وقتی مغز می‌میرد

مفهوم مرگ مغزی و درک آن برای خانواده‌ای که عزیزش روی تخت بیمارستان دراز کشیده و هر لحظه منتظر شنیدن خبر بهبودی او هستند، امر دشواری است.
در واقع کنار آمدن با مقوله مرگ مغزی زمانی که در ظاهر، بیمار در حال نفس کشیدن است، برای عده‌ای که اطلاعی از فرآیند مرگ مغزی ندارند، بسیار دشوار و باورنکردنی است. 
پزشکان برای چنین بیماری تمام کارهای ممکن از جمله کنترل نبض، فشار خون، تنظیم تنفس با دستگاه و به‌طور کلی کنترل تمام علائم حیاتی را انجام می‌دهند. بیمار گویی خوابیده است و وقتی به بدنش دست می‌زنید، گرمایش را حس می‌کنید و در ظاهر با کمک دستگاه نفس می‌کشد. 
این سخت‌ترین شرایطی است که پزشکان با آن مواجه می‌شوند و باید به خانواده بیمار بقبولانند که او به‌رغم علائم حیاتی که مشاهده می‌شود، مرده است. از این زمان به بعد، مجال کوتاهی فراهم است تا بتوان شرایط را برای پیوند عضو فراهم کرد؛ به‌طوری که اگر ثانیه‌ها از دست بروند، دیگر اعضای سالم بیمار قابلیت پیوند زدن را از دست می‌دهند.

مرگ مغزی چیست؟
مرگ مغزی زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار آسیب شدید و غیرقابل‌برگشت مغزی شود. این حالت، توقف کامل تمام فعالیت‌های مغزی شامل ساختار فوقانی مغز و ساقه مغز را در پی دارد. 
مساله‌ای که افراد همیشه آن را اشتباه می‌گیرند، فرق بین مرگ مغزی و کماست. در واقع مرگ مغزی با کما و زندگی نباتی متفاوت است. از جمله علل مرگ مغزی عبارتند از:
– وارد آمدن آسیب شدید به مغز شامل آسیب به سر در اثر تصادف رانندگی، اصابت گلوله، سقوط از ارتفاع و … .
– آسیب عروق مغزی مانند سکته مغزی یا آنوریسم.
– کمبود اکسیژن مانند غرق‌شدگی یا حمله قلبی زمانی که بیمار احیا می‌شود. اما پیش از کمبود اکسیژن یا رسیدن جریان خون به مغز مرگ مغزی رخ نمی‌دهد.
تومور مغزی
وقتی مرگ مغزی بیمار تایید می‌شود، بدان معناست که مغز در هیچ شرایطی دوباره به کار نمی‌افتد، اما سایر اندام‌ها مانند قلب، کلیه‌ها و کبد تا مدت کوتاهی بعد از مرگ مغزی و چنانچه تنفس از طریق دستگاه برقرار باشد، زنده می‌مانند.
از دیگر علل بروز مرگ مغزی می‌توان به آسیب‌ها یا بیماری‌های ناگهانی اشاره کرد. فشار خون بالا با ایجاد خونریزی مغزی می‌تواند باعث مرگ مغزی شود. عفونت مغز، تومور مغزی یا آسیب صدمه‌ای باعث تورم مغز و در نتیجه مرگ مغزی می‌شود.
تپیدن قلب بعد از مرگ مغزی
قلب بخشی از سیستم عصبی خودکار بدن است و این قدرت را دارد که مستقل از مغز و تا زمانی که ذخیره اکسیژن دارد، به تپیدن خود ادامه دهد. این عضو حیاتی بدن نیز با از کار افتادن سیستم‌های بدن و اعلام مرگ مغزی، متوقف می‌شود. با آغاز شدن این فرآیند دیگر نمی‌توان مانع آن شد. در واقع، از زمان اعلام رسمی پزشک معالج نسبت به مرگ مغزی بیمار، مرگ مغزی شروع می‌شود و تلاش می‌کنند با کمک دستگاه تنفسی، اندام‌های حیاتی بیمار را زنده نگه دارند. عملکرد مغز در فرآیند مرگ مغزی قابل برگشت نیست.
دستگاه‌های متصل به بیمار نیز تنها هوا را به‌طور مصنوعی داخل ریه‌ها پمپاژ می‌کنند. در مرگ مغزی، تا زمانی که بیمار به دستگاه متصل باشد، فعالیت و عملکرد برخی اندام‌های حیاتی مانند کلیه‌ها و سیستم گوارش و معده تا یک هفته ادامه می‌یابد و همین فرصت طلایی، این فرصت را به پزشکان می‌دهد تا خانواده بیمار را راضی به پیوند عضو کنند. در حقیقت بدون مغز، بدن قادر به ترشح هورمون‌های مورد نیاز برای انجام فرآیندهای بیولوژیکی نیست و سیستم گوارش، کلیه‌ها و سیستم ایمنی بدن قادر به ادامه حیات نیستند.
مرگ مغزی یا کما؟
مرگ مغزی به معنای مرگ بیمار است و با حالت کما فرق دارد. در فردی که دچار کما یا زندگی نباتی است، عملکردهای ساقه مغز که مسئول تنفس هستند یا سایر عملکردها، ادامه می‌یابد. بر خلاف آنچه برخی تصور می‌کنند، در کما معمولا اطرافیان چشم‌انتظار بهبود او هستند، اما در مرگ مغزی هرگز نمی‌توان منتظر بازگشت بیمار به زندگی بود و فرآیندی غیرقابل بازگشت است.