پرسش ـ چرا بعضی انسانها زشت و بعضی زیبا هستند؟ آیا این مسئله عامل ژنتیکی دارد یا اراده خداوند هم در این کار دخیل است؟ اگر دخیل است، آیا عدالت رعایت میشود و آیا مسؤولیت و وظایف انسانهای زشت و زیبا در برابر خدا با هم برابر است؟
پاسخ ـ قبل از پاسخ، توجه شما رابه دونکته اساسی جلب میکنیم: ۱. از عوامل مهم و اساسی در تحلیل و بررسی درست پدیده ها، پرهیز از نگرش تک بعدی است. لازم است در برخورد با هر یک از پدیده ها، ابعاد گوناگون آن را ملاحظه نماییم تا بتوانیم قضاوتی شایسته و مطابق با واقعیت داشته باشیم. رعایت این اصل شرط ضروری در تحلیل هر پدیدهای است.
2 . منشأ برخی شبهات در زمینه عدل الهی، عدم شناخت صحیح اراده الهی و اراده انسانها است. در اینباره لازم است بدانیم که اراده انسانها در طول اراده الهی است، نه در عرض آن. چون اراده خداوند فوق اراده انسانها است و اختیار و اراده بشر نیز معلول اراده پروردگار است، هیچ تعارضی بین این دو اراده نیست. با توجه به دو نکته یاد شده، در پاسخ سؤال میگوییم:
الف) زشت یا زیبا بودن برخی انسانها و فرقه ای دیگری که بین آنان است، معلول عوامل مختلفی است که به اختصار به بعضی از آنها اشاره میشود:
1 . وراثت: بسیاری از صفات جسمی و روحی انسانها در اثر وراثت از پدر و مادر و اجدادشان به آنها منتقل میگردد. هرچند در گذشته به این عامل مهم چندان توجهی نمیگردید، امّا درروایات اهلبیت(ع) به این مسئله توجه جدی شده است. دانشمندان علوم طبیعی نیز در قرن اخیر به نقش عظیم این عامل تا حدودی پی بردهاند؛ چنان که امروزه علم ژنتیک به عنوان یکی از علوم حیاتی در مراکز معتبر علمی دنیا شناخته شده است.
2 . تغذیه در دوران بارداری: از عوامل مهم دیگر در زشتی و زیبایی و تفاوتهای دیگر افراد نسبت به همدیگر، نوع تغذیه مادران در هنگام بارداری است. این مطلب نیز همان گونه که در روایات معصومین(ع) بدان اهتمام فراوانی شده، از نظر علوم تجربی نیز به اثبات رسیده است. در روایتی از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمود: به همسران باردار خود کندر بدهید؛ زیرا در افزایش خرد بچه مؤثر است. (مجلسی، بحارالانوار، ج ۶۳، ص ۴۴۴.)
و در روایتی دیگر آمده است:فردی که «بِهْ» بخورد، فرزندش زیبا خواهد بود. (همان، ص ۱۷۰.)
و امام رضا(ع) فرمود:
به زنان باردار «کندر» بخورانید تا فرزندی که در شکم دارند اگر پسر است باهوش و دانا و شجاع و اگر دختر است، خوش قیافه و خوش اخلاق گردد. ( همان، ص ۴۴۴.)
3. محیط: ازدیگر عوامل مؤثر در نوع صفات جسمی و روحی فرزند، محیط جغرافیایی زندگی است. برای مثال، فرزندانی که در محیط های گرمسیر به دنیا میآیند با آنان که در مناطق سردسیر متولد میشوند، از نظر صفات جسمی و روحی یکسان نیستند. نمونه های عینی چنین تأثیری را میتوان در انسانهایی که هم اکنون در قارههای مختلف جهان زندگی میکنند، مشاهده نمود.
ب) تفاوتهایی که بین انسانها ـ از نظر زشتی و زیبایی و… ـ به چشم میخورد، هیچ گونه منافاتی با عدل الهی ندارد، چون اراده الهی در تدبیر نظام طبیعت بر اساس قوانینی است که خداوند در آن قرار داده است و این قوانین به هیچنحو تغییرپذیر نیست. از جمله این قوانین، اموری است که در بند «الف» به عنوان «عوامل انتقال صفات» به آنها اشاره شد. بنابراین،اگر شخصی زیبا یا زشت باشد، دراثر عوامل خاصی است که در نظام طبیعت نهاده شده است.
البته اگر خداوند در شرایطی مساوی، یکی را زشت و دیگری را زیبا بیافریند، ظلم روا داشته است، در حالی که خداوند هیچ گاه به بندگانش ظلم نمیکند. ضمناً در نزد خداوند، فرقی بین زشترویان و زیبارویان وجود ندارد و تنها معیار برتری تقوای الهی است:
اِنَّ اَکْرَمَکُم عِنْدَاللّهِ اَتْقاکُم (حجرات ۴۹، آیه ۱۳.)
گرامیترین شما نزد خدا، باتقواترین شماست.
البته چون زیبایی در برابر زشتی، نعمتی محسوب میگردد، تکلیف صاحبان سیمای زیبا بیشتر از دیگران است و آنان باید حق آن نعمت را ادا کنند و در حفظ پاکدامنی مراقبت بیشتری نمایند.
