مورد بحث، منکران معاد را با صفت دیگر معرفى کرده است :
«أُولئِکَ الأَغْلالُ فى أَعْناقِهِمْ؛
آنان کسانى هستند که زنجیر به گردن دارند».
بنابراین بعید نیست مقصود از این غل و زنجیر، همان رشته هاى خرافات قیاس و تشبیه باشد، که به سان غل، گردن آنان را سنگین و آنها را از دیدن افق هاى وسیع بازداشته است.
توجه به زندگى نخستین :
راه دوم از نظر قرآن براى هدایت منکران معاد، توجه دادن آنان به زندگى نخستین و آغاز آفرینش است و از این طریق می توان هر نوع شک و تردید را در موضوع باز گشت به زندگى جدید برطرف نمود؛ زیرا خدایى که توانست از هیچ، چیزى بیافریند و به خاک مرده، حیات ببخشد، بار دیگر می تواند اجزا و ذرات بدن مرده را گرد آورد و به آنها زندگى مجددى عطا فرماید. قرآن در آیات زیادى روى این موضوع تکیه نموده و می فرماید:
«قُلْ یُحْیِیهَا الَّذى أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّهٍ وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلیمٌ؛۱
بگو: خدایى که آنان را در آغاز خلقت آفرید، بار دیگر آنها را زنده می کند و او به اسرار آفرینش هر موجودى عالم و داناست».
و نیز می فرماید:
«أَفَعَیینَا بِالْخَلْقِ الأوَّلِ بَلْ هُمْ فى لَبْسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ؛۲
آیا ما از آفرینش نخستین خسته و یا ناتوان شدیم (که نسبت به باز گشت آنها عاجز شویم) بلکه آنان درباره آفرینش جدید در شک و تردید هستند».
براى توضیح بیشتر لازم است آیاتى را که در زمینه «یاد آورى آفرینش نخستین» وارد شده اند، در این جا بیاوریم:
«وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَنَسِى خَلْقَهُ قالَ مَنْ یُحْى العِظامَ وَ هِى رَمِیمٌ قُلْ…»
* * *
پاورقی :
1. یس (۳۶) آیه ۷۹
2. ق (۵۰) آیه ۱۵
