روش‌های تربیتی امام زمان (عج)

روش‌هایی‌ که‌ امام‌ مهدی(ع) برای‌ تربیت‌ مردم‌ به‌ کار می‌برند تأ‌ثیر به‌سزایی‌ در طهارت‌ فکری‌ و اخلاقی‌ مردم‌ داشته‌ و زمینه‌ را برای‌ گرایش‌ آن‌ها به‌ حقیقت‌ فراهم‌ می‌کند.در این‌ جا به‌ کوتاهی‌ شیو ه‌های‌ تربیتی‌ حضرت‌ را بررسی‌ می‌کنیم. البته‌ منظور ما از شیوه‌های‌ تربیتی، تربیت‌ به‌ معنای‌ عام‌ آن‌ نیست، بلکه‌ شیوه‌هایی‌ است‌ که‌ حضرت‌ برای‌ تربیت‌ خاص‌یعنی‌ ایجاد زمینه مناسب‌ برای‌ گرایش‌ به‌ اسلام‌ اعمال‌ می‌کنند.
پیش‌ از عصر ظهور عوامل‌ فراوانی‌ باعث‌ گرایش‌ یا تداوم‌ اعتقاد مردم‌ به‌ مکاتب‌ باطل‌ و ادیان‌ منسوخ‌ می‌شوند از جمله:
الف) تربیت‌ نادرستی‌ که‌ از سوی‌ دولت‌ها و یا اشخاص‌ در مدارس‌ و آموزشگاه‌ها و وسایل‌ ارتباط‌ جمعی‌ به‌ کار می‌رود و بر اساس‌ آن‌ حقانیت‌ یک دین‌ و یا یک مکتب‌ فکری‌ باطل‌ به‌ وسیله روش‌های‌ تربیتی‌ به‌ دانش‌آموزان‌ تلقین‌ می‌شود.
ب) موانع‌ آشکار و پنهانی‌ که‌ از سوی‌ حکومت‌ها برای‌ جلوگیری‌ از آشنایی‌ مردم‌ با تعالیم‌ نجات‌ بخش‌ و انسان‌ ساز اسلام‌ ایجاد می‌شود.
پ‌) فشارهایی‌ که‌ از سوی‌ دولت‌ها، مجموعه‌ها و افراد منحرف‌ برای‌ گسترش‌ فرهنگ‌های‌ نادرست‌ و نیز رفتارهای‌ متناسب‌ با آن‌ اعمال‌ می‌شود.۱
این‌ها و عواملی‌ از این‌ دست‌ زمینه مساعدی‌ برای‌ گرایش‌ و یا تداوم‌ اعتقاد به‌ ادیان‌ منسوخ‌ و مکاتب‌ باطل‌ را ایجاد می‌کنند.
یکی‌ از شیوه‌های‌ تربیتی‌ حضرت‌ از میان‌ بردن‌ زمینه‌های‌ تربیت‌ انحرافی‌مذکور است.
در سایه‌ این‌ اقدامات‌ و تلاش‌هایی‌ که‌ حضرت‌ و یاران‌ خاصش‌ برای‌ تربیت‌ جامعه جهانی‌ به‌کار خواهند بست، جامعه جهانی‌ از نظر اخلاقی‌ و عقلانی‌ رشد چشمگیری‌ خواهد یافت‌ و این‌ رشد و ترقی‌ اخلاقی‌ و عقلانی‌ تأ‌ثیر به‌سزایی‌ در گرایش‌ مردم‌ دنیا به‌ دین‌ اسلام‌ و پیوستن‌ به‌ امام‌ مهدی(ع) و فرمانبرداری‌ از او خواهد داشت.
با بررسی‌ روایاتی‌ که‌ ترسیم‌ کننده چهره‌ جهان‌ در عصر ظهور هستند، به‌ شواهد و قراین‌ فراوانی‌ برای‌ این‌ رشد و ترقّی‌ دست‌ می‌یابیم، به‌ عنوان‌ نمونه‌ برخی‌ از آن ها را ذکر می‌کنیم:
از میان‌ رفتن‌ ستم، ‌با ایجاد ترس‌ و وحشت‌ و اعمال‌ زور و تهدید نخواهد بود؛ چرا که‌ عدالت‌ برآمده‌ از اجبار و زور سطحی‌ و ناپایدار خواهد بود. عدالتی‌ که‌ در عصر ظهور به‌ وجود خواهد آمد، عدالت‌ ریشه‌ای‌ و ماندنی‌ خواهد بود و یکی‌ از مهم‌ترین‌ راه‌های‌ گسترش‌ عدالت‌ و ماندگاری‌ آن‌ ایجاد زمینه‌های‌ فکری‌ و عقلانی‌ آن‌ است.روایات در باب رشد اخلاقی:الف) امام‌ علی(ع):ولو قد قام‌ قائمنا لا نزلت‌ السماء قطرها و لا خرجت‌ الارض‌ نباتها و لذهبت‌ الشحناء من‌ قلوب‌ العباد.۲؛ چون‌ قائم‌ ما قیام‌ کند، آسمان‌ بارانش‌ را فرو ریزد و زمین‌ گیاهانش‌ را برویاند و کینه‌ها از دل‌های‌ بندگان‌ برود. ب) امام‌ صادق(ع):و یؤ‌لف‌ الله‌ بین‌ قلوب‌ مختلفه و لا یعصون‌ الله‌ عزوجل‌ فی‌ ارضه.۳
و خداوند میان‌ قلب‌های‌ پراکنده‌ الفت‌ برقرار می‌کند و آن‌ها خدای‌ عزوجل‌ را در زمین‌ معصیت‌ نمی‌کنند.
این‌ها شواهدی‌ بر رشد اخلاقی‌ جامعه‌ بودند و با تأ‌مل‌ در آن‌ها می‌بینیم‌ که‌ این‌ رشد اخلاقی‌ برای‌ گروه‌ یا دسته معینی‌ آورده‌ نشده‌ است؛ به‌ تعبیر دیگر از نظر موضوع، عام‌ و یا مطلق‌اند. بنابراین، از آن‌ها می‌توان‌ عمومیت‌ رشد اخلاقی‌ را استفاده‌ نمود.روایات در باب رشد عقلانی: الف) امام‌ باقر(ع):اذا قام‌ قائمنا وضع‌ یده‌ علی‌ روِ‌س‌ العباد فجمع‌ بها عقولهم‌ و کملت‌ به‌ احلامهم.۴ ؛ چون‌ قائم‌ ما قیام‌ کند، دستش‌ را بر سر بندگان‌ گذارد و عقول‌شان‌ را متمرکز سازد و عقل‌هاشان‌ کامل‌ شود.
روشن‌ است‌ که‌ واژه‌ العباد در این‌ روایت‌ عام‌ است‌ و (ال) آن‌ ظهور در استغراق‌ دارد و شامل‌ همه بندگان‌ می‌شود. بنابراین، تربیت‌ امام‌ و رشد و ترقّی‌ حاصل‌ از آن‌ تمام‌ بشریت‌ عصر ظهور را در بر می‌گیرد.ب) امام‌ باقر(ع):و تؤ‌تون‌ الحکمه فی‌ زمانه ؛ در زمان‌ مهدی‌ به‌ شما حکمت‌ بیاموزند. ۵
پ) تمامی‌ روایاتی‌ که‌ بر رفع‌ ظلم‌ و جور در زمان‌ ظهور دلالت‌ دارند، نیز می‌توانند شاهد خوبی‌ برای‌ رشد عقلانی‌ بشریت‌ باشند. بی‌تردید از میان‌ رفتن‌ ستم، آن‌ هم‌ در همه‌ جای‌ دنیا و نه‌ بخشی‌ از آن‌ ‌چنان‌چه‌ مدلول‌ روایات‌ است‌ ‌با ایجاد ترس‌ و وحشت‌ و اعمال‌ زور و تهدید نخواهد بود؛ چرا که‌ عدالت‌ برآمده‌ از اجبار و زور سطحی‌ و ناپایدار خواهد بود. حال‌ آن‌که‌ عدالتی‌ که‌ در عصر ظهور به‌ وجود خواهد آمد، عدالت‌ ریشه‌ای‌ و ماندنی‌ خواهد بود و مسلماً یکی‌ از مهم‌ترین‌ راه‌های‌ گسترش‌ عدالت‌ و ماندگاری‌ آن‌ ایجاد زمینه‌های‌ فکری‌ و عقلانی‌ آن‌ است.
تنظیم : گروه دین و اندیشه تبیان
________________________________________
۱. محمد صدر، تاریخ‌ ما بعد الظهور، ص‌ ۵۳۲، نقل‌ به‌ مضمون.
۲. لطف الله صافی، منتخب‌ الاثر، ص‌ ۵۹۲.
۳. علی کورانی، معجم‌ احادیث‌ الامام‌ المهدی، ج‌ ۳.
۴. لطف الله صافی، منتخب‌ الاثر، ص‌ ۶۰۷.
۵. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج‌ ۵۲، (تهران: انتشارات‌ اسلامیه، چاپ‌ سوم، ۱۳۷۲) ص‌ ۳۵۲.