اوّل : با محبّت و لطف به آنان نگاه کردن
حضرت صادق علیه السلام در تفسیر آیه ی شریفه ( وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ / سوره اسراء / ۲۳ ) فرمودند : لَا تَمْلَأُ عَیْنَیْکَ مِنَ النَّظَرِ إِلَیْهِمَا إِلَّا بِرَحْمَهٍ وَ رِقَّه ؛ چشمانت را از نگاه به آنان پر مساز مگر از روی رحمت و دلسوزی .
الکافی ، ج ۲ ، ص ۱۵۷
۲ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم نَظَرُ الْوَلَدِ إِلَى وَالِدَیْهِ حُبّاً لَهُمَا عِبَادَهٌ .
مستدرکالوسائل ، ج ۹ ، ص ۱۵۲
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود : نگاهِ بامحبّت فرزند به والدین عبادت است .
۳ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلّم : مَا وَلَدٌ بَارٌّ نَظَرَ إِلَى أَبَوَیْهِ بِرَحْمَهٍ إِلَّا کَانَ لَهُ بِکُلِّ نَظْرَهٍ حِجَّهً مَبْرُورَهً فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِائَهَ نَظْرَهٍ ؟ قَالَ : نَعَمْ ، اللَّهُ أَکْبَرُ وَ أَطْیَبُ .
بحارالأنوار ، ج ۷۱ ، ص۷۳
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : هیچ فرزندی از روی رحمت و محبّت به پدر و مادرش نمی نگرد مگر آنکه به هرنگاهش برای او یک حجِّ مبروره ( یعنی حجِّ کامله قبول شده ) داده می شود عرض کردند : ای رسول خدا اگر هرروز صد نگاه داشته باشد [ صد حجِّ کامله قبول شده به او می دهند ؟ ] حضرت فرمودند : الله اکبر و اطیب .
دوم : در برابرِ آنان نهایتِ تواضع و خاکساری داشتن
۱ . از معصوم علیه السلام در تفسیر آیه ی ( وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ / سوره اسراء / ۲۴ نقل شده است که فرمود: تَذَلَّلْ لَهُمَا وَ لَا تَبَخْتَرْ عَلَیْهِمَا ؛ در برابر آنان نهایتِ فروتنی و خاکساری را داشته باش و مبادا خودت را برتر جلوه دهی .
بحارالأنوار ، ج۷۱ ، ص ۶۷
۲ . سؤال : بوسیدنِ دست چه افرادی رجحان دارد ؟
جواب : بوسیدنِ دست پدر و مادر و علما و هاشمیان رجحان دارد .
استفتائات آیت الله سبحانی ، ج ۱ ، سؤال ۱۱۲۱
۳ . بوسه زدن به دستان پدر و مادر ، کبر و غرور را پایین می آورد و دیگر فکر نمی کنی کسی شدی یکی از مراجع تقلیدِ می فرمودند : تا وقتی مادرم زنده بودند من هرموقع خدمتشان می رفتم ، دست و پای ایشان را می بوسیدم .
۴ . مرحوم آیت الله مجتهدی فرمودند : شخصی از آیت الله مرعشی نجفی قدّس سرّه سؤال کرد که : « توفیقات شما از کجا حاصل شده ؟ » ایشان [ عامل اصلی را پس از لطفِ خداوند خاکساری در برابرِ پدر و مادر دانسته سپس به عنوان نمونه ] فرمودند : « روزی مادرم به من گفت برو پدرت را صدا کن بیاید غذا بخورد ، من نزد پدرم رفتم ، دیدم ایشان خوابند ، صدایشان نزدم ، پایین پایشان نشستم و صورتم را کفِ پایشان گذاردم تا آهسته آهسته از خواب بیدار شدند » علما این طور به پدرهایشان احترام می کردند .
بررسی گناهان کبیره ، آیت الله مجتهدی ، ص ۱۵۸
۵ . مرحوم حاج اسماعیل دولابی می فرمود : مادرت را ببوس ، دستش را بوسه بزن ، پایش را ببوس ، تا به گریه بیفتد ، وقتی گریه افتاد خودت هم به گریه می افتی ، آن وقت کارت روی غلطک می افتد و خدا همه ی درهایی که به روی خودت بسته ای باز می کند .
موعظه خوبان ، ج ۲ ، ص ۲۶۳ به نقل از مصباح الهدی ( سخنان حاج اسماعیل دولابی ) ، ص ۳۹۱
سوم : تأمین نیازهای مادّی آنان (نفقه)
الف ) نفقه چه کسانی بر انسان واجب است
۱. نفقه پدر و مادر هر چه بالا روند در صورتی که نداشته باشند و فرزند داشته باشد چه فرزند دختر باشد یا پسر .
۲ . نفقه فرزندان هر چه پایین روند در صورتی که نداشته باشند و پدر یا مادرداشته باشند .
۳ . نفقه زن بر شوهر مطلقاً واجب است چه زن ، داشته باشد یا نداشته باشد و چه شوهر ، داشته باشد یا نداشته باشد .
۴ نفقه حیوانی را که انسان مالک می گردد .
ر. ک : تحریرالوسیله ، ج ۲ ، کتاب النکاح ، القول فی نفقه الاقارب / جامع المسائل ، ج ۲ ، سؤال ۱۰۵۱
ب ) نفقه چیست ؟ و چه مقدار باید باشد ؟
سؤال: مقصود از نفقه چیست و مقدار آن در چه حدّى است؟
جواب: «نفقه» عبارت است از نیازمندىهاى روزمرّه، از قبیل نان، برنج، گوشت، قند و چاى، میوهى فصلى، لباس،
مسکن، فرش و سایر لوازم و ضروریّات زندگى و «مقدار آن» منوط به حال و شأن و شخصیّت و موقعیّت طرف مىباشد و
باید مناسبِ حال و شأن و زمان و مکان واجب النفقه باشد و از حدّ کفاف او کمتر نباشد.
جامع المسائل ، ج ۲ ، سؤال ۱۰۶۴
چهارم : در رفاه و آسایش قرار دادنِ آنان
۱ . قَالَ الصّادِقُ علیه السلام : … لَا تَقْبِضْ عَلَیْهِمَا فِیمَا قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْکَ مِنَ الْمَأْکُولِ وَ الْمَلْبُوسِ .
بحارالأنوار ، ج ۷۱ ، ص ۷۷
حضرت صادق علیه السلام می فرمایند : …. [ از معاشرت نیکو با پدر و مادر آن است ] در آن چه که خداوند در خوردنی و پوشیدنی به تو وسعت بخشیده به آنان سخت نگیری .
۲ . در تهیّه منزل چه به صورتِ خرید و چه اجاره و یا تعمیرِ آن آنان را مساعدت نماید .
۳ . امور درمانی آنان را خودش دنبال نماید و یا کسی را بگمارد .
۴ . پرداخت بدهی های آنان
پنجم : در آرامش قرار دادنِ آنان
۱. اگر دیر رفتنِ او به منزل سبب نگرانی آنان می گردد به موقع برود.
۲ . اگر خارج شدن از منزل در ساعاتِ خاصِّی آنان را نگران می کند پرهیز نماید .
۳ . اگر اشتغال به شغلی خاص سبب نگرانی آنان می شود ، به شغلی دیگر مشغول گردد مگر واجبِ عینی باشد .
۴ . اگر نزاع بین پدر و مادر آرامشِ زندگی آنان را گرفته به هر صورتِ ممکن در رفع آن بکوشد .
خلاصه : هرچه سببِ آرامش برای آنان می شود به زندگی آنان واریز نماید.
