پرسش: آیا شفاعت فقط در جهان آخرت مصداق دارد؟ در دنیا مؤمنان از شفاعت شافعان برخودار نیستند؟
پاسخ: حتماً توجه دارید که شفاعت در عرف دو معنای متفاوت دارد که معنای عرفی مورد قبول اسلام و شرع نیست. در لسان عرف و عامه، شفاعت به این گفته میشود که شفاعت کننده نظر صاحب قدرتی را در مجازات و کیفر دادن به زیردستان برگرداند. گاهی با استفاده از نفوذ خود، یا وحشتی که از نفوذش دارند، و گاهی با پیش کشیدن مسایل عاطفی او را تحت تاثیر قرار داده تا از تنبیه مجرم صرف نظر کند. زمانی هم مبانی فکری صاحب قدرت را درباره گناه مجرم و استحقاق او تغییر دهد. یقیناً این نوع شفاعت در بحثهای مذهبی معنا ندارد و مراد نیست، زیرا، نه خداوند در کارش اشتباه میکند که بتوان نظرش را عوض کرد، و نه عواطفی مثل انسان دارد که بتوان آن را برانگیخت و از این طریق در او اثر نمود، و نه از نفوذ کسی وحشت دارد و ملاحظه میکند.بالاخره کیفر و پاداش بر غیر محور عدالت دور نمیزند که نیاز به تغییر داشته باشد.شفاعت مورد نظر شرع این است که شخص مجرم (شفاعت شونده) تحولی پیدا کرده و موجباتی فراهم میسازد تا از یک وضع نامطلوب و درخور کیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شخص برتر (شفیع) خود را در وضع مطلوبی قرار دهد که شایسته بخشودگی شود.چنین شفاعتی در واقع یک مکتب عالی تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهکار میباشد.(۱) هر چند محل شفاعت اصطلاحی در عالم آخرت است، یعنی مجرم در اثر تحولات روحی و انقلاب درونی، زمینه بخشودگی را پیدا کرده و و از باب این که مثلاً با محمد (ص) و آل محمد ارتباط دارد، از آنها میخواهد از خدا بخواهند لطفش را شامل حال او نماید، و چون زمینه بخشودگی را فراهم کرده و در خود تحول ایجاد نموده، و از طرف دیگر رحمت الهی بر غضبش پیشی دارد (یا من سبقت رحمته غضبه) خداوند شفاعت شافعان را میپذیرد و او را مورد عفو قرار میدهد. تحقق این نوع شفاعت در دنیا معنی ندارد؛ چنانکه “حرّ بن یزید ریاحی” در کربلا متحول شد و زمینه بخشودگی را فراهم کرد و از پیشگاه حضرت اباعبدالله(ع) عذر خواهی کرد و از امام خواست از خدا بخواهد از سر تقصیرش درگذرد و چنین شد.(۲)
پینوشتها: ۱ و ۲ – برداشت از تفسیر نمونه، ج۱، ص ۲۲۴ – ۲۲۵.
