گاه چنین پنداشته مى شود که وجود تفاوتها درمیان موجودات , نوعى تبعیض و بى عدالتى است; از این رو, با اعتقاد به عدالت ورزى خداوند همخوانى ندارد. این تفاوتها گاه در میان اشیایى است که به انواع مختلف موجودات تعلق دارند. براى مثال, گفته مى شود که چرا خداوند موجودى را به صورت انسان و دیگرى را به صورت حیوان یا گیاه آفریده و چرا حیوانات و گیاهان و جمادات را از موهبت انسان بودن محروم ساخته است . گاه نیز بر تفاوتهاى میان افراد مختلف یک نوع اعتراض مى شود: چرا برخى آدمیان بینا و برخى دیگر نابینا هستند؟ چرا یکى زشت است و دیگرى زیبا؟ به چه دلیل انسانى هوشمند و عاقل است و دیگر, کودن و کم خرد؟ و…
پاسخ به شبهه فوق با توجه به اصول زیر روشن مى شود:۱ـ جهان طبیعت , و بلکه کل عالم مخلوقات , نظام خاصى دارد و قوانین و سنن ثابت و تغییر ناپذیرى بر آن حکومت مى کنند. یکى از عمده ترین این قوانین, اصل علیت است که براساس آن, هر موجود ممکنى , دارى علتى است و نیز, بین علت و معلول ,نوعى مسانخت وجود دارد , به گونه اى که, هر معلولى از هر علتى به وجود نمى آید.
۲ـ نظامها و قوانین حاکم بر جهان ((ذاتى)) جهان اند, به این معنا که نمى توان فرض کرد که جهان باشد, اما قوانین و نظامهاى آن تغییر کنند; همان گونه که نمى توان شکر یا آبى را فرض کرد که شیرینى یا رطوبت نداشته باشد.
۳ـ لازمه قوانین ثابت و تفکیک ناپذیر جهان آن است که بین موجودات هستى تفاوتهایى باشد. براى مثال, قانون علیت مقتضى آن است که معلول, نسبت به علت خویش از کمالات وجودى کمترى برخوردار باشد . همچنین, مسانخت و هماهنگى علت و معلول, متناسب با آن نیز (که همان تولد انسانى کور یا کودن است) موجود گردد.حاصل آنکه , وجود تفاوت تکوینى در میان مخلوقات خداوند از لوازم لاینفک قوانینى است که تغییر و جدایى آنها از جهان ممکن نیست .
از آنچه گذشته , روشن مى شود که به کار بردن لفظ ((تبعیض)) درباره چنین تفاوتهایى صحیح نیست; تبعیض در جایى است که دو شى داراى قابلیت دریافت بهره یکسانى باشند, ولى آن بهره تنها به یکى از آن دو داده شود. اما در بحث ما, نرسیدن موجودات به برخى کمالات از آن روست که به دلیل قوانین حاکم بر هستى, اساساً قابلیت دریافت چنین کمالاتى را ندارند . به دیگر سخن, فیض خداوند نامحدود است , ولى ظرفیت و قابلیت آفریدگان او محدود است و این محدودیت نیز از ویژگیهاى لاینفک عالم به شمار مىآید.
بنابراین , تفاوتهاى موجود به هیچ وجه با عدل الهى منافات ندارد, زیرا از ظلم یا تبعیض خداوند نشاءت نمى گیرد و در نتیجه, نمى توان آن را نشانه اى بر انجام فعل قبیح از سوى خدا دانست.
