در مورد شاخه ها و فرقه های مسیحیت توضیح دهید؟

پاسخ:
تصویر رایج از مسیحیت اولیه این است که با یکپارچگی کامل آغاز شد و در ادامه به گروه هایی تقسیم شد اما بخلاف این تصویر رایج تصویر محققانه این است که مسیحیت از همان آغاز با تکثر آغاز کرد. چراکه از همان ابتدا بعضی موضوعات پیچیده موجب نزاعهایی میان مؤمنان به مسیح ـ علیه السلام ـ شد.[۱]
بهمین خاطر می توان سده اول مسیحیت را به سه بخش تقسیم کرد:
الف. عصر حیات زمینی مؤسس دین یعنی حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ (۱ تا ۳۰ میلادی)[۲]
ب. عصر گسترش مسیحیت. (۳۰ تا ۶۴ میلادی)
ج. عصر نزاعهای عقیدتی. (۶۴ تا حدود ۱۰۰ میلادی)
در مورد عصر گسترش مسیحیت این توضیح لازم است که در این دوره دو شخصیت پس از حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ نقش آفرینی کرده اند. یکی پطرس[۳] و دیگری پولس.[۴] فلذا می توان به صراحت ادعا کرد که از همان آغاز عصر گسترش مسیحیت، بین مسیحیان انشعاب ایجادشده و آنها به دو گروه طرفداران پطرس و طرفداران پولس تقسیم شده بودند.
اما در عصر نزاعهای عقیدتی که پس از کشته شدن پطرس و پولس آغاز می شود غلبه اندیشه های پولسی بر پطرسی تا حدی نمایانگر است. فلذا شاید بتوان گفت که در اواخر قرن اول میلادی مسیحیان بعد از شکافی که بینشان ایجاد شده بود تقریباً به یک دسته یعنی طرفداران پولس تبدیل شدند.
از این به بعد دیگر شکاف عمده ای بین مسیحیان ایجاد نشد تا حدود قرن چهارم میلادی که اولین شکاف عمده در دنیای مسیحیت بین آنچه اکنون کلیسای کاتولیک رم و کلیسای ارتدکس شرقی نامیده می شود رخ داد.[۵] علت این انشعاب تقسیم شدن امپراطوری روم به دو امپراطوری روم غربی که پایتخت آن روم بود و امپراطوری روم شرقی که پایتخت آن قسطنطنیه (استانبول) بود.[۶]
وضع به همین منوال گذشت تا اینکه بخاطر سخت گیریهای بیش از اندازه کلیسای روم غربی (کاتولیک) مردم از کلیسا زده شدند و در نتیجه عده ای از مؤمنین به انجیل علیه کلیساشورش کردند و خواستار آزادی شدند.[۷] و این آغاز دومین شکاف عمده در میان دنیای مسیحیت بود که از آن به دوره نهضت اصلاح دینی نیز تعبیر می کنند. این تلاشهای اصلاحی در داخل و خارج کلیسا منجر به چندین شکل جدید از مسیحیت شد که در حکومت، اعتقاد و عمل از یکدیگر متمایز بودند.[۸]
پس می توان مذاهب مسیحیت را چنین تقسیم بندی کرد:
1. طرفداران پطرس: که در همان قرن اول میلادی مغلوب عقاید پولسی شدند.
2. طرفداران پولس: این دسته خود نیز با صرف نظر از انشعابات کوچکی که در طی قرون ۱ تا ۴ داشتند در قرن
چهارم به دو گروه عمده تقسیم شدند که آنها عبارتند از:
الف. ارتدکسها.
ب. کاتولیکها.
و اما ارتدکسها:
برای این دسته هم قبل از نهضت اصلاح دینی و هم بعد از آن، انشعابات و شاخه های فرعی ای وجوددارد که می توان آنها را چنین دسته بندی کرد:
1. مذاهب ایجاد شده در محدوده زمانی قرون ۴ تا ۱۶ میلادی که عبارتند از:
1. نساطره. ۲. ارمنیه. ۳. سریانیه.
2. قبطیه. ۵. کلدانیه. ۶. مارونیه.[۹]
سریانه: آنها پیروان کلیسای سریانیه بودند و در سال ۴۵۱ میلادی ایجاد شدند علت پیدایش آنها اختلاف عقیده در مورد طبیعت مسیح بوده است. این دسته بعدها به اسم کلیساهای خلقیدونیه شناخته می شده اند.
2. مذاهب ایجاد شده در محدوده زمانی قرون ۱۶ تا ۲۰
در این دوره مسیحیان ارتدکس در هر منطقه ای کلیسای مستقلی رابا بطریق (اسقف) مستقلی ایجادکردند که تقریباً تعداد آنها به ۱۵ رسیده است.»[۱۰]
و اما کاتولیکها:
بیشترین انشعابات در دنیای مسیحیت در میان کاتولیکها صورت گرفته است فلذا برای سهولت کارآنها را در سه بخش جدگانه معرفی می کنیم:
1. مذاهب کاتولیکی ایجادشده در محدوده زمانی قرون ۲ تا۶ میلادی که عبارتند از:
1. یعقوبیه ۲. الیانیه ۳. الیلیارسیه. ۴. مقدانوسیه ۵. سبالیوسیه
6. نوئتوسیه ۷. بولسیه[۱۱] ۸. موارنه[۱۲] ۹. ملکانیه[۱۳] ۱۰.مونوفیزیه[۱۴]
یعقوبیه: اسم دیگر این گروه یعاقبه است آنها گروهی از مسیحیان هستند که منادی طبیعت واحد برای حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ می باشند.
عده ای از این گروه در قرن ۱۸ به کلیسای روم پیوستند که امروزه به آنها بطریرکیه السریان الکاتولیک گویند.[۱۵]
موارنه: این گروه را به شخصی به نام قدیس مارون نسبت می دهند که در قرن چهارم در سوریه شمالی زندگی می کرده است.[۱۶]
ملکانیه: این گروه یکی از گروه های قدیمی مسیحیت می باشد و آنها پیروان شخصی به نام ملکا بودند. ملکا در روم زندگی می کرد و بیشتر مردم روم ملکانی مذهب هستند.[۱۷]
این گروه جزء اولین کسانی هستند که قائل به تثلیث و اقانیم ثلاثه شدند.[۱۸]
مونوفیزیه: این گروه نیز مانند یعقوبیه قائل به طبیعت واحد برای حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ هستند بدین معنا که انسانیت مسیح ذوب در الوهیت او شده است. این فرقه در قرن ۵ توسط شخصی به نام ایوتخوس نشر داده شد و در مصر و حبشه و سوریه و عراق نیز طرفدار دارد.[۱۹]
2. مذاهب کاتولیکی ایجاد شده در محدوده زمانی قرون ۶ تا ۱۶ میلادی که عبارتند از:
1. مونوتولیه ۲. یسوعیون. ۳. الکاتاد.
مونوتولیه: این گروه توسط سرحیون اول در قرن ۷ م ایجاد شد و هدفش جمع بین دو گروه مونوفیزیه و خلقیدونی بوده است. این گروه قائل به اراده واحد بودند.[۲۰]
یسوعیون: این فرقه توسط اغناطیوس دولویولا در سال ۱۵۳۴ میلادی تأسیس شده است. به این گروه در سال ۱۵۴۰ میلادی با بابولس ثالث نیز گویند.[۲۱]
الکاتاد: نام دیگر این گروه انقیاء است که در قرون ۱۲ و ۱۳ میلادی بوده اند. این دسته اعتقاد به این داشته اند که خداوند اله خیر است و شطان اله شر و انسان از این دو جمع شده است.[۲۲]
3. مذاهب کاتولیکی ایجاد شده در محدوده زمانی قرون ۱۶ تا ۲۰ میلادی:
در این دوران به خاطر بروز نهضت اصلاح دینی کاتولیکها خود به دو دسته بزرگ تقسیم شدند.[۲۳]
1. کاتولیکها ۲. پروتستانها
امّا کار به همین جا ختم نشد و درمیان هر کدام از این دو گروه (کاتولیک و پروتستان هم انشعاباتی به وجود آمد که به طور اختصار به معرفی آنها می پردازیم:
اول کاتولیکها
در این دوره در اثر نهضت اصلاح دینی از کاتولیکها شاخه دیگری جدا می شود به نام مورمونها.
مورمونها: مؤسس اول این فرقه شخصی به نام جوزف اسمیت (۱۸۰۵-۱۸۴۴ م) بوده است. این گروه مردم را دعوت می کردند که به اصل یعنی کتاب یهود برگردند و بدین وسیله تطهیر شوند.[۲۴]
از عقاید آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
«ـ خداوند شکل انسان است و دارای گوشت و استخواناست.
ـ مسیح ابتدا مورد ضرب و شتم واقع شد سپس به دار آویخته شد، جسد او سه روز در قبر بود تا اینکه دوباره زنده شد و به آسمان صعود کرد.»[۲۵]
دوم پروتستانها
این فرقه نه تنها از اطاعت رؤسا و پاپ ها در آمدند، بلکه در تعلیم انجیلی بکلی از اطاعت کلیسای روم سرباز زده، اعتنائی به دستورات صادره از آنان نکردند.[۲۶]
با این همه خود این گروه نیز از اختلاف و چند دستگی مصون نماندند و به دسته جات مختلفی تقسیم شدند که برخی از آنها چنین نام دارند.
1. لوتریه ۲. جیش الخلاص. ۳. میتودیه
4. عنصریه ۵. شهود یهوه
لوتریه: این گروه توسط مارتین لوتر (۱۴۸۳-۱۵۴۶ م) پایه ریزی شد و از مهمترین گروه های پروتستانی به شمار می آید.[۲۷]
جیش الخلاص: این فرقه توسط ویلیام بوث در لندن (۱۸۷۵ میلادی) تأسیس شد.[۲۸]
میتودیه: این فرقه در سال ۱۸۷۶ میلادی در آمریکا تأسیس شد.[۲۹]
عنصریه: این شاخه نیز در آمریکا در سال ۱۹۰۱ میلادی ایجاد شد. البته این فرقه را با نام دین فقراء می شناسند.[۳۰]
شهودیهوه: این فرقه در سال ۱۸۷۴ میلادی در آمریکا توسط شالرزتاز تأسیس شد و به اسم شاگردان کتاب مقدس معروف هستند. و اسم شهود یهوه را در سال ۱۹۳۱ میلادی برای خود برگرفتند.[۳۱]
از اعتقادات آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
« ـ دوران امتها به پایان رسیده و به زودی عهد ملکوت خدا آغاز می شود.
ـ قائل به اب و ابن هستند و روح القدس را قدرت فعاله اب می دانند نه اقنوم سوم.
ـ برگشت مسیح را با جسد و روح منکر و فقط قائل به رجعت روحانی او هستند.
ـ آنها انتقال خون را حرام می دانند.»[۳۲]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. الموجز فی الادیان و المذاهب المعاصره، ناصر بن عبدالله القفاری و ناصر بن عبدالکریم العقل.
2. موسوعه الادیان فی العالم (کلیساهای شرقی ۱ و ۲ مسیحیت، مورمونها).
3. تفسیر المیزان، ج ۳، آل عمران، آیات ۸۰-۷۹.
[۱] . مری جوویور، درآمدی به مسیحیت، ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص۹۰.
[۲] . سلیمانی، عبدالرحیم، فصلنامه هفت آسمان، عهد جدید، پاییز و زمستان ۱۳۷۸، ص۷۴.
[۳] . او بزرگترین حواری بوده و حضرت عیسی او را سنگ زیر بنای کلیسا نامیده و شبانی امت را به او سپرده بود.
[۴] . او بعداً ایمان آورده و مدعی شده که حضرت عیسی را پس از به صلیب کشیدن دیده وآن حضرت به او مأموریت داده است.
[۵] . درآمدی به مسیحیت، ص۹۱.
[۶] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمه المیزان، سیدمحمدباقر موسوی همدانی، انتشارات اسلامی، چاپ۵، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۵۰۲، ذیل آیات ۸۰-۷۹/ آل‌عمران.
[۷] . همان، ص ۵۰۵.
[۸] . درآمدی به مسیحیت، ص ۹۱.
[۹] . موسوعه الادیان فی العالم (المسیحیه)، ط اصلی، ۲۰۰۰ میلادی، ص ۲۰۶.
[۱۰] . همان.
[۱۱] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمه المیزان، ج ۳، ص ۵۰۳، ذیل آیات ۸۰-۷۹، آل عمران.
[۱۲] . جمعی، موسوعه الادیان، دارالنفائس، بیروت، چاپ اول،۱۴۲۲ هـ، ص ۴۶۶.
[۱۳] . همان، ص ۴۶۰.
[۱۴] . همان، ص ۴۷۲.
[۱۵] . همان، ص۵۰۲.
[۱۶] . همان، ص۴۶۶.
[۱۷] . همان، ص۴۶۰.
[۱۸] . همان، ص۴۶۰.
[۱۹] . همان، ص۴۷۲.
[۲۰] . همان، ص۱۴۷۲.
[۲۱] . همان، ص۵۰۱.
[۲۲] . همان، ص۴۱۰.
[۲۳] . طباطبائی، محمدحسین، ترجمه المیزان، ج ۳، ص ۵۰۵، ذیل آیات ۸۰-۷۹ آل عمران.
[۲۴] . موسوعه الادیان، ص۴۷۰.
[۲۵] . همان، ص۴۷۱.
[۲۶] . ترجمه المیزان، ج ۳، ص ۵۰۵ ذیل آیات ۸۰-۷۹، آل عمران.
[۲۷] . موسوعه الادیان، ص۴۳۱.
[۲۸] . موسوعه الادیان العالم، (المسیحیه)، ص۲۰۶.
[۲۹] . همان.
[۳۰] . همان.
[۳۱] . موسوعه الادیان، ص۳۱۹.
[۳۲] . همان، ص ۳۲۰.