدهد. شش ماه طول کشید تا نتیجه آزمایش، روشن شد. در طول این مدت، زندگی وی رنگ وبوی دیگری گرفت. از خانه بیرون نمی آمد. با دوستانش کمتر سخن می گفت. چندین بار به فکر خودکشی افتاد و بارها گریست. زندگی عادی را کنار گذاشت واندک اندک دچار پارانویا شد. هنگامی که بالاخره جواب آزمایش آمد، دریافت که مبتلا به ویروس اچ ای وی نشده است. همان موقع تصمیم گرفت ازدواج کند.
مهرنازدختر ۲۳ ساله ای که سال گذشته قصد داشت ازدواج کند، بعد از گرفتن نتیجه تست ایدز متوجه شد جواب مثبت است. ازدواج او به هم خورد وخبر دهان به دهان پخش شد. او دو سال پیش ازآن با پسری به مدت دوماه ارتباط جنسی داشت. تنها دوماه. اما همین کافی بود تا زندگی مهرناز، دانشجوی سال چهارم مهندسی پزشکی را زیر و رو کند. او مجبور شد شهرش را ترک کند و به تهران بیاید. حالا هیچ کس نمی داند مهرناز کجاست و چه می کند.
علی رضا و مهرناز، تنها دو نمونه از قربانیان سیاست های غلط فرهنگی هستند. سیاست هایی که بنیان آنها بر پنهان کاریست. چنین است که این روزها هم خانواده ها نگران آینده فرزندان خود هستند، و هم جامعه نمی تواند با واقعیات و مشکلات خود رو به رو شود و برای آنها چاره بیابد. افزایش آمار ایدز در ایران، محصول مستقیم این پنهان سازی هاست.
تعداد مبتلایان به ایدزدرایران محاسبات علمی اولیه نشان می دهد در ایران حدود ۴۴ هزار نفر به ویروس HIV گرفتار هستند که فقط یک سوم آنها شناخته شده اند. رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت می گوید بر اساس آخرین آمار رسمی از غربالگری بیماری ایدز در کشور، تعداد مبتلایان شناخته شده به ویروس ایدز ۱۱ هزار و ۲۲۱ نفر است. اختلاف بین این دوعدد نشان دهنده مشکلات موجود در خصوص دستیابی به مختصاتی دقیق از وضعیت بیماری ایدز در ایران است.
وزارت بهداشت هر سه ماه یک بار بر اساس نتایج غربالگری در سراسر کشور، آمار مبتلایان به ویروس HIV و بیماران شناخته شده آن را اعلام می کند. بر این اساس آمار رسمی سه ماه گذشته، این بیماری در کشور ۱۰ هزار و ۲۶۵ مورد شناخته شده داشته که اکنون به ۱۱ هزار و ۲۲۱ نفر رسیده است. آخرین غربالگری وزارت بهداشت نشان می دهد ۸/۹۴ درصد مبتلایان شناخته شده ویروس ایدز مرد هستند و ۲/۵ درصد دیگر آنان را زنان تشکیل می دهند. ۴۰ در صد مبتلایان به ایدز در کشور به گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال تعلق دارند.
میزان انتقال ویروس ایدز از طریق اعتیاد تزریقی، از ۵۸ درصد در سه ماه گذشته به ۶۱ درصد رسیده است و ۳/۷ درصد مبتلایان نیز از طریق رابطه جنسی به ویروس این بیماری گرفتار شده اند. در حالی که اگر تعداد کسانی که به دلیل رابطه جنسی به این بیماری ابتلا دارند به صورت دقیق تری نشان داده شود، در این در صد تغییری جدی به وجود خواهد آمد.
مجموعه اطلاعات موجود در وزارت بهداشت ایران نشان می دهد که ۵۲۳ نفر از مبتلایان به ویروس ایدز درکشوردر مرحله بیماری هستند و تحت درمان قرار دارند، اما بقیه مبتلایان شناخته شده ویروس ایدز هنوز به مرحله بیماری نرسیده اند.
به علت پیچید گی های جامعه ایرانی و تابو بودن پرداختن به مسائل جنسی و گناه آمیز دانستن بیماری ایدز و برخی عوامل تکنیکی دیگر، هنوز محاسبات علمی لازم برای تعیین مبتلایان واقعی ویروس ایدز در کشور انجام نشده است، آنچه هست حاصل کار تعدادی از اپیدمیولوژیستهای کشور است که بر اساس استفاده از نرم افزارهای سازمان جهانی بهداشت انجام شده است، حال آنکه محاسبات اولیه نشان می دهد فقط یک سوم مبتلایان به ایدز شناخته شده اند.
به گفته کارشناسان بهداشت، تاسیس مراکز دیده وری وغربالگری ایدز در کشور طی سالهای گذشته به شناسایی بهتر و دقیق تر موارد ابتلا کمک کرده است.
بااین وجود اگر چه وزارت بهداشت تلاش می کند تا با افزایش مراکز مراقبت و دیده‌وری، تعداد بیشتری از افراد مبتلا به ویروس ایدز را شناسایی کند، و سطح پوشش خدمات درمانی به آنان را گسترش دهد، اما واقعیت این است که بسیاری از مبتلایان به دلیل هراس اجتماعی، از آشکار کردن بیماری خود در هراسند، و همین موضوع به یکی از عوامل مهم در گسترش ایدز در کشور بدل شده است.
نکته جالب توجه در آمارهای دولتی، رشد ابتلا به بیماری ایدز، هم از طریق تزریقی وهم از طریق رابطه جنسی است. البته با توجه به پنهان بودن ابتلا از طریق رابطه جنسی، تغییر الگوی ابتلا از اعتیاد تزریقی به رابطه جنسی، روز به روز قوی ترهم می شود.
توریسم جنسی، حلقه مفقوده سیاه
اگر چه هم اکنون با ضعیف شدن تار و پود تابوهای فرهنگی، بالارفتن سطح شناخت عمومی و بخصوص سطح آگاهی جوانان، پرداختن به مسائل مربوط به ابتلا به بیماری ایدز در قالب مسائل جنسی ، نسبت به چند سال پیش افزایش چشمگیری یافته، اما راه های ابتلا نیز عملا تنوع بیشتری پیدا کرده است. گسترش”توریسم جنسی” یکی از این راه هاست که جامعه ایران ترجیح می دهد به آن نپردازد، و امروز یکی ازشایع ترین راه های توزیع و گسترش ابتلا به این بیماری در ایران است.
چنین است که دوبی، ترکیه، آذربایجان و تایلند سرزمین های طلایی مسافرین ایرانی شده، که در ان نقاط برای خوش گذرانی هر کاری می کنند. بسیاری از افرادی که به این سفرها می روند نسبت به خطرات این بیماری اطلاعات چندانی ندارند. بسیاری از جوانان ایرانی که در داخل کشور از حداقل آزادی های اجتماعی برای برقراری ارتباط معقول با جنس مخالف محروم اند، از مشتاقان این سفرهای مرگ هستند. در داخل کشور نیز تابو بودن پرداختن به روابط زنان و مردان در جامعه به صورت عمومی، وضعیتی پدید آورده که اولا آگاهی های لازم نسبت به بیماری ایدز وعواقب آن اندک است ودر ثانی جوانان را به دلیل فشارهای ناشی از سرکوب میل جنسی، به کارهای عجیب وغریب وادار کرده است.
در اواسط سال۸۱ سازمان ملی جوانان در کتابی با اشاره به بحران های حوزه جوانان در کشور، بحران مسائل جنسی را یکی از این موارد برشمرد. پیش ازآن رییس همین سازمان در مصاحبه ای در شهریور ۱۳۸۰ اعلام کرده بود که بیش از ۵۰ درصد دختران و پسران با هم به اشکال مختلف ارتباط دارند. اگر چه وی تصریح کرده بود که این رابطه جنسی نیست، اما کارشناسان مسائل جوانان معتقدند که همین مقدار نیز توده متراکمی از خطر را پیش روی جامعه ایرانی قرارمی دهد.
فحشاء خیابانی از پدیده های دیگری است که این روزها زنگ های خطر را به صدا در می آورد. آمار تعداد افرادی که به این کار به صورت حرفه ای می پردازند، هولناک است. اگرچه نوع فحشاء پنهان و دیگر اشکالی که می تواند به اشاعه این ویروس مهلک کمک کند نیز همواره یا نادیده گرفته می شوند و یا چندان به حساب نمی آیند.
این درحالی است که حدود ۵۰ هزار معتاد پر خطر در کل کشور و ۵ هزار معتاد پرخطر در تهران وجود دارد که مانند بمب ساعتی می توانند موجب اشاعه بیماری ایدز شوند.
ایران الگوی کشورهای مسلمان
اگر چه وضعیت مبارزه با ایدز در ایران نگران کننده است،اما درمقایسه با کشورهای اسلامی وضعیت کشورما حتی به عنوان یک الگو مورد توجه است. ماه گذشته مرکز ملی تحقیقات آسیا، مستقر در واشنگتن با اعلام اینکه ایران از لحاظ شکستن تابوی ایدز در میان کشورهای مسلمان یک الگو محسوب می‌شود تاکید کرد که ایران در واقع در تمامی ابعاد مبارزه با ایدز پیشگام کشورهای مسلمان است.
از سوی دیگر برنامه مبارزه با ایدز سازمان ملل، تعداد مبتلایان به ایدز در کشورهای مسلمان واقع در آفریقای شمالی،‌ خاورمیانه،‌ و آسیا را تقریبا یک میلیون نفر تخمین می زند. هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند که رقم واقعی مبتلایان به ایدز در کشورهای مسلمان، بیش از این تعداد است.
بر اساس این گزارش،‌ مرکز ملی تحقیقات آسیا معتقد است با توجه به جمعیت ۳/۱ میلیارد نفری کشورهای مسلمان،‌ رقم یک میلیون مبتلا به ایدز در این کشورها اندک به نظر می رسد، خصوصا اینکه مسلمانان از اعتراف به ابتلا به ایدز بسیار اکراه دارند. این گزارش حاکی است،‌ اولین نمونه های ایدز در کشورهای مسلمان در اواسط دهه ۱۹۸۰ یافت شد.
این گزارش می افزاید، عدم تمایل و یا ناتوانی دولتهای مسلمان در مبارزه با ایدز نیز از دیگر علل عدم ارائه آمار دقیق از تعداد مبتلایان به ایدز در کشورهای مسلمان است.
بر این اساس کارشناسان و محققین‌ مرکز ملی تحقیقات آسیا معتقدند ایران پیشگام کشورهای مسلمان از لحاظ برنامه های مبارزه با ایدز است:” ایران گامهای قانونی بزرگی برداشته است تا مبتلایان به ایدز باقی عمر خود را با آبرو و شرافت بگذرانند.”
این گزارش می افزاید، دولت ایران قوانینی را تصویب کرده است که بیمارستانها را ملزم به پذیرش و درمان بیماران مبتلا به ایدز می کند، چیزی که در دیگر کشورهای مسلمان،‌ نادر به نظر می رسد.
همچنین برنامه های ارائه رایگان سوزنهای تزریق مواد مخدر در مناطق اعتیاد خیز تهران در حال اجرا است.
ایدزچقدر جدی است؟
مقامات دولت ایران سالهای مفیدی را برای آموزش مردم از دست داده اند، اما به نظر می رسد اقدامات سالهای گذشته وزارت بهداشت، مخصوصا در دو دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، در آگاه سازی مردم نتایج موثری داشته است. اما مردم چقدر بیماری ایدز را جدی می گیرند؟ رئیس اداره سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت معتقد است افزایش ۲۲ درصدی مصرف کاندوم در کشور طی یکسال گذشته نشان می دهد پیامهای ارائه شده در مورد خطر ایدز در کشور در بین مردم موثر بوده است.
طی یکسال گذشته تعداد کاندوم مصرفی در ایران از ۳۰۰ هزار قراص ( معادل ۱۴۴ عدد)‌ در یک سال به ۴۰۰ هزار قراص رسیده و حدود ۲۲ درصد افزایش یافته است که علت اصلی آن حساسیت مردم در مورد ابتلا به ویروس خطرناک ایدز (HIV) است.
بهرام دلاوربه خبرگزاری فارس می گوید علت افزایش مصرف این کالا این است که در گذشته در سیستم بهداشتی درمانی کشور کاندوم فقط به‌افراد متاهل و پس از ثبت نام و تشکیل پرونده تحویل می شد، اما به دلیل مشکلاتی که به علت شیوع ایدز جامعه را تهدید می کند اعلام کردیم که چنین ثبت نامی دیگر لازم نیست و کاندوم به همه افراد تحویل می شود به همین علت مصرف این کالا افزایش پیدا کرده و از این به بعد هم حتما افزایش پیدا می کند.
استفاده از کاندوم در ایران برای همه رایگان است و این وسیله اگر چه در داروخانه ها با قیمتهای متفاوت توزیع می شود اما پنج هزار مرکز بهداشت شهری وروستایی در سراسر کشور و همه مراکز خیریه، مراکز درمان سازمان زندانها و مراکز درمانی وابسته به نیروهای انتظامی، آموزش و پرورش و کمیته امداد در همه جای کشور این کالا را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می دهند. با این وجود بسیاری از مردم به دلایل مختلف هنوز به استفاده از کاندوم به صورت جدی ومداوم توجه نمی کنند.
آیا به درمان می توان امیداور بود
چشمهای مبتلایان ایدز در ایران و سراسر جهان به پیشرفت های پزشکی در دنیای علم است. اخیرا دانشمندان یک موسسه پزشکی در آامریکا با تلفیق شیوه‌های مطالعاتی تجربی و متعارف دوره تکثیر ویروس ایدز، دریافته‌اند که عامل این ویروس احتمالا با از کارانداختن رفتار مولکولی اتفاقی سلول‌ها در آنها ساکن می‌شود.
ماندن این ویروس در این حالت که به کمون معروف است از دلایل عمده ناتوانی پزشکان در معالجه ایدز از طریق دارو است. اکنون دانشمندان امیدوارند بتوانند با مهندسی ژنتیک، از طریق تغییر رفتار مولکولی اتفاقی سلول‌ها، امکان قرار گرفتن اچ‌آی‌وی در سلول به حالت کمون را از آن سلب کنند. موضوعی که می تواند عامل مهمی در به تاخیر انداختن ایدز در بیماران مبتلا به شمار رود.
بسیج عمومی برای اگاه سازی
اما چطور می توان با موج های سهمگین افزایش تصاعدی بیماری ایدز در جامعه مقابله کرد؟ به اعتقاد کارشناسان افزایش آگاهی های مردم از طریق نهادهای مردمی و سازمان های غیردولتی و استفاده از روش های ترویجی پیشرفته فراگیر می تواند تاثیرات مفیدی به همراه بیاورد. رسانه ها در این میان، اولویت جدی دارند.
جامعه ایرانی اندک اندک به چنین روش هایی که نزدیک به ۱۵ سال است در کشور های توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته است روی خوش نشان می دهد.
برای مثال تابستان امسال راه اندازی نمایش های خیابانی، کلاس های آموزشی، ارائه پوستر، بروشورهای آگاهی بخش از جمله فعالیت هایی بود که توسط برخی سازمان های غیردولتی به انجام رسید. طی دو سال گذشته چند سازمان غیردولتی نیز ازجمله موسسه حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی، با ایجادخطوط تلفنیHotline برای کسانی که نسبت به ابتلا و یا آلودگی وجلوگیری نگرانی هایی دارند، کوشیدند با گسترش این بیماری در جامعه مقابله کنند. اگر چه به نظر می رسد، بخش عمده ای از ظرفیت های سازمان های غیردولتی درایران در این زمینه نادیده گرفته می شود.
آموزش آرایشگران زنانه و مردانه نیز از موضوعاتی است که توسط ادارات بهداشت دنبال می شود. برای مثال در سال جاری به منظور پیشگیری از بیماری‌های ایدز و هپاتیت، ۲ هزار و ۹۰۱ واحد آرایشی زنانه و مردانه در شهرستان تبریز، موظف به گذراندن دوره‌های آموزشی لازم عدم مداخله در امور پزشکی و استفاده از عینک و دستکش شدند. این اقدامات برای افزایش ضریب پیشگیری از عوامل بیماری‌زا اتخاذ شده است. بر اساس این طرح آرایشگران نمی‌توانند اقدام به لنز گزاری و تاتو کنند و در صورت انجام این کارها تحت پیگرد قرار می گیرند.
در سختگیری های قانونی مورد نظر، کلیه آرایشگران زن و مرد تبریز باید از دستکش، عینک و تیغ یک بار مصرف استفاده کنند. این اقدامات به دنبال دخالت تعدادی از زنان آرایشگر در امور پزشکی و احتمال انتقال ایدز و هپاتیت از این طریق اتخاذ شده است.
غفلت سیاستگذران، افزایش مسافران سفر مرگ
نکته مهم در فرآیند آگاه سازی، عدم حضور جدی صدا وسیما در آگاه سازی های عمومی است که بعضا در مناسبت های خاص نسبت به عواقب بی احتیاطی های شهروندان هشدارهایی می دهد اما به صورت سیاست دائم این سازمان عملا جدی گرفته نمی شود. پرداختن به بیماری ایدز در صداو سیمای محافظه کارایران، پرداختن به روابط جنسی و جلوگیری های مرتبط به آن را می طلبد. روش های آگاه سازی که به شفاف بودن احتیاج دارند. چنین شفافیتی برای ایدئولوژی ای که رابطه جنسی را تنها در غالب خانواده می بیند و اشکال دیگر آن ر،ا علی رغم وضعیت نگران کننده جامعه، نادیده می گیرد دشوار است. هزینه های پنهان عدم پذیرش واقعیات جامعه که معمولا هم توسط اقشار محروم پرداخته می شود، در خصوص بیماری ایدز که در خود نشانه هایی از شکست سیاست های کنترلی و محدودیت رابطه بین دختران و پسران نیز هست، هم اکنون در قالب شبکه ها و بازار بزرگ فحشاء ایرانی، توریسم جنسی، روابط بدون کنترل و مناسبات خارج از قاعده و روابط غلط جنسی بین نسل جوانی ایرانی، سالها چشم بستن برواقعیات جامعه را به تصویر می کشد.
به اعتقاد کارشناسان، مبارزه با ایدز بسیج ملی می خواهد. تا امروز هزینه های چشم پوشی بر واقعیات جامعه بیش از آن بوده است که این روند بتواند ادامه پیدا کند. با این وجود به نظرمی رسد از آنجا که پذیرفتن هشدارهای مربوط به بیماری ایدز به صورت تلویحی باید تغییراتی را در نگرش ها و سیاست های مربوط به روابط دختران وپسران به وجود بیاورد،با مقاومت هایی رو به روست. جوانانی که قرار بود همگی از طریق سیاست های آسمانی سیاست گذاران، زندگی خوشبختی را تجربه کنند ، با غفلت ومخفی کردن واقعیات جامعه، سفر به مرگ را تجربه می کنند. به اعتقاد یکی از مدیران سازمان های غیردولتی فعال در امور مبارزه با ایدز، حرکت های صورت گرفته در جامعه در سالهای گذشته در خصوص ایدزحرکت هایی رو به جلو بوده ، اما نسبت به کارهایی که باید انجام بشود بسیار اندک است. وی می افزاید: ” این فرهنگ باید عوض بشود. باید از مردم عذر خواهی بشود برای اینکه آنها را سالها از یک آگاهی لازم محروم کرده اند.”
امید معماریان