پس از اینکه هیچیک از تذکرات به حال سرسختهای قریش، رؤسا و ملأ قریش سود نبخشید، این آیه تقریبا بیان یأس آمیزی است درباره آنها، می فرماید: «هل ینظرون الا الساعه ان تأتیهم بغته و هم لا یشعرون؛ آیا جز رستاخیز را چشم به راهند که ناگهان به سراغشان آید در حالی که بی خبرند؟».
«ینظرون» به معنای ینتظرون است. کلمه ”نظرش” تنها به معنی نگاه نیست، به معنی مهلت هم هست. در خود قرآن آمده است: «و ان کان ذو عسره فنظره الی میسره؛ و اگر (بدهکار) تنگدست بود پس مهلتی باید تا گشایشی یابد» (بقره/۲۸۰). این آیه در باب مدیون و دائن است که اگر مدیون در مشقت است و ادای دین برای او سخت است بر دائن است که او را تا وقتی که تمکنی پیدا کند و در یسر قرار گیرد مهلت بدهد و فعلا که در عسر و مشقت است بر او فشار نیاورد تا دستش به اصطلاح باز بشود. پس آنجا کلمه ” نظرش ” به معنی مهلت و انتظار است.
در اینجا هم همین معنی را دارد. «هل ینظرون» یعنی آیا انتظار می برند؟ آیا منتظر چیزی جز مرگ یا قیام قیامت خواهند بود؟ یعنی دیگر چیزی نمانده که به اینها گفته نشده باشد و دیگر امیدی به حال اینها نیست. اینها حالتشان این است که انتظار نمی کشند جز اینکه مرگ و یا قیامت کبری بیاید (این در واقع زبان حالشان است نه اینکه خودشان جز این انتظار نمی کشند).
اینکه عرض می کنیم ”مرگ” یا ”قیامت کبری” به این دلیل است که کلمه «الساعه» آمده است. این کلمه در قرآن کریم معمولا به معنای قیامت می آید. در مورد مرگ هم ”قیامت” گفته می شود، از باب اینکه هر کسی که بمیرد قیامت او بپا شده است: «اذا مات المرء قامت قیامته» وقتی که انسان می میرد قیامت او بپا شده و شروع شده است. البته یک قیامت کبری و قیامت عمومی داریم که حساب دیگری دارد. می فرماید اینها دیگر هیچ انتظاری بر ایشان نیست مگر آنکه قیامت بغته و به طور ناگهانی آنها را بگیرد. حال یا مقصود این است که مرگ بغته آنها را (در کام خود) بگیرد و یا قیامت کبری بغته پیدا شود (چون درباره قیامت کبری هم در قرآن هست که بغته پیدا می شود در حالی که مردم انتظار چنین چیزی را ندارند و در فکر چنین چیزی نیستند). اینها هیچ توجه و آگاهی ندارند و نمی دانند که این قیامت است که دارد می رسد و یا مرگ اینهاست که دارد می رسد. اگر مقصود مرگ باشد ممکن است مراد همان مرگ دسته جمعی اینها باشد که به وسیله مسلمین کشته شدند و در واقع ”ساعت” و قیامت اینها در ” بدر ” بپا شد.
* * *
منبع : آشنایی با قرآن ۵، صفحه ۱۵-۱۳
