پرسش: آیا میتوان وقوع قیامت را برخورد اجرام آسمانی دانست و زمان آن را تعیین نمود؟
پاسخ: قرآن کریم، با وجودی که با قاطعیت و صراحت در مورد اصل وقوع قیامت سخن گفته: وَ إِنَّ اَلدِّینَ لَواقِعٌ (ذاریات [۵۱]/۶)؛ اما در علم و اطلاع از جزئیات حوادث آن را منحصراً به خدا نسبت داده است: یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلسَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ لا تَأْتِیکُمْ إِلاَّ بَغْتَهً (اعراف/۱۸۷) ۲) یکی از دلایل واضح در خصوص عدم علم موجودات به زمان و کیفیت وقوع قیامت و به ویژه مرحله اوّل آن که مشتمل بر مرگ عمومی است، آن است که تحقق این مرحله با فنای همه چیز همزمان است لذا هیچ موجودی وجود ندارد تا ناظر فنای خود باشد یا فنای ذاتش برای او ظاهر و منکشف گردد. علاوه بر این که نظام سببیِ حاکم بر عالم، هنگام وقوع قیامت بر هم خورده و به یک نظام دیگری تبدیل شده است. در حالی که این علم و احاطهای که میخواهد به قیامت تعلّق گیرد، خود جزئی از نظام این عالم است. عبارت آیه شریفه ثَقُلَتْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ و نیز لا تَأْتِیکُمْ إِلاَّ بَغْتَهً به همین نکته اشاره دارد. یعنی، آنچه راجع به قیامت است، سنگین است از قبیل ثبوت آن، علم به آن و ویژگیهایش همه بر انسانها و زمین و غیره، ثقیل و سنگین است. همینطور، قیامت بخاطر همان سنگینی و عظمتش است که به طور ناگهانی پدید میآید زیرا هیچ وصفی و علامتی از آن ممکن نیست قبلاً معلوم شود و نیز ممکن نیست که اوّل مقداری از آن ظاهر شود و سپس بقیه آن واقع گردد. لذا پدید آمدنش برای تمامی اشیاء، به طور ناگهانی است. برخی هم گفتهاند سنگینی حادثه از آن جهت است که در آستانه قیامت، همه کرات آسمانی به هم میریزند: آفتاب خاموش، ماه تاریک، ستارگان بیفروغ و اتمها متلاشی میگردند: وَ نُفِخَ فِی اَلصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی اَلسَّماواتِ وَ مَنْ فِی اَلْأَرْضِ (زمر/۶۸) ۳) این حقیقت که غیر از خدا، هیچکس حتّی پیامبر زمان و کیفیت وقوع قیامت را نمیداند در آیات دیگری به تصویر کشیده شده است: فِیمَ أَنْتَ مِنْ ذِکْراها، إِلی رَبِّکَ مُنْتَهاها (نازعات/۴۳) چون انتهای دنیا فقط با خداست، توی پیامبر هم نمیتوانی با کثرت یاد قیامت، به وقت آن علم پیدا کنی. نیز در سوره لقمان آیه ۳۴ آمده است: إِنَّ اَللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ اَلسَّاعَهِ ۴) نامعلوم بودن زمان و کیفیت وقوع قیامت، دارای اثر تربیتی است زیرا در صورت معلوم بودن آن چنانچه زمانش دور باشد، غفلت همگان را فرا میگیرد و اگر نزدیک باشد، پرهیز از بدیها به شکل اضطرار و دور از آزادی و اختیار در میآید. ۵) با وجود نامشخص بودن زمان وقوع قیامت، تعابیر قرآن حاکی از آن است که عمر کوتاه دنیا و همچنین دوران برزخ به قدری سریع طی میشود که به هنگام وقوع قیامت، انسانها فکر میکنند تمام این دوران چند ساعتی بیش نبود.
