بیان صحیح مطلب این است که در جهان آفرینش هر چه هست و هر کمالی که فرض شود ملک مطلق خدای آفریدگار است، از جزئی تا کلی عطیه و بخشش اوست بدون این که موجودی از راه استحقاق، حقی به عهده خدا داشته باشد که او را ناگزیر به عطیه و بخشش بنماید و نه علتی می توان فرض کرد که در خدای متعال تأثیر کرده او را ناچار به فعل یا ترک کند و هر حقی فرض شود جاعل و مالک حقیقی آن خداست، در همین صورت هر مصیبت و ناگواری که از ناحیه خدای متعال به مخلوقی از مخلوقات برسد، خداوند حق آن را دارد و آن مخلوق در آن باره حقی علیه خدای متعال ندارد. «… و یفعل الله مایشاء…، خدا هر چه بخواهد انجام می دهد» (ابراهیم/۲۷)، پس آن امر اصولا ظلم نخواهد بود نه این که ظلم است و از خدا مذموم نیست. منتها، این که نعمت و عطیه خداوندی رحمتی است که نازل می کند و نقمت و مصیبت، نفرستادن رحمت (است) که امر عدمی باشد، چنان که می فرماید: «ما یفتح الله للناس من رحمه فلا ممسک لها و ما یمسک فلا مرسل له من بعده …، هر رحمتی را که خدا برای مردم بگشاید، باز دارنده ای برای آن نیست، و آنچه را که باز دارد، پس از آن، کسی قادر به فرستادن آن نیست» (فاطر/۲) آری، در صورتی که به کسی حقی اعطا فرماید ابطال آن حق بدون مجوز، ظلم است و خداوند از آن منزه می باشد؛ چنان که مثلا به انسان به عنوان هدف وجود و هستی، صلاحیت سعادت و وعده بهشت بدهد بعد از آن بی جهت گرفتار عذاب ابدی کند، ظلم است و خداوند منزه از آن است، بلکه انسان است که نافرمانی کرده خود را گرفتار عذاب ابدی می کند؛ چنان که می فرماید: «ان الله لایظلم الناس شیئا ولکن الناس انفسهم یظلمون، خدا به مردم هیچ ستمی نمی کند، لیکن مردم به خودشان ستم می کنند» (یونس/۴۴)، و می فرماید: «فالیوم لاتظلم نفس شیئا و لاتجزون الا ما کنتم تعملون، امروز بر هیچ کس هیچ ستمی نمی رود و جز در برابر آنچه می کردیدپاداش نمی بینید» (یس/۵۴).
ادامه پرسش: «و باز می گویند خود مظلوم تقصیر کار است، بچه شش ماهه چه تقصیری می تواند داشته باشد؟ و اگر پدر و مادرش مقصر است پس چرا جریمه اش را این پس بدهد؟ و اگر در قیامت عوض داده خواهد شد آیا برای آن کبوتر که شکار شده عوض هم هست؟»
نسبت دادن تقصیر به بچه شش ماهه یا به پدرش دلیلی قابل توجه ندارد، اگرچه به نص قرآن کریم در آیه ۹ سوره نساء: «و لیخش الذین لو ترکوا من خلفهم ذریه ضعافا خافوا علیهم …، و کسانی که اگر بعد از خود فرزندانی ناتوان برجای گذارند بر آینده ای آنان بیم دارند، باید (درباره یتیمان مردم نیز) بترسند»، گاهی ظلم انسان به اولاد خودش منعکس شده در ایشان ظهور می کند ولی در این صورت گرفتاری بچه همان ظلم پدرش است نه جریمه ظلم پدر.
و اما پاداش حیوانات گرفتار در روز جزا طبق نص قرآن کریم برای حیوانات نیز حشر است. «و ما من دابه فی الارض و لا طائر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم ما فرطنا فی الکتاب من شیء ثم الی ربهم یحشرون، و هیچ جنبنده ای در زمین و هیچ پرنده ای که با دو بال خویش پرواز می کند نیست، مگر این که آنها نیز گروه هایی مانند شما هستند. ما در این کتاب از توضیح چیزی فروگذار نکرده ایم، آن گاه همه به سوی پروردگار شان محشور می گردند» (انعام/۳۸). ولی جریان تفصیلی حشر آنها بیان نشده و در بعضی از اخبار هست که خداوند روز قیامت از حیوان شاخدار قصاص حیوان بی شاخ را می گیرد و از روی هم رفته کتاب و سنت در می آید که در جهان آفرینش و نظامی که در آن جاری است واقعه ای بی مصلحت نیست خواه ما بدانیم یا ندانیم.
ادامه پرسش: خلاصه عرض بنده و ناراحتی ام از این است:
۱- در دنیا ظلم هست و اکثرا قصاص هم نمیشود.
۲- مبادا این کار در آخرت نیز باشد و برای آنها (حیوانات) که مظلوم می شوند در روز جزا پاداشی نباشد. چرا ظلم می شود در حالی که ظلم از اول، کار غلطی است».
اما این که فرموده اید: «اکثرا در ظلم، قصاص نمیشود»، اکثر آنچه ظلم نامیده اید، شر است نه ظلم و قصاص در ظلم است نه در مطلق شر و در مورد شرور، مصالح و حکمی است، راجع به نظام آفرینش عموما یا خصوصا و در مواردی که حقیقتا ظلم است و حقی پایمال می شود اگر قصاصی در دنیا هست فبها و اگر در دنیا نشد طبق وعده های صریح خداوندی در آخرت خواهد بود «…الله لایخلف المیعاد، خدا خلف وعده نمی کند» (رعد/۳۱). و اما این که برای حیوانات مظلوم در روز جزا پاداشی هست یا نه؟ خداوند – عز اسمه – آخرت را روز جزا نامیده «…یوم الدین» (حمد/۴) و حشر حیوانات را صریحا تذکر داده و لازمه آن پاداش می باشد ولی چگونگی حکمی را که خواهد فرمود برای ما بیان نفرموده است همین قدر فرموده است که «…لاظلم الیوم …امروز هیچ ستمی نیست» (غافر/۱۷).
