پرسش . میزان سنجش اعمال در قیامت چیست؟
پاسخ: در مورد چگونگی میزان اعمال مطالب زیادی گفته شده است: بعضی گفته اند: در روز قیامت ترازویی نصب میشود که دارای دو کفه است: یکی مخصوص اعمال خیر و دیگری مخصوص اعمال شر میباشد. (کشف المراد، ص ۴۲۵.) در قرآن آمده است: « و الوزن یومئذ الحق» در روایات فراوانی میزان اعمال امیرالمومنین و دیگر ائمه علیهم السلام معرفی شده و در برخی از روایات میزان عدل دانسته شده است. (تفسیر نور الثقلین ج ۲ ص ۵ .)
در روایتی نیز آمده است که خداوند میزان را به داوود نشان داد و هر کفه آن به اندازه فاصل بین مشرق و مغرب بود. حال کدامیک از دیدگاههای فوق را میتوان پذیرفت؟ پاسخ آن است که میزان یعنی وسیله سنجش. بدیهی است که میزان سنجش هر چیزی بر حسب خود آن میباشد؛ مثلا پارچه با متر، شیر با لیتر، گندم به کیلو یا تن و… و نمیتوان هیچ یک از این اشیاء را با میزان دیگری سنجید. در این صورت عمل نیز با میزان سنجشی از جنس خود سنجیده میشود. اعمال انسان همچون گندم و برنج نیست که بتوان با معیار کیلو یا تن و توسط ترازوهای معمولی سنجید؛ بلکه تنها میتوان آن را با معیاری از جنس خود آن سنجید. یعنی با اعمال انسانهای دیگر و از طرفی میزان و معیار سنجش باید سالم و بیعیب و دقیق باشد و چنین اعمال تنها برای معصومین متصور است. بنابراین معیار و میزان و وسیلهای که میتوان توسط آن اعمال انسانها را ارزیابی کرد و سنجید اعمال و رفتار پیامبران و ائمه(ع) میباشد و این مطلب همان است که در روایات به آن اشاره شده است.
امام صادق علیه السلام در پاسخ شخصی که از مفهوم «موازین» در آیه ۴۷ سوره انبیا پرسید فرمود: «هم الانبیا و الاوصیاء علیهم السلام» (اصول کافی ج ۱ ص ۴۱۹.) در یکی از زیارتهای امیرالمومنین علیه السلام میخوانیم: السلام علی میزان الاعمال مفاتیح الجنان زیارت اول از زیارات مطلقه امیرالمومنین علیه السلام. . اما در مورد روایاتی که میزان را عدل معرفی میکند نیز باید توجه کرد که اعمال و رفتار معصومین دقیقا منطبق بر عدل است. به عبارت دیگر مصداق بارز و مظهر کامل عدل از نوع اعمال همان اعمال معصومین است. بنابراین میزان اعمال عدل است. چنانکه قرآن نیز اصطلاح «موازین القسط» را در آیه ۴۷ انبیا به کار برده است.
و از طرفی نظام آفرینش و قوام خلقت در زمین وآسمانها عدل است. از پیامبر(ص) نقل شده است: « بالعدل قامت السموات و الارض» (تفسیر صافی: ذیل آیه ۷ الرحمن.) پس میزان اعمال که عدل باشد، زمین و آسمانها را پر کرده و به آنها قوام بخشیده است و تجلی این میزان و مظهر عدل الهی پیامبران و اوصیاء آنها میباشند. از آنچه گذشت نتیجه گرفته میشود که هر چه اعمال و رفتار و مکتسبات و ملکات نفسانی ما به اعمال اولیاء اللّه نزدیکتر و به آنها شباهت بیشتری داشته باشد میزان اعمال ما سنگینتر و اعمال ما به صواب نزدیکتر و دارای ثواب بیشتری خواهد بود.
در روایات نمونه هایی از آنچه که باعث ارزشمندی و سنگینی میزان اعمال باشد این گونه آمده است: شهادتین، ( نور الثقلین ج ۵ ص ۶۵۹ ح ۸ )صلوات بر محمد و آل محمد (اصول کافی ج ۲ ص ۴۹۴.) ، بعضی اذکار همچون الحمد اللّه و سبحان اللّه و اللّه اکبر و لا اله الا اللّه (همان ص ۵۴۷ ، حدیث ۵ . ) و حسن خلق (سنن ترمذی ج ۴ ص ۳۶۳ حدیث ۲۰۰۳ .)
در اینجا نیز روشن است که حقیقت و باطن این امور اهل بیت(ع) میباشند. چنانکه اوج این اشیا و عالیترین حد آنها به صورت صد در صد تنها در اولیاء اللّه مشاهده میشود.
