عالم مردگان

پرسش ـ آیا مردگان از ما خبر دارند؟

پاسخ ـ بر اساس روایاتی که از امامان(ع) رسیده است، همه مردگان (مؤمنین و کفار) از اعمال زندگان و بستگانشان خبر دارند. البته این ارتباط و آگاهی یک طرفه است؛ به این معنا که زندگان از وضعیّت مردگانشان بی‏خبرند، اما مردگان به افراد زنده توجّه دارند و از مسائل آنان آگاهند. در این‏باره به نقل روایتی از امام صادق(ع) اکتفا می‏کنیم:

مؤمن، بعد از مرگ، خانواده‏اش را زیارت می‏کند و چیزهای دوست داشتنی از اعمال آنان را می‏بیند، امّا فرشته‏ای آن چیزهایی را که او از آنها ناراحت می‏شود ـ نظیر گناه و معصیت ـ از دیده‏اش پنهان می‏کند. کافر نیز به دیدار خانواده‏اش می‏رود، امّا به عکس مؤمن، آن چیزها را که ناراحت‏کننده است، می‏بیند، امّا فرشته‏ ای مانع می‏شود که چیزهایی را ببیند که برای او خوشحال کننده است.    (همان، ص ۲۵۶. )  
تعداد این دیدارها برای هر مرده‏ای به مقدار منزلت اخروی او است. برخی هر روز و برخی هر سه روز یک بار و برخی نیز هفته‏ ای یک بار و برخی در سال یک بار به دیدار بستگان خود می‏آیند.     نکته دیگر آنکه بهترین زمان دیدار با مردگان، روز جمعه است؛ چون آنان متوجه می‏شوند چه کسانی به دیدارشان آمده ‏اند.    (عبدالنبی نمازی، معاد از دیدگاه قرآن و روایات، ص ۲۰۱ ـ۲۰۳ به نقل از بحارالانوار، ج ۶ ، ص ۹۱.)   پرسش ـ آیا مردگان نیاز به فاتحه ما دارند؟ این فاتحه یا قرائت قرآن چه اثری برای آنها دارد؟

 پاسخ ـ به فرموده پیامبر(ص)، مردگان در عالم برزخ، همانند انسان‏هایی هستند که در حال غرق شدن هستند و هر لحظه انتظار کمک دارند. آنها چشم به دعای زندگان دارند و اگر ببینند شخصی در حق آنها دعا می‏نماید، از اینکه تمام دنیا را به او بدهند شادتر می‏شوند. پیامبر اکرم(ص) در روایتی فرمود:
همانا هدیه زندگان به مردگان دعا و استغفار است. و بهترین دعا، خواندن قرآن است.    (ملا محسن کاشانی، محجه البیضاء، ج ۸ تهران: مکتب صدوق، ۱۳۴۰ ص ۲۹۱. ) 
در حدیثی دیگر می‏فرماید:

سخت ‏ترین شبها شب اول قبر است که شما می‏توانید با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم نمایید و اگر مالی برای صدقه نداشتید، لااقل دو رکعت نماز بخوانید و به روح او هدیه کنید.    (همان، ص ۲۹۲.)  
همچنین در روایات تأکید شده که برای اموات خود سوره «انا انزلنا» و فاتحه الکتاب و… بخوانید و برای آنها هدیه ببرید.    (میزان الحکمه، ج ۴، ص ۳۱۲. )   بدیهی است دعا و خواندن قرآن و اهداء ثواب آن به روح مردگان، آثار خوبی برای آنان دارد.    (جهت اطلاع بیشتر به کتاب بحارالانوار، ج ۱۰۲ مراجعه نمایید.)