زندگى نخستین پاپ غیر ایتالیایى

به اعتقاد پیروان کلیساى کاتولیک، پاپ ژان پل دوم دویست و شصت و پنجمین نفر در سلسله اى از نمایندگان مسیح بر زمین و جانشین پطرس قدیس، از حواریون ارشد عیسى مسیح بود که نخستین رهبر کلیسا تلقى مى شود.هنگامى که در اکتبر سال ،???? شوراى کاردینالهاى کاتولیک انتخاب کارول یوزف وویتیلا، سراسقف لهستانى را به مقام رهبرى کلیساى کاتولیک اعلام کرد، وى نخستین روحانى غیر ایتالیایى بود که از پیش از ??? سال قبل از آن به این مقام برگزیده مى شد. با انتخاب به جانشینى پاپ ژان پل اول که تنها اندکى بیش از یک ماه این مقام را در اختیار داشت و این عنوان را به احترام دو پاپ قبل از خود، پل ششم و ژان بیست و سوم برگزیده بود، سراسقف لهستانى الاصل، عنوان پاپ ژان پل دوم را براى خود انتخاب کرد.گزینش یک شهروند لهستانى به بالاترین مقام کلیساى کاتولیک و رهبرى معنوى حدود ?‎/?میلیارد کاتولیک جهان در آن زمان تحولى مهم به شمار مى رفت. لهستان که اکثر جمعیت آن را پیروان کلیساى کاتولیک تشکیل مى دادند، هنوز داراى حکومتى کمونیستى بود که رسماً وجود مذهب را نمى پذیرفت، در حالى که کلیسا در میان توده مردم نفوذ قابل توجهى داشت.
تولد پاپ آینده
وویتیلا در سال ???? میلادى در نزدیکى شهر کراکو در لهستان به دنیا آمد. وى دومین فرزند یک افسر بازنشسته ارتش و کاتولیکى مؤمن بود که در آن زمان به شغل خیاطى اشتغال داشت. دوران کودکى کارول در زادگاهش سپرى شد و در سال ،???? وى پس از پایان دوره دبیرستان در رشته ادبیات و فلسفه دانشگاه یاگیلونیان در شهر کراکو ثبت نام کرد. با هجوم ارتش آلمان نازى به لهستان و اشغال آن کشور در سال ،???? کارول وویتیلا همزمان با ادامه تحصیل در یکى از معادن سنگ در لهستان به کار پرداخت.
پدر کارول در سال ???? درگذشت و قبل از مرگ از پسرش خواست به رؤیاى پدر جامه عمل بپوشاند و به کسوت کشیشى در آید.
چند ماه بعد، کارول وویتیلا در رشته الهیات دانشگاه ثبت نام کرد و همزمان به تحصیل در یکى از مدارس دینى پرداخت که به شکلى مخفیانه همچنان فعالیت داشت. وى در سال ???? به مقام کشیشى رسید و سه سال بعد کار خود را به عنوان دستیار کشیش کلیسایى در کراکو آغاز کرد.
ارتقا به مقام سر اسقفى
در سالهاى بعد، کشیش وویتیلا به عنوان کشیش نمازخانه دانشگاه «یاگیلونیان» منصوب شد، در حالى که خود نیز براى دریافت دومین مدرک دکترا در رشته الهیات در همین دانشگاه به تحقیق اشتغال داشت. رشته الهیات دانشگاه در سال ???? و احتمالاً به دلیل فشار دولت تعطیل شد و استادان و دانشجویان به مدرسه دینى کراکو ملحق شدند. در همان سال، کارول وویتیلا به عنوان استاد دانشگاه کاتولیک لوبین که تنها دانشگاه کاتولیک در کشورهاى کمونیستى بود، منصوب شد و در سال ???? کرسى علم اخلاق در این دانشگاه را در اختیارگرفت. وى درسال ،???? به مقام دستیار اسقف کراکو انتخاب شد و با مرگ سراسقف کراکو در سال ???? به جانشینى وى رسید. او در مقام سراسقف کلیساى کاتولیک کراکو، مى کوشید ضمن خوددارى از برانگیختن خصومت حکومت، مدافع و محافظ سنتهاى کاتولیکى مردم لهستان باشد. اما مهمتر اینکه در این مقام، وى نمادى از احساسات ملى مردم لهستان نیز تلقى مى شد که حکومت را دست نشانده اتحاد شوروى مى دانستند و تعلق به کلیساى کاتولیک را راهى براى ابراز هویت ملى خود تلقى مى کردند. در عین حال، تحقیقات دینى سراسقف وویتیلا باعث شده بود وى به عنوان روحانى اى محقق و اندیشمند در کلیساى کاتولیک شهرت یابد. این موقعیت بى تردید در تصمیم شوراى کاردینالها به انتخاب وى به مقام زعامت کلیساى کاتولیک در سال ???? بى تأثیر نبود.
رهبرى کلیساى کاتولیکدر مقام رهبرى کلیساى کاتولیک، پاپ ژان پل دوم روشى خاص خود در پیش گرفت. از جمله، وى به ارتباط مستقیم با مؤمنان اعتقاد داشت و در طول مرجعیت خود به بیش از یکصد و بیست کشور جهان سفر کرد و در مواردى، از جمله ملاقات با امپراتور ژاپن، نخستین رهبر کلیساى کاتولیک بود که به دربار پادشاهى غیرمسیحى مى رفت.
اما مهمترین تحول در این دوره حوادثى بود که در کشورهاى کمونیست اروپاى شرقى از جمله لهستان روى داد. تحولات لهستان، شامل مبارزه اتحادیه کارگرى مستقل آن کشور علیه حکومت، از برخى جهات آغازگر موج انقلابهاى ضد کمونیستى در اروپاى شرقى دانسته شد که سرانجام به سقوط اتحاد شوروى و سقوط نهایى نظامهاى کمونیستى در این بخش از جهان منجر شد. براى پاپ که طبیعتاً کمونیسم را به دلیل مخالفت با مذهب مردود مى انگاشت، سقوط کمونیسم طبیعتاً تحولى مطلوب بود. تاریخ شناسان همچنین به فعالیتهاى سیاسى از جمله روابط نزدیک وى با «رونالد ریگان»، رئیس جمهورى محافظه کار آمریکا در دهه ???? به عنوان عاملى در تسریع روند تضعیف و فروپاشى کمونیسم اشاره داشته اند.با این همه، از میان رفتن کمونیسم و پایان دوران جنگ سرد چالشهاى نوینى براى کلیساى کاتولیک در پى داشته است. در سالهاى پس از پایان جنگ سرد، پدیده هایى چون گسترش آزادیهاى جنسى، فشار گروههایى مانند همجنس گرایان، افزایش حمایت از سقط جنین و شیوع طلاق و تضعیف نهاد خانواده در بسیارى از جوامع، از جمله کشورهاى کاتولیک رو به گسترش بوده است. در مقابل این تغییرات، پاپ بر مواضع سنتى کلیسا شامل مخالفت با سقط جنین، حرام دانستن طلاق و مقاومت در برابر انتصاب زنان به مقام کشیشى کلیساى کاتولیک اصرار داشت.
پایان رهبرى
از جمله حوادث بحث برانگیز در زندگى پاپ ژان پل دوم، سوء قصد به وى در ماه مه سال ????بود که در آن، مرد ترک تبارى به نام «محمد على آقجا» هنگام شرکت پاپ در مراسم دینى در میدان «سن پیتر» در «رم» وى را هدف شلیک گلوله قرار داد و از ناحیه شکم و دست زخمى کرد. گرچه در آن زمان، حدس و گمانهایى در مورد امکان دست داشتن سرویسهاى امنیتى اروپاى شرقى در این سوء قصد مطرح شد، اما پاپ که بعداً با ضارب خود در زندان ملاقات کرد، گفت که اطمینان دارد وى به تنهایى دست به این اقدام زده است.
آقجا پس از گذراندن یک دوره زندان ?? ساله در ایتالیا، در سال ???? میلادى به مقامات ترکیه تحویل داده شد تا دوره حبس ابد را در ارتباط با پرونده قتل دیگرى در آن کشور بگذراند.
پس از این سوء قصد، پاپ تحت عمل جراحى قرار گرفت و بهبود یافت و در خلال یک دهه بعد، از شرایط جسمانى مناسبى برخوردار بود و بخصوص، به علاقه به ورزشهایى مانند فوتبال و کوهنوردى شهرت داشت.نخستین مورد از مشکلات جسمى پاپ از اوایل دهه ???? و با تشخیص ابتلا به بیمارى پارکینسون بروز کرد. شدت گرفتن این بیمارى در سالهاى بعد، همراه با ابتلا به آرتروز، حرکت و به تدریج، حتى سخن گفتن را براى پاپ دشوار مى کرد هرچند وى بر انجام دادن وظایف خود اصرار داشت و بخصوص در سال ???? میلادى و آغاز هزاره جدید، برنامه سنگینى براى خود تدارک دید.
به گفته نزدیکان پاپ، در حالى که جسم وى به تدریج ناتوانتر مى شد، ذهن وى تا به آخر فعال باقى ماند و تعارض بین توان جسمى و ذهنى پاپ بخصوص در آخرین دوره بیمارى اش کاملاً مشهود بود. در ماه فوریه سال ،???? پاپ به علت دشوارى تنفسى ناشى از ابتلا به آنفلوآنزا به بیمارستان انتقال یافت و دو هفته بعد، مجدداً به بیمارستان بازگشت و تحت عمل جراحى قرار گرفت و پزشکان براى کمک به تنفس پاپ، شکافى در گلوى وى ایجاد کردند.
پاپ براى نخستین بار در طول ?? سال رهبرى کلیساى کاتولیک، به دلیل بیمارى نتوانست در مراسم عید پاک سال ???? شرکت کند و تصویر وى در حالى که در پنجره اقامتگاه خود ظاهر شد اما نتوانست دعاى کوتاهى نیز ادا کند بسیارى از حاضران را به رقت آورد.
سرانجام، در شنبه شب، کارول یوزف وویتیلا، پاپ ژان پل دوم، کوتاه مدتى قبل از رسیدن به سن ?? سالگى و پس از بیش از ?? سال رهبرى کلیساى کاتولیک، در رم درگذشت.
وى یکى از طولانى ترین دوره هاى رهبرى را در تاریخ کلیساى کاتولیک پشت سر گذاشت.