پرسش . معاد جسمانی یعنی چه؟
پاسخ: قبل از تعریف معاد جسمانی باید به این سوال پاسخ داد که کدامیک از ابعاد وجودی انسان در معاد محشور میشود؟ جسم یا روح و یا هر دو؟ بر حسب جوابی که به این پرسش داده شد، سه نظریه وجود دارد:
۱. در قیامت تنها جسم محشور میشود؛ چون روح چیزی جز آثار و خواص و عوارض همین جسم نیست. از آنجا که مادیون طرفدار چنین نظریهای هستند و از طرفی ماتریالیستها اصولا برای عالم، هدف و غایت و آیندهای را معتقد نیستند؛ یعنی اصولا چون بحث از معاد در ماتریالیسم وجود ندارد، پس تصور نمیشود کسی قائل به چنین نظریهای باشد. به همین دلیل از شرح و بررسی آن صرفنظر میشود.
۲. در قیامت تنها روح انسان محشور میشود (معاد روحانی). جسم انسان بعد از مرگ متلاشی و نابود میشود ولی روح که باقی است به حیات خود ادامه میدهد و در نشئه دیگر بر حسب مکتسبات نفسانی، معذب یا متنعم خواهد بود.
۳. انسان در قیامت با همه ابعاد وجودی ـ اعم از روح و بدن ـ برانگیخته میشود. مطابق این قول، معاد هم روحانی است و هم جسمانی.
آنچه مقتضی ضرورت اسلام بلکه همه ادیان الهی است، همین نظریه سوم است. با توجه به اینکه نظریه اول نمیتواند قائلی داشته باشد، مراد از معاد جسمانی در این بحث «معاد جسمانی و روحانی» است. از آنچه گذشت به دست میآید که دو دیدگاه قابل توجه، بیشتر در این زمینه وجود ندارد: نظریه «معاد روحانی» و نظریه «معاد جسمانی» که همان برانگیخته شدن جسم و روح با هم است.
تعریف معاد جسمانی:
با توجه به مقدمه فوق، مفهوم معاد جسمانی چنین است: بر انگیخته شدن انسان با همین جسم دنیوی و روح در روز قیامت برای دریافت جزا و پاداش خود، که این جزا و پاداش هم مادی است و هم معنوی. از این تعریف چند نکته به دست میآید:
الف. انسان پس از مرگ دوباره در عالم دیگری برانگیخته میشود.
ب. بازگشت انسان در آن عالم با همین ابعاد وجودی ـ جسم و روح ـ میباشد.
ج. در قیامت نیز همانند دنیا برای انسان هم لذات و نعمتهای مادی است و هم روحانی و معنوی؛ همچنین است آلام و عذابهای قیامت.
