بر کودک واجب نیست بعد از آن که بحد بلوغ رسید روزه هاى که در سالهاى قبل از بلوغش افطار کرده قضاء کند و مجنون و کسى هم که مدتى در حال بیهوشى بوده واجب نیست روزه هاى ایام عذر را قضا کنند و همچنین بر کافر اصلى و اما کافر غیر اصل یعنى مسلمانیکه مدتى مرتد شد و دوباره برگشت باید روزه هاى زمان ارتداد را قضاء کند و نیز بر حائض و نفساء واجب است روزه هاى ایام عذر را قضاء نماید هر چند که قضاء نمازهاى آن ایام واجب نیست .
مساءله ۱ – در سابق گذشت که اگر کسى قبل از ظهر بحد بلوغ برسد هر چند چیزى نخورده باشد و مفطرى انجام باشد روزه آن روز بر او واجب نیست و همچنین است که کسیکه نیت روزه مستحبى کرده و در اثناء روز به حد بلوغ رسیده باشد پس این دو نفر اگر روزه آن روز را خورده باشند قضائش بر آنان واجب نیست هرچند که به احتیاط نزدیک تر است .
مساءله ۲ – کسیکه روزه اش بخاطر مستى فوت شده قضاء آن بر او واجب است حال چه اینکه شراب مسکر را به منظور مداوا خورده باشد و چه بوجه حرام نوشیده باشد بلکه نزدیکتر به احتیاط آنست که حتى در صورتى هم که قبل از نوشیدن شراب در هنگام نیمه شب نیت روزه را که کرده باشد و روزه را تا به مغرب رسانده باشد قضاء آنروز را بیاورد.
مساءله ۳ – کسیکه مخالف مذهب حق بوده و سپس مستبصر شده بر او واجب نیست روزه هائیکه در آن حال از او فوت شده واجب است قضاء کند.
مساءله ۴ – در قضاء روزه واجب لازم نیست بفوریت انجام شود ولى به احتیاط واجب جائز نیست از رمضان بعد تاءخیر بیندازد و اما اگر یکسال تاءخیر انداخت از آن به بعد موسع مى شود.
مساءله ۵ – در قضاء ترتیب و تعین اینکه امروز کدام روزه فوت شده را قضاء مى کنم لازم نیست پس اگر چند روز روزه از مکلف فوت شده بهمان عدد روزهایى را روزه بگیرد به نیت قضاء آن ایام کفایت مى کند هرچند معین نکند که روز اول قضاء اولین روز فوت شده و روز دوم قضاء دومین روز همچنین تا آخر.
مساءله ۶ – اگر دو ماه رمضان و یا بیشتر روزه از او فوت شده باشد مخیر است بین اینکه اول ماه رمضان اول را قضا کند و یا اول رمضانهاى بعد را بله اگر قضا رمضان همین سال را با قضا رمضان سال قبل را بعهده دارد و وقت براى بجا آوردن قضا هر دو رمضان را ندارد به احتیاط واجب باید قضا رمضان همین سال را نیت کند واگر عکس این عمل کند ظاهرا قضاء رمضان قبلى را که گرفته صحیح است وبراى رمضان امسال که دیگر وقت ندارد قضاء کند باید کفاره تاءخیر بپردازد.
مساءله ۷ – اگر بعلت بیمارى و یا حیض و نفاس روزه رمضان امسال را مکلف فوت شود و قبل از آن که آنرا قضا کند از دنیا برود قضاء آن واجب نیست هرچند که مستحب است برایش نائبى را استیجار کنند.
مساءله ۸ – اگر بخاطر عذرى روزه ماه رمضان و یا بعضى از ایام آن از او فوت شد و عذر او تا رمضان دیگر ادامه یافت اگر عذرش بیمارى بوده قضاء آن را وى ساقط مى شود و تنها بعهده او است که از هر روزى یک مد (یعنى یک چارک )طعام کفاره دهد و انجام قضاء کافى از کفاره نیست و اما اگر غیر از مرض بوده مثلا سفر و نظیر آن بوده اقوى این است که تنها قضاء بر او واجب است و همچنین است جائیکه علت فوت شدن بیمارى بوده ولى علت تاءخیر عذرى دیگر و یا بعکس علت فوت مثلا سفر بوده و علت تاءخیر عذرى دیگرى و یا بعکس علت فوت مثلا سفر بوده و علت تاءخیر بیمارى که در هر دو صورت قضاء بر او واجب است لکن سزاوار آنست که احتیاط را ترک نکند یعنى هم قضاء را بیاورد و هم کفاره را بپردازد مخصوصا در جائیکه عذر سفر بوده باشد و همچنین صورت عکس .
مساءله ۹- اگر روزه همه رمضان و یا بعضى از روزهاى آن بدون عذر بلکه عمدا از او فوت شده و تا رمضان دیگر قضاى آن را نیاورده باشد علاوه بر کفاره افطار عمدى واجب است براى هر روز یک مد طعام کفاره دهد و در زمانهاى بعد آنها را قضاء کند و همچنین این کفاره به روزى یک مد واجب است در جائیکه روزه اش بخاطر عذر موجه فوت شده و بعد از رمضان عذر برطرف شده باشد و عذرى دیگر پیدا نشده باشد و مکلف در انجام قضاء آن سستى کرده باشد تا رمضان دیگر فرا رسد و اما اگر بعد از برطرف شدن عذر تصمیم داشته باشد روزه هاى فوت شده را قضاء کند لکن عذر موجه دیگرى در تنگى وقت پیدا شده باشد احتیاط واجب آنستکه در اینجا نیز هم کفاره بدهد وهم در زمانهاى بعد قضاء کند.
مساءله ۱۰ – کفاره تاءخیر بخاطر تکرار سالها مکرر نمى شود پس اگر سه روز از سه رمضان متوالى از او فوت شده و قضاء آنرا نیاورده باشد یک کفاره براى یک روز رمضان اول مى دهد و یکى براى یکروز رمضان دوم و اما براى رمضان سوم فقط قضاء آنرا بجا مى آورد مگر آنکه قضاء آنرا نیز تاءخیر بیندازد تا رمضان چهارم فرا رسد که اگر چنین کند یک کفاره دیگر براى یکروز رمضان سوم مى دهد.
مساءله ۱۱ – جائز است مکلف کفاره چند روز از یک رمضان و یاچند رمضان را به یک فقیر بدهد و لازم نیست بهر فقیرى تنها یک مد بپردازد.
مساءله ۱۲ – جائز است در قضاء رمضان مادام که وقت آن تنگ شده اینکه مکلف روزه اش را تا ظهر نشده بشکند و اما بعد از ظهر شکستن آن حرام و بلکه موجب کفاره است هرچند که امساک در بقیه روز واجب نیست وکفاره شکستن قضاء رمضان اطعام ده مسکین و بهر مسکینى یک مد طعام است واگر تمکن مالى ندارد کفاره اش سه روز روزه گرفتن است .
مساءله ۱۳ – روزه مانند نماز است که اگر از کسى فوت شود و او از دنیا برود ولى او باید قضاء آنرا بجاى آورد حال علت قضاء شدن آن هر چه مى خواهد باشد بله بعید نیست بگوئیم در صورتیکه میت از در طغیان نماز و روزه را ترک کرده بر ولى او واجب نباشد ولکن احتیاط وجوب آنست بلکه نباید این احتیاط ترک شود البته این وجوب قضاء بر ولى در روزه هائى است که فوت آن موجب قضاء بوده واما در روزه هایى که قضاء آن بر خود او واجب نبوده ولى نیز واجب نیست بنابراین اگر بخاطر عذر موجه روزه اش را خورده در بین همان رمضان مرده و یا همان عذرش ادامه یافته تا رمضانى دیگر قضاء آن بر ولى او واجب نیست چون درچنین فرضى قضاء ساقط است و در این مسئله هیچ فرقى نیست بین اینکه میت بمقداریکه بتوان به نیت او صدقه داد مالى بجاى گذاشته باشد و یا نگذاشته باشد هرچند که در صورت اول نزدیکتر به احتیاط آنستکه با رضایت ورثه هم برایش تصدق دهند و هم روزه هاى فوتیش را قضاء کنند ودر بحث قضاء نماز پاره اى فروع که مربوط به اینجا نیز مى شود گذشت .
