اقسام عبادات
در بحث عبادات بانوان مباحثى لازم به توضیح است:
اول: اقسام عبادات
عبادات بر دو قسم است : عبادات بمعنى الأخص ( عبادات خاص) و عباداتِ به معنى الأعم ( عبادات عام)
عباداتى است که قصد قربت به عنوان جز یا شرطِ صحّتِ آن عمل، در دین قرار داده شده است که اگر بدون آن عمل انجام شود باطل است (مانند اخلاص در وضو و نماز) چه عمل واجب و یا مستحب باشد.
عبادات واجب براى زن و مرد ، عبارتنداز:
.۱ وضو .۲ غسل ۳.تیمّم .۴ نماز .۵ روزه .۶ حج .۷ زکات و خمس .۸ کفّاره.
عبادات مستحب در اسلام بسیار است که بعضى از آنها عبارتند از:
۱ وضوهاى مستحبّى .۲ غسل هاى مستحبّى .۳ نمازهاى مستحبّى ۴.روزههاى مستحبّى .۵ حج مستحبّى .۶ اعتکاف .۷ قرائت قرآن .۸ زیارت اولیاى خداوند .۹ خواندن بعضى از اذکار و دعاها و … .
عبادات بمعنى الأعم
عباداتى است که در دین، قصد قربت به عنوان جز یا شرطِ صحتِ آن ، قرار داده نشده، ولى آن عمل قابلیّت دارد که قصد قربت با آن همراه شود، (یعنى آن عمل گناه و معصیت نیست) مانند بسیارى از کارهاى شبانه روزِ انسان که مىشود با قصد قربت کردن، عبادت محسوب گردد.
قالَ رَسُولُ اللّهِ (ص) : النّظَرُ اِلَى الْوالِدَیْنِ بِرَأْفَه وَ رَحْمَه عِبادَه.(۱)
پیامبر اکرم(ص) مىفرمایند: نگاه به پدر و مادر از روى مهربانى و محبت عبادت است.
قالَ رَسُولُ اللّهِ (ص) : مُجالَسَه الْعُلَمأِ عِبادَه.(۲)
پیامبر اکرم(ص) فرمود: همنشینى با علما(و شرکت در جلسات آنان)، عبادت است.
قالَ(ع): ما مِنْ اِمْرَأَه تَسْقى زَوْجَها شَرْبَه مِنْ مأٍ اِلاّ کانَ خَیْراً لَها مِنْ عِبادَه سَنَه صِیامُ نَهارِها وَ قِیامُ لَیْلِها.(۳)
از معصوم (ع) روایت شده است که فرمود: هیچ زنى نیست که مقدار کمى به همسرش آب بدهد مگر اینکه (این عملش ) بهتر است براى او از یک سال عبادتِ مستحبّى، که روزهایش را روزه، و شبهایش را عبادت نماید.
۱- بحار الانوار، ج ۳۸، ص ۱۹۶.
۲- همان، ج ۱، ص ۲۰۴.
۳- وسائل الشیعه ، ج ۱۴، ص ۱۲۳.
تفاوت هاى زن و مرد در وضو
۱. در واجباتِ وضو، بین زن و مرد فرقى نیست؛ اما در مستحباتِ وضو در یک مورد فرق است، و آن عبارت است از: شستن دستها که بر مردها مستحب است آبِ شستن اوّل را در دستها از پشت دست بریزند و آبِ شستن دوم را از داخل دست اما زنها به عکس این عمل کنند؛ یعنى آبِ شستن اوّل را از داخل ریخته و آبِ شستن دوم را از پشت دست بریزند.(۱)
۲. اگر زن بخواهد در جایى که نامحرم او را مىبیند وضو بگیرد، اگر مکانش منحصر نباشد همه فقها فرمودهاند: معصیت کردهاست ولى وضویش صحیح است؛ و اما اگر مکانش منحصر باشد، حضرت آیهالله خوئى(ره) و حضرت آیهالله سیستانى فرمودهاند: وظیفهاش تیمم است و بقیه فقها وضو را صحیح مىدانند (با اینکه معصیت کردهاست).(۲)
۳. چیزهایى که وضو را باطل مىکند براى مردها شش چیز و براى زنها هفت چیز است و آنها عبارتند از: بول؛ غائط؛ بادِ معده و روده که از مخرجِ غائط خارج شود؛ خوابى که بواسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود؛ ولى اگر چشم نبیند و گوش بشنود، وضو باطل نمىشود؛ چیزهایى که عقل را از بین مىبرد، مانند دیوانگى، مستى و بیهوشى؛ کارى که براى آن باید غسل کرد، مانند جنابت و استحاضه زنان.(۳)
یادسپارى
حضرت آیهالله خوئى (ره) و حضرت آیهالله سیستانى مسّ میّت را باطل کننده وضو نمىدانند و بقیه فقها باطل کننده مىدانند.(۴)
۱-العروهالوثقى، ج۱، فى مستحبات الوضؤ «العاشر».
۲- العروهالوثقى، ج۱، فى شرایط الوضؤ، مسأله ۳۰.
۳- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۳۲۳.
۴- العروهالوثقى، ج۱، فى غسل مس المیت، مسأله ۱۴ ؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۳۲۳.
تفاوتهاى زن و مرد در نماز
.۱ لباس نمازگزار باید پاک باشد و در مواردى استثنا شده که با لباس نجس هم نماز صحیح است؛ یکى از آن موارد، لباس زنى است که پرستار بچه است و همان یک لباس را دارد و یا اگر لباس دیگرى هم دارد مىپوشد که اگر آن لباس نجس شود و روزى یک بار تطهیر شود کفایت مىکند. البته حضرت آیهالله خوئى(ره) فرمودهاند: باید پرستار، مادر باشد و بچه هم پسر و نجاستش هم بول باشد و براى آن زن نیز تعویض لباس یا تطهیر آن سخت و دشوار باشد و حضرت آیهالله سیستانى فرمودهاند: این مورد داخل در موارد اضطرار است و معیار در بخشودگى، وجود سختى و دشوارى براى شخص است و این منحصر به این مورد نیست. و حضرت امام(ره) و حضرت آیهالله فاضل فرمودهاند: یک مرتبهاى که در روز تطهیر مىکند باید پیش از اولین نمازى باشد که آن لباس نجس شده است و حضرت آیهالله مکارم نجاست را منحصر به بول دانستهاند.(۱)
.۲ در نماز، هنگامى که نامحرم نیست، زن مىتواند قرص صورت و دستها و پاها را تا مچ باز بگذارد ولى پوشیدنِ پاها تا مچ مستحب است؛ اما نسبت به مردها چنین استحبابى نیست.(۲)
.۳ در جنسِ لباس، هرگاه از ابریشم خالص باشد، زن مىتواند چه در نماز و چه در غیر نماز بپوشد؛ اما براى مرد پوشیدن لباس ابریشمىِ خالص، حرام و نماز با آن هم باطل است.(۳)
.۴ پوشیدنِ لباسِ طلاباف براى زن و مرد، مانند لباسِ ابریشمى است.(۴)
.۵ براى زن نماز خواندن درخانه، بلکه در صندوقخانه و اتاق عقب بهتر است، ولى اگر بتواند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کند بهتر است در مسجد نماز بخواند.(۵)
.۶ اذان هجده جمله واقامه هفده جمله است، ولى براى زن جایز است که در اذان فقط به گفتن تکبیر و شهادتین و در اقامه نیز به گفتن آن دو اکتفا کند.(۶)
.۷ مستحب است نمازها را اوّل وقت بخوانند و یکى از مواردى که استثنا شده؛ یعنى افضلیّت آن برداشته شده، نمازِ زنى است که فرزند کوچکى را تربیت مىکند، (و براى تطهیرِ لباس هایش مشکل دارد) در این صورت مىتواند نماز ظهر و عصر را آخر وقت بخواند تا بعد از آن بتواند نماز مغرب و عشا را نیز بخواند (که با یک تطهیرِ لباس، هرچهار نماز را خوانده باشد) و این حکم براى مردِ مربّى نیست، که اختلاف اقوال در شماره (۱) بیان گردید.(۷)
.۸ براى زنها مستحب است که زیورهاى خود را در نماز همراه داشته باشند.(۸)
.۹ مستحب است اگر نمازگزار مرد است، هنگام ایستادن، پاها را از سه انگشت باز تا یک وجب فاصله دهد واگر زن است پاها را به هم بچسباند.(۹)
.۱۰ بر زنها مستحب است که درحالِ ایستادن، کفِ دستهاى خود را روى پستانها بگذارند (چون مطلوبتر آن است که حجمِ بدن زن در نماز کمتر مشهود باشد) ولى مردها مستحب است دستها را روى رانها بگذارند.(۱۰)
.۱۱ بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند؛ اما زن مىتواند بلند یا آهسته بخواند؛ ولى اگر نامحرم صدایش را مىشنود بنابراحتیاطِ واجب باید آهسته بخواند. و اما در مورد حمد و سوره نماز ظهر و عصر، بر مردها و زنها واجب است آهسته بخوانند.(۱۱)
.۱۲ در مقدار خم شدن براى رکوع بین زن و مرد تفاوتى نیست و بهتر است که زنها بیش از آن مقدار خم نشوند ولى حضرت آیهالله اراکى(ره) فرمودهاند: اگر زن در رکوع به حدى خم شود که بتواند دستها را روى رانها بگذارد کافى است.(۱۲)
.۱۳ در رکوع، مستحب است مردها زانوها را به عقب بدهند، ولى زنها مستحب است زانوهارا به عقب ندهند.(۱۳)
.۱۴ مردها در رکوع دستها را روى زانوها مىگذارند، ولى زنها بالاتر قرار مىدهند، و حضرت آیهالله مکارم نسبت به گذاردن دستها احتیاط واجب دارند.(۱۴)
.۱۵ مستحب است زنها پس از رکوع، براى رفتنِ به سجده، اوّل راست بنشینند سپس به سجده روند؛ و اما مردها اوّل دستها را به زمین گذارده و سپس زانوها را و بعد از آن به سجده روند.(۱۵)
.۱۶ مستحب است مردها در سجده آرنجها و شکم را بر زمین نچسبانند و بازوها را از پهلوها جدا نگاه دارند؛ ولى زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند.(۱۶)
.۱۷ مستحب است مردها بعد از سجده بر رانِ چپ بنشینند و روى پاى راست را به کفِ پاى چپ بگذارند؛ اما زنها مستحب است زانوها را بالا آورده و روى قسمتِ بالاى ران بنشینند.(۱۷)
.۱۸ براى مردها مستحب است موقع بلند شدن، اوّل زانوها و سپس دستها را از زمین بردارند؛ ولى زنها به تدریج و راست مىایستند به صورتى که کمتر حجم بدن ظاهر شود.(۱۸)
.۱۹ اگر زن در نماز، عقبتر از مرد بایستد نماز هر دو صحیح است و همچنین اگر برابر یا جلوتر بایستد ولى بین آن دو حایل و مانعى باشد و اما اگر مانع و حایلى نباشد در بیشتر از ده ذراع مانعى ندارد و کمتر از آن تا حدّى که نماز را از باطل بودن خارج نماید (که بعضى از فقها این حد را حدود یک وجب فاصله یا عقبتر قرار دادنِ جاىِ سجده عنوان نمودهاند) مکروه است. در غیر این صور (یعنى مساوى بودن یا جلوتر بودن زن با فاصله کم) اگر با هم وارد نماز شدهاند به فتواىحضرت آیهالله خوئى(ره) و حضرت آیهالله فاضل و حضرت آیهالله سیستانى و حضرت آیهالله مکارم نماز باطل است و همچنین نمازِ کسى که با تأخیر شروع کرده است ولى به فتواى حضرت امام(ره) و حضرت آیهالله گلپایگانى(ره) و حضرت آیهالله اراکى(ره) نماز باطل نیست.(۱۹)
.۲۰ مرد، مىتواند براى مردها و زنها، امام جماعت شود؛ ولى زن براى مردان نمىتواند امام جماعت شود؛ اما براى زنان اختلاف است، بعضى از فقها مانند حضرت امام(ره) و حضرت آیهالله فاضل احتیاط واجب دارند که زن براى زنان امام جماعت نباشد.(۲۰)
سؤال: با توجه به اینکه حضرت امام (ره) احتیاط واجب فرمودهاند که امام جماعت باید مرد باشد و این مسأله در بعضى از رسالهها اشتباهاً احتیاط مستحب ذکر شده است نماز بانوانى که با امام جماعت زن خوانده شده است چگونه خواهد بود؟
جواب: اگر جاهل به مسأله بودهاند و تقصیرى در یاد گرفتن مسأله نکردهاند نمازشان به طور فرادى صحیح است مگر آنکه رکنى کم یا زیاد شده باشد.(۲۱)
.۲۱ در نماز جماعت اگر تعدادى زن و مرد هستند، مستحب است مردها پشتِ سرِ امام و زنها پشتِ سرِ آنها بایستند و همچنین اگر چند مرد یا چند زن باشند مستحب است پشتِ سرِ امام بایستند و اگر یک مرد و یک یا چند زن باشند، مستحب است مرد طرف راستِ امام، و زن یا زنها پشتِ سرِ امام بایستند و اما اگر مأموم یک مرد باشد حضرت آیهالله خوئى فرمودهاند: بنابراحتیاط واجب باید طرف راستِ امام قدرى عقبتر بایستد، و بقیه فقها فرمودهاند: مستحب است چنین کند، و اما اگر مأموم یک زن باشد مستحب است در طرف راستِ امام طورى بایستد که جاى سجدهاش مساوى با قدم امام باشد، و حضرت آیهالله خوئى (ره) فرمودهاند: یا پشتِ سرِ امام بایستد.(۲۲)
.۲۲ بهتر است زنها نماز عید فطر و قربان را ترک کنند مگر پیر باشند.(۲۳)
.۲۳ زنها مىتوانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان صحیح است و از نماز ظهر کفایت مىکند؛ولى به تنهایى (بدون شرکت مردان) نمىتوانند نماز جمعه تشکیل دهند، همچنین نمىتوانند تکمیل کننده عددِ لازم (پنج نفر مرد) باشند؛ زیرا نماز جمعه تنها با شرکت حداقل پنج نفر منعقد مىگردد. (به خلاف نماز جماعت که با حداقل دو نفر که یکى امام و یکى مأموم باشد تشکیل مىشود.(۲۴»
.۲۴ اگر پدر، نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد،(با شرایطش) بر پسر بزرگتر واجب است که پس از مرگش به جا آورد یا براى او اجیر بگیرد، و اما نسبت به مادر، بعضى از فقها فرمودهاند: مانند پدر است و بعضى مانند حضرت امام (ره) و حضرت آیهالله خوئى (ره) و حضرت آیهالله سیستانى فرمودهاند: واجب نیست؛ و اما نسبت به دختر بزرگتر، تمامى این هفت مرجعى که فتوایشان در این کتاب بیان شده است واجب نمىدانند.(۲۵)
.۲۵ اگر زن بخواهد در خواندنِ نماز میّت به جماعت شرکت کند، مستحب است که پشتِ سرِ مردان بایستد. و اگر زنى حائض در میان زنان باشد، مستحب است خودش صف جداگانه تشکیل دهد.(۲۶)
۱- العروهالوثقى، ج۱، فى احکام النجاسات، فصل فیما یعفى عنه فى الصلاه.
۲- همان، فیما یستحب من اللباس «التاسع».
۳- همان، فى شرائط الباس المصلّى «السادس».
۴- همان، فى شرائط الباس المصلّى «الخامس».
۵- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۸۹۴.
۶- العروهالوثقى، ج ۱، فى الاًّ ذان والاًّقامه.
۷- همان، فى اوقات الرواتب، مسأله ۱۳ «التاسع».
۸- همان، فى القنوت، مسأله ۱۶.
۹- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۹۷۷.
۱۰- العروهالوثقى، ج ۱، فى القنوت، مسأله ۱۶، و فى القیام، مسأله ۳۲.
۱۱- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۹۹۲ و ۹۹۴.
۱۲- العروهالوثقى، ج ۱، فى الرکوع، مسأله ۱۰.
۱۳- همان، فى القنوت، مسأله ۱۶؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۰۴۴.
۱۴- العروهالوثقى، ج ۱، مسأله ۱۶، و فى الرکوع، مسأله ۱؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۰۴۴.
۱۵- العروهالوثقى، ج ۱، فى القنوت، مسأله ۱۶ و فى مستحبات السجود «الثالث».
۱۶- العروهالوثقى، ج ۱، فى القنوت، مسأله ۱۶؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۰۹۱.
۱۷- العروهالوثقى، ج ۱، فى القنوت، مسأله ۱۶، و فى مستحبات السجود «الخامس عشر».
۱۸- همان؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۰۹۱.
۱۹- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۸۸۶ و ۸۸۷ و ۸۸۸؛ العروهالوثقى، ج ۱، فى مکان المصلى «العاشر».
۲۰- العروهالوثقى، ج ۱، فى شرائط امام الجماعه؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۵۳؛ جامعالمسائل حضرت آیهالله فاضل، ج ۲، ص ۱۵۳، سؤال ۳۲۷.
۲۱- استفتا از دفتر استفتاى حضرت امام۱ که نزد نویسنده موجود است.
۲۲- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۴۸۰؛ العروهالوثقى، ج ۱، فى مستحبات الجماعه.
۲۳- العروهالوثقى، ج ۱، فى صلاهالعیدین، مسأله ۴.
۲۴- توضیح المسائل، شرایط نماز جمعه، مسأله ۱۳.
۲۵- العروهالوثقى، ج ۲، فى قضأالولى؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۱۳۹۰.
۲۶- العروهالوثقى، ج ۱، فى الصلاه على المیت، مسأله ۱۷.
تفاوتهاى زن و مرد در حج
.۱ یکى از واجباتِ احرام، پوشیدنِ دو جامه احرام، یکى «لنگ» و دیگرى «ردأ» است که باید به دوش بیندازد، که این در مورد مردان اتفاقى است؛ و اما براى بانوان، بیشترِ فقها فرمودهاند؛ زن مىتواند در لباس خودش به هر نحو هست محرم شود.(۱)
.۲ پوشیدن سر در حال احرام بر مردان حرام است به خلاف زنها.(۲)
.۳ پوشیدنِ صورت در حال احرام براى مردها جایز است؛ ولى بر زنها حرام است.(۳)
.۴ استظلال(۴) در حال احرام؛ بر مردان در مسیر راه، حرام است؛ ولى بر زنها جایز است.(۵)
.۵ در صحّتِ طواف مرد شرط است که باید ختنه شده باشد، به خلاف زن که در صحت طوافش (خفض) شرط نیست.(۶)
.۶ در مِنى براى مردى که سفر اولش نباشد روز عید (قربان) مخیّر است تقصیر نماید یا حلق کند؛ یعنى سرش را بتراشد؛ ولى زن باید تقصیر کند؛ یعنى قدرى از مو یا ناخنِ خود را بگیرد.(۷)
۱- مناسک حج با حاشیه ۱۴ مرجع، واجبات احرام، مسأله ۲۶۹ و ۲۷۷ و محرمات احرام «ششم» و مسأله ۳۵۳.
۲- همان، محرمات احرام «هفدهم».
۳- همان، محرمات احرام «هجدهم».
۴- استظلال: سایه قرار دادن بالاى سر خود ، زیر سایه رفتن.
۵- مناسک حج باحاشیه ۱۴ مرجع، محرمات احرام «نوزدهم».
۶- همان، واجبات طواف «چهارم».
۷- همان، واجبات مِنى «تقصیر».
تفاوت هاى زن و مرد در زمان وجوب عبادتهاى واجب
.۱ یکى از شرایطِ وجوب عبادت، «بلوغ» است و علایم بلوغ، در زنها و مردها، تحقّق یکى از سه چیز به فتواى بیشتر فقهاست(۱)، و آنها عبارتند از:
* روییدن موى درشت، زیر شکم، بالاى عورت
* بیرون آمدن منى
* تمام شدنِ نه سال قمرى در دختران و پانزده سال قمرى در پسران(۲)
البته بعضى از فقها دیدن خونى به صفات حیض را هم جز علایم بلوغ دختران دانستهاند.(۳)
.۲ یکى از شرایط وجوبِ برخى از عبادات، مانند نماز و روزه براى بانوان، پاک بودن از حیض و نفاس است؛ ولى پس از گذشتن آن ایام، بعضى از اعمال نیاز به قضا کردن دارد، که در بحث خودش خواهد آمد.
۱- حضرت آیهالله سیستانى فرمودهاند: نشانه بلوغ در دختر، تمام شدن نه سال قمرى و در پسر یکى از سه چیز است. منهاجالصالحین، ج۲، کتاب الحجر، مسأله ۱۰۶۹.
۲- تحریر الوسیله، ج ۲، کتاب الحجر، مسأله ۳.
۳- العروهالوثقى، ج۱، فى الحیض، مسأله ۱.
تفاوتهاى زن و مرد در غسل
.۱ غسل هاى واجبِ مورد اتّفاق براى بانوان هفت غسل و براى مردها چهار غسل مىباشد و آنها عبارتند از : غسل جنابت؛ غسل میت؛ غسل مسّ میت؛ غسلى که به واسطه نذر و قسم و مانند اینها واجب(۱) مىشود؛ غسل حیض، غسل نفاس؛ غسل استحاضه.(۲)
.۲ به وسیله همبسترى (جماع) با شرایطش و همچنین علمِ به خروجِ منى از بدن (در بیدارى باشد یا در خواب، با اختیار باشد یا بى اختیار…). جنابت در مرد و زن تحقّق پیدا مىکند و اما اثبات جنابت براى مرد و زن در موارد خروج رطوبت هاى مشکوکِ به منى وغیر آن، بستگى به بودنِ علایمِ منى در آن رطوبت دارد(۳).
و اما علایم منى، عبارتند از: ۱ – خروج منى با شهوت ۲ – جهندگى ۳ – سست شدن بدن که با بودن این سه علامت به اتفاقِ همه فقها حکم به منى بودن مىشود و اگر هر سه علامت نباشد منى نیست و اما اگر بعضى از سه علامت را دارا باشد اقوالى است که در زیر بیان مىگردد:
اوّل: در زن و مریض لازم نیست رطوبت با جهندگى بیرون آمده باشد بلکه اگر فقط با شهوت خارج شده باشد در حکم منى است و لازم نیست بدن او سست شود و این نظر حضرت امام(ره) و حضرت آیهالله فاضل لنکرانى است.(۴)
دوم: در صورت شک ظاهر این است که بودن جهندگى همراه با سستى یا شهوت کافى است و بعید نیست که نسبت به زن همین مسأله جارى باشد ولى در مریض تنها خروج با شهوت کافى است و این نظر حضرت آیهالله گلپایگانى(ره) است.(۵)
سوم: در زن و مریض خروج منى اگر فقط با شهوت باشد کفایت مىکند و این نظر حضرت آیهالله اراکى (ره) است.(۶)
چهارم: در مریض لازم نیست آن رطوبت با جهندگى خارج شده باشد بلکه اگر با شهوت خارج شده و هنگام خارج شدن همراه با سست شدن بدن باشد در حکم منى است و این نظر حضرت آیهالله خوئى (ره) مىباشد.(۷)
پنجم: در مریض خروج با شهوت کافى است و این نظر حضرت آیهالله سیستانى است.(۸)
ششم: اگر رطوبتى از انسان خارج شود و نداند منى است یا رطوبت دیگر چنانچه همراه با «جستن» و «شهوت» بوده باشد آن رطوبت حکم منى را دارد و اگر این دو نشانه، یا یکى از آنها را نداشته باشد حکم منى ندارد، ولى در زن و مریض لازم نیست که با جستن بیرون آید، بلکه اگر رطوبت هنگامى بیرون آید که به اوج شهوت جنسى رسیده است حکم منى دارد. البته غالباً بعد از بیرون آمدن منى بدن سست مىشود، ولى این موضوع جز شرایط قطعى و نشانهها نیست.(۹) و این نظر حضرت آیهالله مکارم است.
.۳ یکى از غسلهاى مستحب براى بانوان، غسلِ زنى است که براى غیر شوهرش بوى خوش استعمال کرده است که در روایت آمدهاست: هر زنى که براى غیر شوهرش بوى خوش استعمال کند، هیچ نمازى از او پذیرفته نمىشود تا اینکه مانند غسل جنابت غسل نماید. (یعنى برایش حالتى پیدا خواهد شد که مانند جنابت براى برطرف شدنِ آن نیاز به غسل مىباشد.(۱۰»
۱- مانند غسلى که به واسطه اجاره یا شرط در ضمن عقد، یا دستورى که اطاعتش لازم است واجب شدهاست. توضیح المسائل مراجع، بعد از مسأله ۳۴۴.
۲- توضیح المسائل مراجع، غسل هاى واجب.
۳- العروهالوثقى، ج ۱، فصل فى غسل الجنابه ؛ توضیح المسائل مراجع، مسأله ۳۴۶.
۴- توضیح المسائل مراجع، مسأله ۳۴۶؛ توضیح المسائل آیهالله فاضل، مسأله ۳۴۸.
۵- العروهالوثقى، ج ۱، فصل فى غسل الجنابه.
۶- همان، فصل فى غسل الجنابه.
۷- منهاج الصالحین، ج۱، ص ۴۸، مسأله ۱۳۷.
۸- همان، ص ۶۱، مسأله ۱۶۹.
۹- توضیح المسائل، مسأله ۳۶۱ و ۳۶۲.
۱۰- العروه الوثقى، ج۱، فى الأغسال المندوبه، الأغسال الفعلیّه، القسم الثانى،«السادس».
تفاوتهاى زن و مرد در روزه
.۱ شرایطِ وجوبِ روزه براى مردها عبارتند از: بلوغ؛ عقل؛ عدم بیهوشى؛ مریض نبودن (در صورتى که روزه برایش ضرر داشته باشد)؛ مسافر نبودن؛ و اما براى بانوان شرط دیگرى هم بیان شده است، و آن حیض و نفاس نبودن است اگرچه در مقدار کمى از روز باشد.(۱)
.۲ شرایطِ صحّتِ روزه براى مردها عبارتند از: عقل؛ ایمان و اسلام؛ باقى نماندن بر جنابت تااذان صبح؛ مسافرى نباشد که نمازش شکسته است؛ عدم مریضى و چشم دردى که روزه برایش ضرر داشته باشد؛ نیّت و اخلاص؛ انجام ندادن هیچکدام از مبطلات روزه؛ اگرمىخواهد روزهِ مستحبى بگیرد باید روزه واجب قضا نداشته باشد. و اما نسبت به بانوان دو شرط دیگر هم اضافه شده است: یکى باقى نماندن بر حیض و نفاس تا اذان صبح (در صورتى که پاک شده باشد) و دیگر آن که در تمام روز حیض و نفاس نشود اگرچه مقدار کمى از روز باشد.(۲)
.۳ روزههاى حرام براى مردها یازده تاست و اما براى زنها یکى افزوده شده است وآن روزه مستحبّىِ زن در صورتى که مزاحمت باحقّ شوهر داشته باشد و در صورتى که شوهر نهى کند بنابراحتیاط واجب حرام است اگرچه مزاحمت با حقِ او هم نداشته باشد و حضرت آیهالله فاضل و حضرت آیهالله مکارم فرمودهاند: بنابراحتیاط واجب بدون اذن شوهر نیز روزه مستحبى نگیرد.(۳)
.۴ یکى از اقسام کفّاره متعلّق به زنى است که به خاطر مصیبتى که بر او وارد شده موهاى خود را قطع کرده است که باید شصت روز روزه بگیرد و یا یک بنده آزاد کند و یا شصت فقیر را طعام بدهد و همچنین زنى که به خاطر مصیبت، صورت خود را خراشیده که خون خارج شده است و یا موى سر خود را کندهاست که باید یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید سه روز پى در پى روزه بگیرد ولى حضرت آیهالله سیستانى وجوب آن را ثابت ندانستهاند.(۴)
.۵ نشستنِ زنِ روزه دار در آب مکروه است و به فتواى حضرت آیهالله گلپایگانى (ره) بنابراحتیاط واجب باید ترک شود.(۵)
۱-العروهالوثقى، ج ۱، فصل فى شرائط وجوب الصوم.
۲- همان، فى شرائط صحهالصوم و فصل فى النیّه.
۳- همان، فصل ۱۵، فى اقسام الصوم.
۴- همان، فصل ۱۴، فى صوم الکفّاره.
۵- همان، فصل ۵، فیما یکره للصائم.
