همان گونه که قبلا یاد آورى شد، هرگز امام رضا علیه السلام به پذیرش و لایتعهدى راضى نبود، بلکه بر اثر تهدید مامون، به آن مجبور گردید.
نا خشنودى آن حضرت در حدى بود که مى گفت: «خدایا اگر نجات من از آنچه در آن هستم به وسیله مرگ است، همین لحظه مرگ مرا برسان، آن حضرت همواره محزون و غمگین بود تا از دنیا رفت.» پس از ولایتعهدى ظاهرى آن حضرت عده اى به صورت سوال و بعضى به صورت اعتراض، از آن حضرت پرسیدند: ک چرا ولایتعهدى مامون را پذیرفته است؟ آن بزرگوار در پاسخ آنها گاهى مى فرمود:
»عزیز مصر، مشرک بود، حضرت یوسف پیامبر خدا بود، یوسف از عزیز مصر در خواست کرد که او را رئیس دارایى کشور کند، در صورتى که مامون مسلمان است و من نیز وصى هستم.«
زمانى مى فرمود: خدا مى داند که مرا بین قبول و قتل مجبور ساختند، قبول را بر قتل ترجیح دادم، آیا یوسف علیه السلام پیامبر خا نبود او هنگام ضرورت رئیس دارایى کشور مصر گردید، اضطرار و اجبار مرا بر آن واداشت.» (۱(
و در عبارتى فرمود:
على انى ما دخلت فى هذا الامر الا دخول خارج منه، فالى الله المشتکى، و هو المستعان:» به علاوه من بر مساله و لایتعهدى وارد نشدم مگر همچون کسى که در عین ورود بیرون آن هستم. (یعنى هیچ گونه دخالتى ندارم بلکه فقط نامى از ولایتعهدى است) به سوى خدا شکایتم را مى برم، و او است محور یارى طلبان.«
شخص دیگرى به امام رضا علیه السلام عرض کرد: چه چیز موجب شد که ولایتعهدى مامون را پذیرفتى؟ امام علیه السلام در پاسخ فرمومد: همان چیزى که موجب شد جدم امیر مومنان على علیه السلام به شوراى (شش نفرى عمر بن خطاب) وارد گردید.«
از این پاسخها چند مطلب زیر به دست مى آید:
-۱امام رضا علیه السلام از پذیرش ولایتعهدى ناراضى بود.
-۲آن حضرت براى قبول آن، مجبور گردید.
-۳ولایتعهدى آن حضرت، ظاهرى و اسم بى مسمّى بود.
-۴ ولایتعهدى او همچون ورود یوسف در دستگاه طاغوتى فراعنه مصر، براى احقاق حق و دفاع از حقوق مستضعفین، از روى ضرورت بود.
-۵ ولایتعهدى آن حضرت، همچون ورود امیر مومنان على علیه السلام در شوراى شش نفرى عمر، از روى اجبار و اتمام حجّت بود.
پی نوشت:
-۱اصول کافى، ج۱، ص ۴۸۹ و ۴۹۰ -۲ترجمه ارشاد مفید، ج۲ ص ۲۵۷.
-۳ بحار، ج۴۹ ص ۱۴۰-۴ همان مدرک، ص ۱۳۹ – وسائل الشیعه، ج۱۲، ص ۱۴۶ و ۱۴۷.
