۱ . حضرت آیت الله جوادی آملی می فرمایند : تدبّرِ جامع نشان می دهد که مفاد دعوت به احسان ، قدر مشترک بین وجوب و استحباب ، یعنی اصل رجحان است به طوری که اگر ترک احسان با عقوق ، قطع رحم و ایذای والدین باشد چنین احسانی واجب است و گرنه مستحب است و تفصیل حکم آن برعهده فقه است . آنچه این احتمال را تأیید می کند این است که در آیاتِ مربوط به والدین به دو چیز دستور داده نشده است یکی امر به احسان و دیگری نهی از عقوق و ایذاء بلکه فقط به احسان دستور داده شده است .
خدای سبحان در ازای احسان و تربیت والدین نسبت به فرزندان دو چیز را بر فرزندان واجب کرد که پاداش والدین به حساب می آید یکی احسان به آنان به ویژه دوران ضعف و پیری و دیگر دعا در حقّ آنها که ممکن است آن نیز از مصادیق احسان به حساب آید ، [بنابراین ] حقّ وجوبی پدر و مادر در مواردی است که عصیانِ آن ، عقوق محسوب شود و مایه اذیّت پدر و مادر گردد و حقّ استحبابی در مواردی است که چنین نباشد .
اطلاقِ احسان و نیز مطلق بودنِ حرمتِ عقوق به شهادتِ برخی احادیثِ مأثور شامل حیات و مماتِ والدین می شود چنان که تغییر حال از احسان به عقوق یا به عکس در هر دو حال ممکن است .
ر . ک . تسنیم ، حضرت آیت الله جوادی
۲ . آنچه در آیات شریفه قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام درباره احسان به والدین سفارش شده است برخی از مواردش واجب و برخی مستحب است .
مصادیق احسان به پدر و مادر ِ از دنیا رفته
مصادیق احسان به والدین پس از مرگ آنان عبارتند از:
۱ . آنان را در آرامستان نزدیک به خاک سپردن
۲ . خویشان و بستگان را نزدیک به هم به خاک سپردن
۳ . هنگام دفن ، خویشان و بستگان روی قبر آنان خاک نریختن
۴ . صدقه دادن در اوّلین شبِ دفن آنان
۵ . انجام نمازِ لیله الدفن
۶ . انجام نمازهاى قضا شده آنان.
۷ . به جا آوردن روزههاى قضاى آنان.
۸.انجام حج فوت شده آنان.
۹ پرداخت بدهىهاى خمسى آنان اگر اهل خمس نبوده و یا بدهکار بودهاند.
۱۰ . پرداخت زکات از طرف آنان اگر بدهکار بودهاند.
۱۱ . پرداخت کفّارات آنان
۱۲ . پرداخت بدهىهای آنان و دادن حق الناس ها و در موارد مشکوک ، دادنِ ردّ مظالم.
۱۳ . اگر کار خیر ناتمامی داشته اند به اتمام رساندن.
۱۴ . حفظ کارهای خیرِ تمام شده آنان ( باقیات الصالحات ) .
۱۵ . سنّت های خوبشان را ادامه دادن .
۱۶ . شکر نعمتهایى که خداوند به آنان کرامت فرموده بجا آوردن .
۱۷. وفاى به عهد ، نذر و قسمهایى که آنان عمل نکردهاند.
۱۸ . . رسیدگی به ارحام و بستگان و رفع اختلاف آنان .
۱۹ . به جای پدر و مادر به زیارتِ عمو ، عمّه ، خاله و دایی رفتن و آنچه پدر و مادر در باره آنان انجام می دادند انجام دادن .
۲۰ . خبرگیرى از دوستانشان و رسیدگی به آنان.
۲۱ . کاری کند که مردم برای آنان طلب مغفرت نمایند و پرهیز از هر کاری که سبب می شود دیگران نسبت به آنان سب و لعن داشته باشند .
۲۲. اجازه ندهد به آنان یا قبرشان بی حرمتی شود .
۲۳ . زیاد به یاد آنان بودن .
۲۴ . طلب مغفرت کردن براى آنان
۲۵ . دعا کردن براى آنان .
۲۶ . زیارت قبور آنان.
۲۷ . خیرات کردن براى آنان.
۲۸ . عمل نمودن به وصیّت های آنان در اوّلین فرصت
