شیپور حیات (نفخ صور دوم)

پرسش . در باره شیپور حیات (نفخ صور دوم) توضیح دهید.

پاسخ: در بحث نفخ صور اول با مفهوم نفخ صور و کیفیت آن آشنا شدیم و این که دوبار در صور دمیده می‏شود، یکی در پایان حیات این جهان که در واقع با یک صیحه آسمانی و یک فریاد مرگ، پایان این نظام فرامی‏رسد و دیگری در آغاز رستاخیز و حیات نوین عالم که باز با دمیدن در صور شروع می‏شود. در بحث گذشته دیدیم که آیه ۶۸ سوره زمر بر هر دو صور دلالت داشت؛ چنانکه در روایات نیز اشاراتی به هر دو نفخ مشاهده می‏شود. اینک آیات دیگری که بیانگر نفخه دوم می‏باشند نقل می‏شود: قرآن کریم می‏فرماید: «    وَیَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِی السَّماوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ إِلاَّ مَن شاءَ اللَّهُ وَکُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِینَ» (نمل: ۸۷ ) روزی که در صور دمیده می‏شود پس تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند در وحشت فرو می‏روند جز کسانی که خداوند بخواهد و همگی با خضوع در پیشگاه او حاضر می‏شوند. با توجه به ذیل آیه دلالت آن بر نفخ صور دوم روشن است. هر چند بعید نیست که این آیه نیز بر هر دو نفخه دلالت داشته باشد.  

در آیه دیگری می‏فرماید: «  وَنُفِخَ فِی  الصُّورِ فَإِذَا هُم مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَی رَبِّهِمْ یَنسِلُونَ» (یس: ۵۱ ) و در صور دمیده می‏شود و ناگاه از قبرها شتابان به سوی محضر پروردگارشان در حرکتند. با این شیپور انسانها برخاسته و به سوی دادگاه الهی روان‏اند. در آیه دیگر پس از بیان نفخ صور به یکی از ویژگیهای رستاخیز اشاره دارد و می‏فرماید: هنگامی که در صور دمیده شود هیچگونه نسبتی میان آنها نخواهد بود و از یکدیگر تقاضای کمکی نمی‏کنند. (چون امکان ندارد) «فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلاَ  أَنسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَلاَ یَتَساءَلُونَ» (مؤمنون: ۱۰۱) 

آیات زیر نیز با اشاره به نفخ صور دوم هر یک از خصوصیات قیامت را متذکر می‏شود. مانند جمع شدن همه خلایق، حالت رقت بار مجرمین، و… : « وَتَرَکْنَا بَعْضَهُمْ یَوْمَئِذٍ یَمُوجُ فِی بَعْضٍ وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْنَاهُمْ جَمْعَاً» (کهف: ۹۸ و ۹۹) آنها را رها می‏سازیم که درهم موج زنند و در صور دمیده می‏شود و بعد ما همه آنها را جمع کنیم. «یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ وَنَحْشُرُ الْمُـجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ زُرْقاً» (طه: ۱۰۲) روزی که در صور دمیده می‏شود و مجرمان را با بدنهای کبود در آن روز گرد می‏آوریم. «یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً» (نبا: ۱۸) روزی که در صور دمیده می‏شود و شما فوج فوج وارد صحنه محشر می‏شوید. «وَنُفِخَ فِی الصُّورِ ذلِکَ یَوْمُ الْوَعِیدِ» (ق: ۲۰) در صور دمیده می‏شود و این همان روز وعده وحشتناک است. «إِن کَانَتْ إِلاَّ صَیْحَهً وَاحِدَهً فَإِذَا هُمْ جَمِیعٌ لَّدَیْنَا مُحْضَرُونَ» (یس: ۵۳ ) فریادی عظیم برمی‏خیزد و صیحه واحدی بیش نیست؛ پس ناگهان همگی نزد ما حاضر می‏شوند و… .  

آیات در این زمینه فراوان است به همین مقدار بسنده می‏شود. به هر حال با صور دوم آفرینش تازه با نظاماتی جدید آغاز می‏شود. نظامی که دارای زمینی جدید و آسمانی غیر از آسمان قبلی می‏باشد؛ زمینی دارای شعور و زمینی که شایستگی طرف خطاب خداوند قرار گرفتن را می‏یابد: «    یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا  بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحَی لَهَا» (زلزال: ۴ و ۵ ) در آن روز زمین اخبار خود را بازگو می‏کند؛ و این قدرت و شعور به سبب آنچه از سوی پروردگارت به او وحی شده است می‏باشد. و باز در وصف زمین در آن روز می‏فرماید: «وَإِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ  وَأَلْقَتْ مَا فِیهَا وَتَخَلَّتْ  وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ» (انشقاق: ۳ ـ ۵ ) و آنگاه که زمین کشیده شده و گسترش یابد و آنچه در درون دارد بیرون ریخته و خود را تهی سازد و مطیع پروردگار خود شده سزاوار شنیدن و اطاعت فرمان پروردگار خود می‏شود. 

در حدیثی از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله نقل شده است که فرمود: «زمین در روز قیامت کشیده می‏شود، آنچنان که چرم هنگام دباغی کشیده می‏شود و آنقدر انسان بر روی آن محشور می‏شود که برای هر نفر بیش از جای دو پایش مکانی نیست.» ( تفسیر المیزان، ذیل آیات مذکور.)  زمین قیامت همانند زمین دنیا نیست که تیره و تاریک است و از خود نوری ندارد. به همین سبب حقایق در آن پنهان است. در آن روز زمین توسط نور پروردگارش نورانی شده است: «    وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا …» (زمر: ۶۹ ) و در پرتو این اشراق، حقیقت اشیاء و اعمال اعم از نیک و بد، حق و باطل هویدا می‏شود. آنچنان که همگی در آنجا هم اصل عمل را مشاهده می‏کنند و هم روح و نیت و حقیقت و باطن آن را.  

آسمان نیز دگرگون شده و سنتهای جدیدی پیدا می‏کند: « وَفُتِحَتِ السَّماءُ فَکَانَتْ أَبْوَاباً» (نبأ: ۱۹) و آسمان باز و گشوده شده و تبدیل به درهایی می‏شود؛ وقتی درهای آسمان باز شد عالم طبیعت و دنیا به عالم فرشتگان و ملکوت متصل می‏شود؛ یعنی فاصله ملک و ملکوت الهی از بین رفته و عالم طبیعت در سیر نهایی خود در آخرت به ماوراء خود می‏پیوندد. یعنی در نظام جدید آفرینش ظرفیت وجودی انسانها و مراتب علم و کمال آنان به قدری افزایش می‏یابد که به عالی‏ترین مراتب ادراک کمالات مبدا آفرینش نائل شده و تمام حجابهایی که در عالم دنیا مانع از درک حقایق و یا نیل به مراتب کمال بود برداشته می‏شود و انسان به شهود و لقای معبود و محبوب ازلی خود نائل می‏شود و راز آفرینش و هدف نهایی خلقت در آن هنگام تحقق می‏یابد.