حقوق برادری

حقوق برادری، بر هشت دسته تقسیم می شود که به قرار زیر است:الف – کمک مالی:
که سه مرتبه دارد:
اول: پائین ترین مرتبه آن این است که نیازهای دوستت را بدون اینکه او درخواستی نماید، برآورده سازی به همان گونه که حوائج خدمتگزار و غلامت را برآورده می کنی .
دوم: او را همچون خود بپنداری و به مشارکت او در مالت راضی باشی.
سوم: که بالاترین مرتبه است اینکه رفع حاجت او را بر حاجت خویش مقدم بداری و ایثار کنی که خداوند متعال می فرماید:
«دیگران را بر خویشتن مقدم می دارند، هر چند در موردی که خود نیازمند باشند. » (۱)
«امام سجاد» (علیه السلام) فرمود:
«آیا بین دوستان، کسی بدون اجازه دست در جیب برادرش می کند، و آنچه را که می خواهد بدون اجازه برمی دارد؟» (گفتند: خیر) فرمودند: «پس با یکدیگر برادر نیستید.» (۲)ب – کمک بدنی:
که عبارت است از یاری کردن برادران و برآوردن نیازهای آنها و تلاش در رفع آن نیازها، حتی قبل از اینکه آنها تقاضا نمایند. که این نیز درجاتی دارد ، و پائین ترین درجاتش، رفع حاجت آنها با روی خوش است در آن هنگام که آنها بخواهند. «امام صادق» (علیه السلام) فرمودند:
«بدرستی که من در رفع حوائج دشمنان خود سرعت می گیرم، که مبادا آنها از کمک من بی نیاز شوند. » (۳)
این بخشش آن حضرت درباره ی دشمنان می باشد، پس چه رسد به لطف ایشان درباره ی دوستان؟!ج – کمک زبانی:
و آن اینکه از ذکر عیب های او و لجبازی در برابر او و تفاخر او لب ببندی، مگر اینکه در این گونه امور رضای الهی در کار باشد. و در حفظ اسراری که تو را نهی از افشاء آن نموده است کوشش نما، اگر چه بعد از قطع رابطه ی دوستی باشد . زیرا که افشای راز از پستی طبع انسانی سرچشمه می گیرد. و اینکه در مذمت دوستان، خانواده و فرزندان وی سخن نگوید و از بدگوئی دیگران درباره وی حکایت نکند زیرا کسی که خبر ناسزاگویی دیگران را نزد تو می آورد در حقیقت ناسزاگوی تو نیز هست.د- کمک کلامی: آن است که به زبان در برابر او ابراز دوستی و دلسوزی نموده برایش دعا کنی و از او تمجید نمائی، و اگر فعل حرامی انجام داد او را نصحیت کن، و از خدا بترسان. و او را بر عیوبش آگاه نما، و زشت را بر او زشت و نیک را بر او نیک جلوه بده.
«پیامبر اکرم» (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«مؤمن آینه ی مؤمن است. » (۴)
به این معنا که از طریق او از عیوب خویش بدانگونه آگاه می شود که به خودی خود، اگر او نمی گفت، آگاه نمی شد. به همان گونه که بوسیله ی آینه، بر عیوب ظاهری آگاه می شود.هـ- عفو:
اینکه لغزشها و خطاهای او در دین را با نصیحت و راهنمائی برطرف سازی و اشتباهات او را در امر دوستی را به روی خود نیاوری و عفو کنی. و اگر از تو عذرخواهی نمود. عذر او را بپذیری. «پیامبر اکرم» (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«کسی که برادرش به درگاه او عذر آورد و او نپذیرد، برای او گناهی است چون گناه باجگیران.» (۵)و- دعاء:
برای او در ایام حیات و پس از مرگش آنچه که برای خود و خانواده ات دعا می کنی، از خدا بخواهی. و بین خویش و او فرقی قائل نشوی، زیرا دعائی که برای او می کنی، در حقیقت، نفعش به خودت برمی گردد، زیرا «پیامبر اکرم» (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«چون مردی برای برادرش در خفا دعا کند، فرشته ای می گوید: برای تو نیز مثل آن خواهد بود.» (۶)
«امام باقر» (علیه السلام) در ذیل آیه ی :
«خداوند، خواهش افراد مؤمن و نیکوکار را استجابت نموده و از فضلش به آنها افزون عطا می کند.»
فرمودند:
«او مؤمنی است که برای برادرش در پنهانی دعا کند. پس ملائکه برای او می گویند: آمین. و خداوند متعال عزیز جبار می فرماید: برای توست مثل آنچه برای برادرت خواسته ای و به خاطر محبت به او، به تو نیز آنچه را که برای او خواسته ای عطا می کنم.» (۷)
«پیامبر اکرم» (صلی الله علیه وآله) فرمودند:
«مثل مرده در قبرش، مثل غریقی است که به هر چیزی متمسک می شود و منتظر دعائی از جانب فرزندش، یا پدرش، یا برادرش و نزدیکش می باشد.» (۸)ز- وفاء و اخلاص:
وفاء آن است که بر دوستی با او و ادامه ی آن دوستی تا مرگ و پس از آن، به دوستی با فرزندان و دوستانش ثابت قدم بمانی، زیرا که چنین محبت و دوستی تا آخرت ادامه می یابد و اگر از آن دوستی قبل از مرگ، در دنیا قطع شود، همه ی ثواب دوستی نابود گشته و تلاش او ضایع شده است. به همین جهت گفته شده است: «وفاء اندک بعد از مرگ، بهتر از وفاء بسیار در حال حیات است.»
نقل شده است که پیره زنی بر «پیامبر اکرم» (صلی الله علیه و آله) وارد شد. آن حضرت او را بسیار گرامی داشت.از علت آن کار سئوال شد، «پیامبر اکرم» (صلی الله علیه وآله) فرمودند:
«او در ایام زندگانی همسرم خدیجه نیز پیش ما می آمد. » (۹)
از جمله مصادیق وفاء در دوستی، مراعات کردن حالات دوستان و نزدیکان آن برادر می باشد. و اینکه حالت تو در ابراز تواضع نسبت به دوست و برادرش، در همه ی احوال، حتی به هنگامی که به ریاست رسیده ای و شأن اجتماعیت بالا رفته نیز متفاوت ننماید و هرگز با دشمنانش دوستی نکنی.ح- سهل گیری:
آنکه، برادرش را بر سختی ها مجبور نسازد، و از او در جاه و مال کمک نخواهد، و او را در تواضع و تفقد و قیام به حقوق برادری مشکل نیاندازد، بلکه در محبت کردن به او امیدی جز خدای تبارک و تعالی و تبرک جستن از دعای او و امید به لقای او نداشته باشد.
«امیرالمؤمنین» (علیه السلام ) فرمود:
«بدترین دوستان تو کسی است که تو را به مشکل اندازد. هم چنین آن کسی است که تو را به مدارا کردن با خود وادار سازد، و به عذرخواهی مجبورت کند.» (۱۰)
«امام صادق» (علیه السلام) فرمود:
«غیرقابل تحمل ترین برادرم بر من کسی است که مرا به مشکل بیاندازد و من از آنها دوری می کنم. و راحت ترین آنها بر من کسی است که در کنار او همچون تنهائیم می باشم.» (۱۱)پی نوشت ها:
۱- قرآن کریم، سوره الحشر، آیه ی ۵۹.
«تؤثرون علی أنفسهم ولو کان بهم خصاصه.»
۲- محجه البیضاء، ج ۳، ص ۳۲۰.
۳- محجه البیضاء، جلد ۳، صفحه ی ۳۲۱:
«انی لاسارع الی قضاء حوائج اعدائی مخافه ان اردهم فیستغنوا عنی».
۴- سنن ابی داود، جلد ۴، باب النصحیه و الحیاطه ، صفحه ی ۴۳۲:
قال «الرسول» (صلی الله علیه و آله) : «المؤمن مرآه المؤمن».
۵- سنن ابن ماجه، شماره ۳۷۱۸:
قال «الرسول» (صلی الله علیه و آله): «من اعتذر الیه، اخوه فلم یقبل فعلیه مثل اثم صاحب المکس».
۶- صحیح مسلم، جلد ۸، صفحه ی ۸۶:
«اذا دعا الرجل لاخیه فی ظهر الغیب قال الملک: «و لک بمثل ذلک».
۷- «اصول کافی، جلد ۲، کتاب الداعاء، صفحه ی ۵۰۷:
عن «ابی جعفر» (علیه السلام) فی قوله تبارک و تعالی: «و یستجیب الذین امنوا و عملوا الصالحات و یزیدهم من فضله»، قال: «هو المؤمن یدعوا لاخیه بظهر الغیب فیقول له الملک: امین و یقول الله العزیز الجبار، و لک «مثلا ما سألت و قد اعطیت ما سألت بحبک ایاه.»
۸- «مسند الفردوس»، ابومنصور الدیلمی، صفحه ی ۶:
روی عن «الرسول» (صلی الله علیه و آله): انه قال « مثل المیت فی قبره مثل الغریق یتعلق بکل شیء ینتظر دعوه من ولد او والد او اخ او قریب.»
۹- «مسند حاکم نیشابوری»، جلد ۱، صفحه ی ۱۶:
روی انه – صلی الله علیه و آله – اکرم عجوزا دخلت علیه فقیل له فی ذلک فقال: «انها کانت تأتینا ایام خدیجه».
۱۰- محجه البیضاء، صفحه ی ۳، صفحه ی ۳۴۴:
قال: «علی» (علیه السلام): شر الاصدقاء من تکلف لک و من احوجک الی مداراه و الجاک الی اعتذار».
۱۱- محجه البیضاء، جلد ۳، صفحه ی ۳۴۴:
کان «جعفر بن محمد» (علیهم السلام) یقول: «اثقل اخوانی علی من یتکلف لی و اتحفظ منه، و اخفهم علی قلبی، من اکون معه کما اکون وحدی».