امروزه روشن شده است که “امید به بهبودی” چه در مورد بیماری های جسمی و چه روانی، می تواند نقشی حتی موثرتر از درمان های ارائه شده توسط پزشکان، ایفا کند. چرا که دیده شده است در مواردی پزشک، در تجویز دارو به بیمار خود، دچار اشتباه گردیده است، اما بیمار به شکل غیر منتظره ای بهبود یافته، زیرا نسبت به بهبودی خود، امید کامل داشته است!
به این ترتیب بسیاری از منابع علمی، اشاره کرده اند که: هر نوع درمانی، چه به صورت تجویز یک قرص یا شربت باشد و چه به شکل هر نوع دیگری از شیوه های درمانی، همیشه حاوی یک نیروی درونی به نام “امید به بهبودی” است. رنگ و مزه یک ترکیب دارویی گاه از طریق این نیرو تاثیر بیشتری دارد تا ترکیب واقعی دارویی آن!(۱(
در این مورد خاطره ای از روستای آباء و اجدادی ام(روستای باصفای گوغر، از توابع شهرستان بافت از استان کرمان) به یاد می آورم، که ذکر آن در این جا، خالی از لطف نیست:
“چند سال پیش، پیرزنی در روستای “گوغر” زندگی می کرد که دائما از درد شدید زانو و پا نالان بود، طوری که نوه ها و نبیره های او، از دست ناله های این پیرزن دردمند، خواب خوش نداشتند! تا این که شبی از شب ها، یکی از نبیره های این پیرزن که شاید این نبیره، دانشجوی سال اول پزشکی هم بود و از این جهت پیرزن اطمینان بسیاری به او داشت، برای مادربزرگ پیرش، یک پماد سفید رنگ تجویز کرد که درد پا و زانوی او را برای همیشه ساکت کرد، طوری که مادر بزرگ دائما به جان نبیره خیر خواهش، دعای خیر می نمود و می گفت: تا کنون هیچ دارویی، تا این اندازه در درمان درد پای او موثر نبوده است! این در حالی بود که آن نبیره به خوبی می دانست که آن پماد، چیزی جز یک عدد “خمیر دندان” نبوده است و خود نیز از این درمان اسرارآمیز سخت در تعجب بود.”
غرض از این خاطره این است که امید به بهبودی، به طور قطع در همه درمان های پزشکی و روانپزشکی و حتی جراحی، می تواند در کنار سایر روش ها و حتی موثرترین آن ها، نقش مهمی ایفا نماید.
برخورد خیرخواهانه پزشک، لبخند پرستار، بوی مواد ضد عفونی کننده در بیمارستان، رنگ و مزه دارو، همه و همه می توانند از طریق “امید به بهبودی” نقش عمده ای در افزایش شانس بهبودی بیمار بازی کنند.(۲)
اما باید به این موارد و حتی قبل از همه آن ها، تاثیر اعتقادات مذهبی و امید به شفابخشی الهی را اضافه نمود.
انسان نمازگزار کسی است که با تمام وجود اعتقاد دارد که درمان همه بیماری ها، نزد خداست و به این ترتیب با امید به رحمت خداوند، بیش از هر شخص بی نمازی، امیدوار به رهایی خود از چنگال بیماری هاست و با این دیدگاه تمام درمان های پزشکی و وسایل مادی را به عنوان واسطه هایی برای اجرای اراده الهی می داند که در تلاش برای بهبودی او، حرکت می کنند.
شخص نمازگزار به جای اطمینان صرف به پزشک، به وسیله نماز خود به رحمت خداوند اطمینان پیدا می کند و ایمان دارد که اگر خدا بخواهد، ابزار مادی در درمان او موثر خواهند بود و با این امیدواری، “امید به بهبودی” را در مؤثرین شکل خود، به کار می اندازد و از آن در پیشرفت درمان های پزشکی مربوط به بیماری خود، بهره می برد. البته از ابعاد دیگری نیز می توان، از تاثیر نماز بر بهبود بیماری ها سخن گفت.
امروزه به اثبات رسیده است که یک عامل مهم در عدم پیشرفت درمان های دارویی و بروز اشکال در کنترل بیماری ، همکاری ضعیف بیمار، در طی درمان است.(۳)
یکی از جنبه های مهم این همکاری ضعیف می تواند به شکل نامنظم مصرف کردن داروها باشد که چه بسا بر اثر فراموش کاری بیماران یا در خواب بودن آن ها در زمان مصرف دارو، اتفاق بیفتد. اما شخص نمازگزار از آن جا که خود را ملزم به انجام فرایض واجب یومیه به شکل کاملا منظم می بیند، از امکان تطبیق دادن زمان مصرف داروهای خود، با زمان نماز برخوردار است که این امر به نوبه خود می تواند در پیشرفت درمان های دارویی موثر باشد.
اما زمانی که به این نکته اشاره می نمودم، باز هم خاطره ای از همان مادر بزرگ با صفای گوغری(که در این مقاله به او اشاره شد) بی اختیار به خاطرم آمد و آن این که او همیشه، پاکت داروهای خود را کنار سجاده نماز خود می گذاشت، تا هیچ وقت خوردن داروهای خود را فراموش نکند.
آری! زندگی با نماز، زندگی ای است سرشار از برکت و سلامتی و طول عمر.
تاثیر نماز بر افزایش عمر
در سال های نخستین که این حقیر، تحصیل طب را در تهران آغاز کرده بودم، در برخورد با استاد بزرگ پاتولوژی ایران، جناب آقای “دکتر کمال الدین آرمین” (۱) همواره این سؤال در ذهنم نقش می بست که چه نیروی عظیم و خارق العاده ای وجود دارد که سبب می شود این مرد در اوج کهولت مقتدرانه بر کرسی تحقیق و پژوهش و تدریس همچنان تکیه بزند و در آستانه هشتمین دهه عمر خود اینچنین شاداب و دل زنده باقی بماند!
تا این که روزی سر کلاس درس استاد این راز بر ما دانشجویان آشکار شد. بدین سان که، استاد هنگامی که مشغول تدریس اسلایدهای پیچیده و متنوع علمی مربوط به تشخیص های پاتولوژی بود، ناگهان به اسلایدی رسید که به کلی با همه چیزهایی که در دانشکده پزشکی دیده بودیم فرق داشت!؟
بر روی آن اسلاید تنها یک بیت از حافظ شیراز نگاشته شده بود که:
تکیه بر تقوی و دانش در طریقت کافریست
راهرو گر صد هنر دارد “توکل” بایدش
آن گاه استاد مدتی درباره توکل سخن گفت و به ما آموخت که والاترین و بالاترین قدرت پزشک برای تشخیص و درمان بیماری ها تنها توکل به باری تعالی است و دیگر هیچ.
ایمان متعالی و توکل بدون قید و شرط را یک بار دیگر من در ملاقات با پیر تاریخ ایران و پدر تاریخ کرمان، استاد باستانی پاریزی دیدم. مرد جاودانه ای که هنوز حتی در دوران کهولت، استوار و با عظمتی شگرف و ستودنی و بی آلایشی و بی ریایی بی نهایت خود، زندگی اش را وقف ایران عزیز نموده است.
مشاهده بزرگانی چون آرمین، باستانی پاریزی و … و توجه به این نکته ی ظریف که بسیاری از مراجع تقلید بزرگ و مشایخ صوفیه که ایمان و ذکر خدا در جزء جزء زندگی اشان جاریست، عمرهای طولانی و پر برکت می کنند، آشکار کننده این مطلب است که میان “ذکر خدا” و فزونی طول عمر رابطه تنگاتنگی وجود دارد.
توجیه علمی این موضوع نیز با توجه به فواید پزشکی مختلف نماز، که ما در این مجموعه مقالات تنها به فرازهای کوچکی از آن اشاره کرده ایم، روشن می شود. در این مورد حتی برخی از نویسندگان علت علمی طولانی شدن بی سابقه عمر حضرت صاحب الزمان (عج ) را برای قرن ها، تسلط همه جانبه و کامل ایشان بر مسایل جسمی و روانی بشر، به حساب می آورند.
حضرت قائم (عج ) همان بزرگ مردی است که والاترین حد نماز را به جای می آورد، نمازی که پیوسته سزاوار ستایش و سلام ابدی است:
” السلام علیک حین تقوم، السلام علیک حین تقعد، السلام علیک حین تقرء، السلام علیک حین تصلی، السلام علیک حین تقنت، السلام علیک حین ترکع و تسجد، السلام علیک حین تهلل و تکبر، السلام علیک حین تحمد و تستغفر، السلام علیک حین تصبح و تمسی، السلام علیک فی اللیل اذا یغشی و النهار اذا تجلی” (۲)
پی نوشت:
(۱) دکتر کمال الدین آرمین، فرزند حضرت آیت ا.. صدر آرمین می باشد که از اولین گروه پاتولوزیست ها(آسیب شناسان) ایران به حساب می آید. ایشان دو سال پیش دارفانی را وداع گفتند .
(۲) مفاتیح الجنان ـ زیارت آل یاسین
