نحوه برخورد خداوند با اعمال خوب مومن

کی انسان از عمل خودش حد اکثر بهره را می‏برد ( و به ) سعادت جاویدان‏ اخروی ، قرب به ذات حق ، دوری از عذاب الهی و به دنیای سعادتمند ( نائل می‏شود ؟ ) آن وقتی که به نور خدا روشن باشد و برای خدا کار کند ، می‏شود : ” « لیجزیهم الله احسن ما عملوا »” یعنی حد اکثر آنچه که به‏ یک عملی می‏شود پاداش داد ، پاداش داده می‏شود و دیگر جای خالی نیست ، دنیایش هست ، آخرتش هم هست . بعد می‏فرماید : ” « و یزیدهم من فضله »” از فضل خودش یک چیز اضافه هم‏ می‏دهد ، یعنی علاوه بر اینکه حد اکثر پاداش را می‏دهد ، اضافه بر پاداش‏ هم از فضل خودش می‏دهد ، که یک منطقی هست در قرآن کریم تقریبا به همین مضمون‏ و به عبارات مختلف و آن اینکه اگر کسانی در راه خدا باشند ، اینکه‏ عملشان حد اکثر پاداش داده می‏شود به جای خود ، آنچه می‏خواهند به آنها داده می‏شود نیز به جای خود « و من اراد الاخره و سعی لها سعیها و هو مؤمن‏ فاولئک کان سعیهم مشکورا لهم فیها ما یشاؤون »علاوه بر آن ” « و لدینا مزید »” ( ۱ ) در اینجا چون راه فطری و طبیعت بشر است ، یک چیزهایی‏ هم که نخواسته‏اند مافوق خواسته به آنها تفضل می‏شود . تعبیر دیگر چنین است : ” « من کان یرید حرث الاخره نزد له فی حرثه»   (۲)

تعبیر دیگری در چند جای قرآن هست که آن خیلی عجیب است . در بعضی‏ آیات ، قرآن می‏گوید اگر کسی کار بد بکند به همان اندازه که کار بد کرده‏ به او کیفر می‏دهند ، و اگر کار خوب بکند چند برابر کار خوب به او ( پاداش ) می‏دهند : ” « من جاء بالحسنه فله عشر امثالها »” ( ۳ ) کسی‏ که کار خوب بکند ده برابر به او پاداش می‏دهند .
یک منطق دیگری در قرآن هست که خیلی لطیف و عالی است و آن این است : ” « و من یقترف حسنه نزد له فیها حسنا(۴) (این‏ خیلی عجیب است ! ) اگر کسی کار نیک و زیبا بکند ما به زیبایی کارش‏ می‏افزاییم ، یعنی ما گریم و پرداختش می‏کنیم . وقتی کار در مسیر خلقت و رضای الهی قرار بگیرد اینچنین است . شما کاری را در مسیر رضای الهی‏ انجام بدهید ، بسا هست این کار شما معایب و نواقصی دارد ، اما خدا به‏ فضل و لطف خودش آن معایب و نواقص را برطرف می‏کند و زشتی‏های عمل شما را از بین می‏برد و تبدیل به زیبایی می‏کند . خدا نسبت به کار نیک مشاطه‏ گری می‏کند ، بدیهایش را می‏پوشاند و به جایش خوبی می‏آورد . پس این دو مطلب است : یکی اینکه یک کار خوب که انسان می‏کند خدا آن‏ را ده تا کار خوب حساب می‏کند . این ، جنبه کمیت کار است ، یعنی لطف‏ الهی بر کمیتش می‏افزاید . یکی هم جنبه کیفیت کار است که انسان یک کار نیمه زیبا انجام می‏دهد ، بعد می‏بیند خدا تمام زیبا به او تحویل می‏دهد . اینها همه فرع بر این است که انسان به آن نور هدایتی که سراسر عالم را گرفته است روشن باشد ، کور و تیره و گمراه نباشد . این معجزه‏ ها همه از همان روشنی ایمان و روشن بودن به مقصد اصلی خلقت پیدا می‏شود ” لیجزیهم الله احسن ما عملوا ” که خدا پاداش بدهد به آنها به نیکوترین‏ وجهی که عمل کرده‏اند . مقصود این است که آن عملی که انجام داده‏اند ، به‏ حد احسنی که می‏شد آن را انجام دهند ، آن طور به آنها پاداش می‏دهد . این‏ آن عملی است که انجام داده و خواسته‏اند ” « و یزیدهم من فضله »” و به‏ فضل خودش باز ( برپاداش ) اضافه می‏کند .