همنشینان ناشایسته
لا خَیرَ لکَ فی صُحبَهِ مَن لا یَری لکَ مِثلَ الذی یَری لِنَفسِهِ. (۶/۳۰۱۶؛ الدره الباهره: ۱۹)
همنشینی با کسی که آنچه برای خودش میبیند و میپسندد برای تو نمیبیند، خیری برای تو در بر ندارد.
آداب همنشینی
لا تُفْحِشْ فیمَجلسِکَ لِکَی یَحْذَروکَ بسُوءِ خُلقِکَ، ولا تَناجَ مَع رجُلٍ وأنتَ معَ آخرَ.(۲/۲۷۴۲؛ بحار: ۸۴/۳۵۴)
در جایی که نشستهای وقاحت و سبک سری به خرج نده تا مردم از اخلاق زشت تو دوری کنند و وقتی کسی کنار تو نشسته است، با دیگری نجوا مکن.
انواع همنشینی ها
الَمجالِسُ ثلاثهٌ: غانِمٌ وسالِمٌ وشاجِبٌ، فأمّا الغانمُ فالّذی یُذکَرُ اللَّهُ تعالی فیهِ، وأمّا السّالمُ فالّذی یَسکتُ، وأمّا الشّاجِبُ فالّذی یَخوضُ فی الباطلِ. (۲/۷۴۴؛ بحار: ۹۳/۱۶۳)
مجلسها سه گونه است: پر سود و غنیمت، سالم و مرده. مجلس پرسود و غنیمت مجلسی است که در آن ذکر و یاد خدا شود؛ محفل سالم محفل خاموش و ساکت است و محفل مرده آن است که در آن به سخن باطل پرداخته شود.
همنشین شایسته
قالُوا [الحَوارِیّونَ لعیسی علیه السلام]: یا رُوحَ اللَّهِ، فمَن نُجالِسُ اذاً ؟ قالَ: مَن یُذَکِّرُکُمُ اللَّهَ رُؤیَتُهُ، ویَزیدُ فی عِلْمِکُم منطِقُهُ، ویُرَغِّبُکُم فی الآخِرَهِ عَمَلُهُ. (۲/۷۵۰؛ تحف العقول: ۴۴)
حواریون پرسیدند: یا روح اللَّه ! پس با که همنشین شویم ؟ فرمود: با آن که دیدنش شما را به یاد خدا اندازد و گفتارش بر دانش شما بیفزاید و کردارش شما را به آخرت تشویق کند.
گزینش همنشین
لا تَجْلِسوا الّا عندَ کُلِّ عالِمٍ یَدْعوکُم مِن خَمْسٍ الی خَمسٍ: مِن الشَّکِّ الی الیَقینِ، ومِن الرِّیاءِ الی الاخْلاصِ، ومِن الرَّغْبَهِ الی الرَّهبَهِ، ومِن الکِبْرِ الی التّواضُعِ، ومِن الغِشِّ الی النّصیحَهِ.(۲/۷۵۲؛ بحار: ۷۴)
تنها در محضر دانشمندانی نشینید که شما را از پنج چیز به پنج چیز فرا میخوانند: از دودلی به یقین، از ریا به اخلاص، از دنیا خواهی به دنیا گریزی، از تکبر به فروتنی و از فریبکاری به خیر خواهی.
همنشینی با فقیران
تَمَسْکَنوا وأحِبُّوا المَساکِینَ، وجالِسُوهُم وأعِینوهُم، تَجافَوا صُحْبَهَ الأغْنیاءِ وارْحَموهُم وعِفّوا عن أمْوالِهِم(۲/۷۵۲؛ تنبیه الخواطر: ۲/۱۲۰)
مسکین منش باشید و مسکینان را دوست دارید و با آنان بنشینید و کمکشان کنید. از همنشینی با توانگران دوری ورزید و بر آنان رحم و دلسوزی کنید و از اموالشان چشم برگیرید.
همنشینی با مردگان
ایّاکُم ومُجَالَسهَ المَوتی ! قیلَ: یا رسولَ اللَّهِ، مَنِ المَوتی ؟ قال: کُلُّ غَنیٍّ أطْغاهُ غِناهُ. (۲/۷۵۴؛ تنبیه الخواطر: ۲/۳۲)
از همنشینی با مردگان بپرهیزید. عرض شد: یا رسول اللَّه ! این مردگان کیستند ؟ فرمود: هر توانگری که توانگری اش او را سرمست کرده باشد.
