شناخت امام زمان (عج)

پرسش: نوجوانانی را که درباره اعتقاد به امام زمان علیه ‏السلام دچار شبهه شده‏ اند چگونه راهنمایی کنیم؟

پاسخ: در درجه اول باید بر آگاهی آنها در خصوص وجود مقدس امام زمان علیه ‏السلام افزود و سطح آگاهی‏شان را بالا برد. اگر امام زمان علیه ‏السلام را آن گونه که هست معرفی کنیم، آن حضرت برترین محبوب نوجوانان خواهد شد. باید کاری کرد که نوجوان‏ها در این راه قدم بردارند. برای اینکه انسان امام زمان بشناسد باید وارد صحنه عمل شود. برای علاقه‏مند شدن جوان‏ها به حضرت مهدی علیه ‏السلام ، مثلاً باید به آنها بگوییم برای حل شدن مشکلاتتان در دعای ندبه شرکت کنید، هر روز برای امام زمان دعای عهد بخوانید. اینها به خودی خود، از دو جهت، اثر دارد: یکی اینکه انگیزه انسان را برای شناخت امام زمان تقویت می‏کند و در انسان زمینه محبت به آن حضرت را ایجاد می‏کند؛ ثانیا آثار وضعی دارد؛ یعنی خداوند متعال آن را بی‏پاسخ نمی‏گذارد، مشکلات انسان را حل می‏کند.پرسش: چگونه می‏توان امام زمان علیه ‏السلام را شناخت و درک کرد؟

پاسخ: قبل از اشاره به راه ‏های شناخت امام، لازم است اشاره شود که شناخت امام، از ضروری‏ ترین امور و معیار مسلمانی و خروج از جاهلیت است. پیامبر صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله فرمود: «    من مات و لم یعرف امام زمانه، مات میته جاهلیه؛ هر کس در حالی بمیرد که امام زمان خود را نشناخته، به مرگ جاهلی مرده است». در دعا وارد شده است: «اللهم عرّفنی نفسک… اللهم عرفنی حجتک، فانّک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی… ؛ یعنی خدایا حجتت را به من بشناسان که اگر او را به من نشناسی، در دینم گمراه خواهم بود…». معرفت امام علیه‏السلام ، سبب می‏شود که علاقه ما به او بیشتر شود، در نتیجه از فرمان‏ هایش اطاعت کنیم؛ زیرا انسان فطرتا زیبایی را دوست دارد و هرگاه با مصادیق آن آشنا شود، به آن محبت خواهد داشت. برخی راه‏ های شناخت امام به قرار زیر است:    

یک. مطالعه تاریخ زندگی حضرت و آشنایی با خصوصیات فردی (شناخت شناسنامه ‏ای)، صفات، فضایل، مناقب و… قدم اوّل است. همچنین مطالعه علل و فلسفه غیبت، ویژگی‏های عصر ظهور و… قابل توجه است و آثار فراوانی دارد. پیامبر صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله در این باره می‏فرماید: «در امت من، مهدی قیام کند… و در زمان او، مردم به چنان نعمت و برخورداری و رفاه دست یابند که در هیچ زمانی دست نیافته باشند…»   ( بحار الانوار، علامه مجلسی رحمه ‏الله ، ج ۵۱ ، ص ۷۸.)

همچنین شرح حال کسانی که به محضر حضرت بار یافته‏اند، کمک شایانی در معرفت او خواهد بود.
دو. دومین راه شناخت امام زمان، مراجعه به عقل و مطالعه برهان‏های عقلی در این باره است. از منظر عقل، لطف و رحمت خداوند، اقتضا می‏کند که برای مردم رهبری معصوم از خطا و گناه نصب نماید؛ چون نبودن امام و پیشوای الهی، باعث گمراهی و وقوع هرج و مرج در جامعه، و در نتیجه، زوال و نابودی جامعه می‏شود؛ و این امر با لطف و رحمت بی کران خداوند سازگاری ندارد.
افزون بر این، عقل ما را به شناخت صفات و ویژگی‏ها و شرایط امام راهنمون می‏شود؛ عقل حکم می‏کند که همگان برای برپایی حکومت واحد جهانی حضرت، اقامه قسط و عدل در جامعه، تلاش و همکاری کنند.
سه. آیات و روایات فراوانی به صورت عام یا خاص، در جهت شناسایی حضرت وارد شده است که از این طریق می‏توان با امام زمان و ویژگی‏ها و شرایط او آشنا شد.

خداوند در آیه ۱۲۴ بقره می‏فرماید:وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً…    
به یادآور هنگامی را که پروردگار ابراهیم، او را با وسایل گوناگون آزمود و او امتحانات را به پایان رساند، خداوند به او فرمود: من تو را امام مردم قرار دادم… .
همچنین روایات فراوانی در این زمینه رسیده است که مرحوم صدوق در کمال الدین و تمام النعمه برخی از این روایات را جمع کرده است. همچنین کتبی از قبیل «غیبت» تألیف نعمانی و «غیبت» شیخ طوسی، و جلد ۵۱ و ۵۲ بحار الانوار برای شناخت امام زمان مفید است.

ظرف نفس برای آنکه شایستگی محبت و معرفت امام را پیدا کند، باید از آلودگی‏ ها پیراسته گردد و این امر، از طریق تقویت ایمان، تقوا و عبادت حاصل می‏شود. از امام صادق علیه‏السلام نقل شده است:
هر کس دوست دارد از اصحاب قائم علیه‏السلام باشد، باید منتظر باشد و به ورع و اخلاق نیکو عمل کند، در حالی که منتظر است. اگر چنین شخصی، پیش از ظهور حضرتش بمیرد، اجرش مانند کسی است که زمان ظهور آن حضرت را درک کرده است؛ پس بکوشید و منتظر باشید… .    (بحار الانوار، ج ۵۲ ص ۱۴۰؛ گفتمان مهدویت، آیت اللّه صافی گلپایگانی؛ پیام قرآن، آیت اللّه مکارم شیرازی، ج ۹، ص ۴۲۱؛ پرسش‏ ها و پاسخ‏ ها، جعفر سبحانی، ص ۱۷۷ ـ ۱۹۷.)    گام دیگری که انسان را به کسب معرفت درباره امام نزدیک می‏کند، توسل به اهل بیت علیهم‏السلام و کمک گرفتن از آن ذوات مقدس است. شاید این راه، موثرتر از بقیه راه‏ها نیز باشد.پرسش: چه کنیم که شایسته دیدار امام زمان شویم؟

پاسخ: برای پرداختن به این سؤال، باید چند نکته را روشن کنیم:
اول اینکه تکلیف ما چیست؟ آیا وظیفه داریم خدمت امام زمان علیه ‏السلام برسیم؟ (در آن صورت باید تمام همّ و غمّ خود را صرف این کار کنیم.) یا اینکه وظیفه داریم امام زمان خود را بشناسیم و او را دوست داشته باشیم و از او اطاعت کنیم؟ ما باید فکرمان را روی این مسئله متمرکز کنیم که وظایف و تعهّداتمان را به نحو مطلوب بشناسیم و بدان عمل نماییم؛ یعنی اگر گفته شده است که شما وظیفه دارید، برای امام زمان علیه ‏السلام دعا کنید، دعا کنیم و اگر گفته شده که برای سلامتی ایشان صدقه دهید، صدقه بدهیم.

نکته دوم اینکه لازم نیست که انسان وردی بخواند، زحمتی بکشد و چله‏ نشینی کند تا امام زمان علیه‏ السلام را ببیند، بلکه اگر انسان تکالیف شرعی خود را با دقّت و جدّیت انجام دهد، مثل آن پیرمرد قفل‏ساز، امام زمان علیه ‏السلام خود به سراغ او می‏آید و ممکن است حتی بارها سعادت این ملاقات نصیبش شود. به هر حال، ما معتقدیم که اعمالمان هفته‏ای دو بار (دوشنبه‏ ها و پنج‏شنبه ‏ها) به رؤیت حضرت ولی عصر علیه‏ السلام می‏رسد. ایشان وقتی اعمال خوب مردم را می‏بیند خوشحال می‏شود و برای آنها دعا می‏کند و زمانی که اعمال بد پیروان خود را می‏بیند، غمگین می‏شود.

حال اگر سؤال شود که این تکالیف چیست، باید گفت: هر کس باید برای انجام دقیق وظایف دینی‏اش، توضیح المسائل مرجع تقلید خود را مطالعه کند، قرآن بخواند و به آن عمل کند و در یک کلام، با سلوک و رفتار خود، به جرگه کسانی درآید که خداوند درباره‏شان فرموده است: آنها را دوست دارم. کسی که مشتاق امام زمان علیه‏ السلام است، باید تلاش کند آنچه را خداوند امر کرده، انجام دهد و از هر چه نهی فرموده، پرهیز نماید. انسان باید مانند «اویس قرنی» کاری کند که «ولی اللّه» مشتاق او شود و بویش را از دوردست‏ها استشمام کند.

البته راه حل‏ هایی برای زیارت آن حضرت نقل شده است؛ مثلاً گفته‏ اند: اگر کسی چهل شب به مسجد سهله در کوفه برود، دیدار حضرت ولی عصر علیه‏ السلام برایش میسّر می‏گردد.
در مجموع، زن و مرد مسلمان، باید در انجام تکالیف الهی خود کوشا باشند تا امام زمان علیه‏ السلام آنها را دوست داشته باشد؛ خواه به محضر آن حضرت شرفیاب شوند، خواه از این سعادت بهره ‏مند نگردند.