یکی از اثرات منحصر به فرد و قوی حجامت، پیشگیری از سرماخوردگی های مکرر و انواع آلرژی است. توضیحات ذیل در این مورد قابل دقت است :
قسمتی از بدن که حجامت در آنجا انجام می شود، ارتباط بسیار نزدیکی با محل تجمّع سیستم لنفویید و غدد لنفاوی دارد. در صورت نفوذ میکروبها و هرگونه آنتیژن، سلولهای ایمنی موجود در غدد لنفاوی به صورت بسیار قوی و شدید با عامل مهاجم به نبرد پرداخته، آن را مغلوب میکنند. بنابراین وجود غنیترین و قویترین سیستم لنفاوی در کنار مواضع حجامت باعث میشود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبهی میکروب بر بدن از طریق موضع حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنی به وسیلهی حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتی شود.
در طب رایج نه تنها هیچ روشی برای تقویت سیستم ایمنی بدن وجود ندارد، بلکه بسیاری از درمان‌های موجود از جمله تجویز داروهای کورتونی باعث تضعیف عملکرد آن میشود. بنابراین اثبات نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تأثیر آن را در درمان بسیاری از بیماریها توجیه میکند.
وجود قویترین سیستم لنفاوی (ایمنی) در کنار مواضع حجامت باعث میشود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبه ی میکروب بر بدن از طریق محل حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنی به وسیله ی حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتی می شود.
شواهدی که به اثبات این مدّعا کمک میکند، عبارتند از:
۱- ائمهی معصوم علیهم السلام در روایات متعدد حجامت را به عنوان وسیلهای برای پیشگیری از بیماریهای مختلف مطرح فرمودهاند. بدیهی است، بدن موقعی در پیشگیری از بیماریها موفق است که از سیستم دفاعی قوی برخوردار باشد.
۲- زکریای رازی در فصل پنجم کتاب جُدری و حصبه، برای حجامت تأثیری پیشگیرانه شبیه واکسیناسیون قائل شده و میگوید:
« در احتراز از آبله قبل از ظهور و جلوگیری از ازدیاد آن بعد از بروز، مقتضی است کودکان و نوباوگان و جوانانی را که آبله در نیاورده اند یا آنکه آبله مرغان گرفته اند و همچنین کسانی که مزاج آنها مستعد قبول آبله است، فصد و کودکان کمتر از چهارده سال را حجامت کنند».
« وی، همچنین میگوید:
اما شیرخواران متجاوز از پنج ماه که بدن آنها تر و تازه و سفید و سرخ باشد را باید حجامت کرد …»
این نظر رازی که برای پیشگیری از ابتلای کودکان زیر چهارده سال به آبله، حجامت را توصیه کرده است، با فرضیهای که مکانیسم اثر حجامت را تقویت سیستم ایمنی بدن میداند، کاملاً مطابقت دارد و چه خوب است که امروزه با ریشهکن شدن بیماری آبله، به تحقیق و بررسی اثر حجامت در پیشگیری از ابتلا به سایر بیماریهای عفونی بپردازیم.
۳- درمان زکام و آلرژی به وسیلهی حجامت:
از زکریای رازی رسالهای باقی مانده که در آن سؤال شهید بلخی را در مورد فردی که مبتلا به زکام بوده، پاسخ داده است. رازی در این رساله بعد از بیان فهرست طولانی از پرهیزهایی که باید مراعات شود و نیز بیان داروهای گیاهی مؤثر بر این بیماری، می گوید در مواردی که بیماری شدید باشد باید از حجامت نیز استفاده شود:
«اما کسانی که رنج آنان از این بیماری افزون باشد، یعنی بدین گونه که سوراخهای بینی بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان شده و آب از بینی فرو ریزد، باید از چیزهایی شبیه به آنچه یاد شد و نیز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و حجامت از فرو رفتگی پشت استفاده کنند»
لازم به ذکر است که برای درمان انواع آلرژی از نوعی حجامت خاص استفاده میکنیم و اینجانب بیماران متعددی داشتهام که بعد از سالیان متعدد مصرف داروهای شیمیایی و مراجعه به کلینیک آلرژی، هیچ نتیجهای نگرفته اند، لیکن با انجام چند نوبت حجامت آلرژی، کاملاً بهبود یافتهاند.
۴- نقش حجامت در پیشگیری از سرماخوردگی:
افرادی که به طور منظم حجامت میشوند، یا دچار سرماخوردگی نمیشوند و یا در صورت ابتلاء، بیماریشان بسیار خفیف و زودگذر خواهد بود. این حقیقتی است که بسیاری از بیماران، شخصاً متوجه آن شده و به ما اعلام کرده اند که اگر مثلاً سال گذشته چندین نوبت سرماخوردگی شدید داشته اند، زمستان امسال که حجامت کرده اند اصلاً سرما نخورده و یا بیماریشان ظرف یک یا دو روز کاملاً خوب شده و علائمی چون تب و درد بدن نیز نداشتهاند. پرونده ی بیماران درمان شده گواه روشنی است بر این ادّعا که حجامت با افزایش توان ایمنی فرد باعث غلبه ی زودرس وی بر انواع ویروسهای سرماخوردگی میشود.
حال دقت بفرمایید که اگر تنها همین یک خاصیت حجامت را در نظر بگیریم، فراگیر شدن این سنت اسلامی تا چه حد میتواند مصرف انواع آنتیبیوتیک، آمپولهای پنیسیلین، داروهای مسکّن و تببر و انواع شربتهای سینه را که به وفور خصوصاً در فصل زمستان استفاده میشوند، کاهش دهد و تا چه حد میتواند بهره ی کاری دانش آموزان و شاغلین را که به دنبال آنفلوآنزا بعضاً به مدت یک هفته بستری میشوند، افزایش دهد.
حجامت با افزایش توان ایمنی در فرد، باعث غلبه ی سریع او بر انواع ویروسهای سرماخوردگی میشود.
لازم به ذکر است که فرزندان بنده که ۸ و ۵ سال دارند، از بدو تولد سرماخوردگی شدید نداشته و تاکنون هیچ یک از انواع داروهای آنتیبیوتیک یا پنیسیلین را نیز دریافت نکرده اند. آنها را صرفاً سالی دو نوبت حجامت میکنم و در سلامت کامل به سر میبرند و تعجب میکنید اگر بگویم، برنامه ی واکسیناسیون را که برای همه ی اطفال از بدو تولد انجام میشود، برای آن دو انجام نداده ایم. فرزند اولم تا ۹ماهگی واکسن دریافت کرده ولی دومی اصلاً واکسیناسیون نشده و از قضا از نظر تغذیه و رشد جسمی از اولی نیز سالمتر است.
۵- تأثیر حجامت در افراد پیوند عضو شده:
یکی از معدود موارد ممنوعیت انجام حجامت، افرادی هستند که عضو پیوندی دارند. شرط موفق بودن عمل پیوند اعضاء، ضعیف نگاه داشتن سیستم ایمنی بیمار است. به همین منظور داروهای متعددی به نام ایمونوساپرسیو را تجویز میکنند تا سیستم ایمنی فرد همواره ضعیف بماند. اگر سیستم ایمنی بیمار به هر دلیل تقویت یا فعال شود، خطر پس زدن عضو پیوند شده وجود دارد. انجام حجامت، از آنجایی که باعث تقویت سیستم ایمنی میشود، در بیماران پیوند شده خطرناک و ممنوع است.
به هر حال چنان چه فرضیه ی تقویت ایمنی صحیح باشد که شواهد زیادی هم برای آن وجود دارد، میتوان امیدوار بود که حجامت وسیلهی مناسبی برای درمان بسیاری از بیماریهای عفونی، سرطانها و نیز بیماریهای اتوایمیون که طب رایج در مقابل آنها درمانده است، باشد.
تحقیقات جدید حجامت در آلمان
سیر تاریخی و علمی حجامت در تمدن بشری(۲)
طی سال های اخیر و به دنبال تجدید حیات حجامت به عنوان یک شیوه ی درمانی، پزشکان و متخصصان متعددی درمورد آن تحقیق و اظهار نظر کرده اند که در این جا تنها دو مورد به عنوان نمونه ذکر می شود :
نقش حجامت در درمان عوارض جانبازان شیمیایی
آقای دکتر کدیور فوق تخصص در جراحی قلب و عروق می گوید :
“خود من موقع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۳ در مجروحین عزیز شیمیایی شده با گاز خردل و ادم حاد ریوی و تورم شدید نسوج اندام مختلف، عمل حجامت را توام با انداختن زالو به اندام های مبتلا به کار بردم و نتیجه موفقیت آمیز بود.
در جنگ ویتنام نیز عمل حجامت در مجروحین و مبتلایان به ادم حاد ریوی حاصل از DIOXINS (عامل نارنجی ) نجات بخش بوده است.”
چگونه می توان شیوه ی درمانی حجامت را به دلیل اینکه متعلق به دوران قرون وسطی است، نادیده گرفت و از کاربرد آن صرف نظر کرد؟ در صورتی که می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن، بدون ایجاد عوارض جانبی و هزینه ی گران و وقت گیر باعث بهبود بیماری در یک مرحله شود.
تحقیقات جدید حجامت در آلمان
یوهان آبل (JOHANN ABELE ) پزشک آلمانی در کتاب خود با عنوان ” حجامت شیوه ی درمان آزمون شده ” که در سال ۱۹۹۷ چاپ شده، در مورد حجامت می گوید:
“من اعتقاد راسخ دارم که نه تنها امروز بلکه برای همیشه،امر حجامت را در درمان بیماری ها نباید نادیده گرفت. حجامت پدیده ای است که در خود تنظیمی کردن عملکرد بدن انسان دخالت دارد. امری که هرگز با روش های دیگر نمی توان آن را جایگزین کرد… مطالعات ما نشان می دهد که در آلمان می توان ۷۵ درصد بیماری ها را با شیوه های درمان طبیعی از جمله حجامت مداوا کرد. ”
وی در کتاب خود از بیمارانی نام می برد که تنها با یک بار حجامت بیماری چندین ساله شان بهبود یافته است و می افزاید:
” جان کلام اینکه چگونه می توان شیوه ی درمانی حجامت را به دلیل اینکه متعلق به دوران قرون وسطی است، نادیده گرفت و از کاربرد آن صرف نظر کرد؟ در صورتی که می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن، بدون ایجاد عوارض جانبی و هزینه ی گران و وقت گیر باعث بهبود بیماری در یک مرحله شود.”
وی ضمن مقایسه حجامت با سایر روش های درمانی اظهار می دارد :
” پزشکی که با اثرات و کاربرد بادکش و حجامت در درمان بیماری های گوناگون آشناست، در برخورد با هر نوع بیماری بدون تردید،ابتدا در اندیشه ی انجام حجامت است و بعد درمان های دیگر، زیرا در شرایط امروزی و با تعدد مراجعات، عملا ثابت شده که بادکش و حجامت آسان ترین و سریع ترین روش درمان است. ”
یوهان آبل در کتاب خود به بررسی و تحقیق در مورد اثرات حجامت در مواضع مختلف بدن پرداخته است که در این قسمت بطور خلاصه به بیان برخی از نتایج تحقیقات وی می پردازیم:
الف ـ حجامت در ناحیه سه گوشه ی شانه:
از این ناحیه تمامی آسیب و التهابات سر را می توان معالجه نمود. همچنین حجامت در این نقطه موجب درمان التهاب حلق و عفونت لوزه می شود. حجامت در این ناحیه برای درمان EPICONDILITIS(التهاب استخوان بازو) و درد و تورم مفاصل موثر است و موجب تسریع گردش خون در غده ی تیروئید می شود… کسانی را که دچار افسردگی بوده و خلق و خوی مساعدی ندارند، باید در این ناحیه تحت ماساژ و بادکش قرار داد.
فردی که به مدت ۴ هفته دچار TONSILITIS (التهاب لوزه) و اکستراسیستول* بود و حتی با مصرف آنتی بیوتیک های زیاد بهبود نیافته بود ، یک روز بعد از حجامت در ناحیه ی سه گوشه ی شانه، به آرامش و بهبودی قلب خود دست یافت و یک هفته پس از آن ، عفونت وی برطرف شد.
ب ـ ناحیه ی صفرا و کبد:
حجامت در این ناحیه عبور صفرا در مسیر خود را تسهیل می کند و در مورد سندرم) POST CHOLECYSTECTOMY برداشتن کیسه ی صفرا ( سریعا موجب بهبودی می شود که کمتر روش درمانی از این نظر با حجامت قابل مقایسه است. حجامت دراین ناحیه هم چنین اثرات درمانی بر آب مروارید و سینوزیت مزمن دارد.
ج ـ ناحیه ی ریه :
حجامت در این ناحیه موجب تسهیل گردش خون ریوی و آسان شدن عملکرد قلب شده و در مواردی مثل برونشیت، آسم و نیز عفونت ریه موثر است. کسانی که دچار عفونت های ریه هستند، با حجامت مداوا می شوند . تجربیات BOCHMANN-HUFELAND حاکی از موثر بودن حجامت در مبتلایان به پنومونی(ذات الریه) با تب بالا می باشد.
د ـ ناحیه ی کلیه و مثانه :
بعد از حجامت ناحیه ی صفرا، مهم ترین نقطه برای پاکیزه کردن بدن از مایعات مضر ، این ناحیه است. حجامت در این ناحیه انسداد در لوله های گلومرولار را برطرف می سازد و در نتیجه بیماری های کلیه و بسیاری از بیماری های مرتبط با عملکرد کلیه ها درمان می شوند. برخی دیگر از اثرات درمانی حجامت در این ناحیه عبارتند از : اکلامپسی، آسم و داغ شدن بدن هنگام یائسگی.
ه ـ ناحیه ی لگن خاصره کوچک و تخمدان ها :
برخی از اثرات حجامت در این ناحیه عبارتند از : تنظیم سیستم مثانه و کیسه ی صفرا ، تقویت جریان خون در لگن کوچک و تقویت غدد جنسی ، بهبود آرتروز کمر و باسن و زانو ، درمان ناراحتی های دوران یائسگی ، فشار خون بالا ، دیسمنوره )قائدگی دردناک( و آمنوره)قطع شدن خون حیض( بیماری های پروستات ، هموروئید .
و ـ ناحیه ی کنترل فشار خون بالا:
حجامت در این نقطه برای رفع درد کمر و فشار خون بالا مطلوب است. معمولا فشار خون بین ۳۰-۱۰ میلی متر جیوه کاهش می یابد و برای ماه ها بدون تغییر می ماند. لذا داروی مصرفی بیمار را می توان کم کرد. هم چنین با انجام حجامت در این ناحیه معمولاً سرگیجه ، وزوز گوش و مشاهده ی اجسام فنری در جلوی چشم رفع می شوند.
دکتر یوهان آبل در کتاب خود هم چنین به بیان و توضیح موارد متعددی از بیمارانی که با حجامت درمان شده اند پرداخته که توضیح همه ی آنها در این جا میسر نمی باشد و علاقمندان می توانند به ترجمه ی این کتاب مراجعه کنند.
پی نوشت :
*اکستراسیستول: ضربه ی زودرس در ریتم بطن یا دهلیز قلب که ارتباطی با ریتم معمولی آن ندارد و به علت پیدایش تحریک در بعضی از قسمت های قلب در خارج از گره های آن تولید می شود.
