چند نکته مهم در مورد پوکی استخوان

استئوپروز یا پوکی استخوان یک بیماری پرهزینه بوده که ممکن است لطمات جبران ناپذیری به نیروی کار و سطح رفاه عمومی وارد کند و با توجه به مسن شدن جمعیت کشور این بیماری در سال های آینده شیوع زیادی خواهد داشت که با اجرای برنامه های پیشگیرانه می توان از بروز آن جلوگیری کرد.
استخوان به عنوان یک بافت زنده از دو لایه خارجی ضخمیم و لایه داخلی شبکه هایی محکم و سفت شبیه لانه زنبور تشکیل شده است وقتی سوراخ های ما بین شبکه ها (لایه داخلی) به علت تخریب بافت بزرگ شوند به آن پوکی استخوان می گویند.
در اثر چنین تغییری استخوان ضعیف شده و با کوچکترین ضربه دچار شکستگی می شود. از دست دادن استخوان ها به طور خاموش و بی سر و صدا اتفاق می افتد و اغلب هیچ علامتی تا زمان رخ دادن شکستگی وجود ندارد.
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت بیماری استئوپروز ( پوکی استخوان ) را همراه سکته قلبی، سکته مغزی و سرطان ، چهار دشمن اصلی انسان در عصر حاضر است چرا که بعد از ۳۵ سالگی فرایند پوکی استخوان شروع می شود به نحوی که از سن ۶۵ سالگی از هر ۳ زن ، یک نفر دچار شکستگی مهره و پس از ۷۰ سالگی از هر ۵ زن یکی دچار شکستگی استخوان لگن بدنبال پوکی استخوان می شود.
 ستون فقرات، ران، لگن، مچ دست و قسمت فوقانی بازو از مهترین اندام های بدن هستند که دچار شکستگی می شوند.
عوامل مستعدکننده پوکی استخوان به دسته قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم می شود که گروه قابل کنترل شامل ورزش نکردن، کمبود کلسیم و ویتامین D، سیگار کشیدن و رژیم غذایی نا مناسب است که که با اصلاح این موارد از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد.
اما عوامل غیرقابل کنترل در پوکی استخوان که در قالب سن، جنس، یائسگی، سابقه فامیلی، نژاد، وزن و اندازه استخوانها، بیماری های مزمن و داروها دسته بندی می شود که از حیطه افراد خارج است.
قطعی ترین روش ” اندازه گیری تراکم استخوان“ می باشد که بدون درد است و با استفاده از دستگاه مخصوص میزان تراکم در استخوان ران و ستون مهره ها اندازه گیری می شود که با تشخیص اولیه پوکی استخوان می توان آن را متوقف یا از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
برای افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، هر نوع ورزشی مناسب نیست. باید بدانند شروع به ورزش و افزایش فعالیت های فیزیکی در هر سنی امکان پذیر است تداوم ورزش و فعالیت های فیزیکی باعث اثرات مثبت بر روی عضلات و استخوان ها می شود ورزش هایی مانند جست و خیز و پریدن و برخی حرکات یوگا برای افراد پیر مناسب نیستند زیرا ممکن است با ایجاد فشار بر روی استخوان ها سبب ایجاد شکستگی شوند.
ابتلا به کمردردهای حاد و در نهایت مزمن، شکستگی انتهای استخوان ساعد و سر استخوان ران و افتادن دندانها از شایع ترین علائم بروز پوکی استخوان است.
کنترل وزن و پیشگیری از چاقی، دریافت کلسیم کافی ( حداقل ۱۲۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در روز ) و ویتامین دی (۸۰۰ تا ۴۰۰ واحد در روز )، پرهیز از مصرف الکل و سیگار ، غذاهای پرنمک و رژیم پر پروتئین، جایگزین کردن نوشابه های طبیعی ( آبمیوه ، دوغ، انواع شربت ها ) به جای نوشابه های کافئین دار ( انواع کولا و قهوه )، مصرف روغن های غیر اشباع مثل آفتاب گردان ، ذرت ، زیتون، قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت ۳۰ تا ۱۵ دقیقه ( نور خورشید از پشت شیشه و لباس بی تاثیر است) انجام فعالیت بدنی منظم در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان توصیه می شود.هم چنین پزشکان دریافت کلسیم بیش از نیاز عادی در موارد حاملگی و شیر دهی و احتراز از بارداری مکرر و با فاصله کم را ضروری می دانند.
زمین خوردن در افراد مسن شایع و از عوارض آن زخمی شدن، شکستگی و بستری شدن در بیمارستان است که بدنبال آن شخص بطور موقت در انجام کارهای شخصی خود ناتوان و از اجتماع منزوی می گردد و دچار ناراحتی های روحی و روانی مانند افسردگی می شود.
کف حمام باید پوششی داشته باشد که مانع از لیز خوردن بشود. دستگیره هایی در حمام نصب شود که بتوان هنگام از دست دادن تعادل از آنها استفاده نمود. استفاده ازصندلی یا چهارپایه در حمام در جلوگیری از افتادن توصیه می شود.
در آشپزخانه نیز باید وسایل حفظ تعادل در دسترس باشد. پله ها مجهز به نرده باشد تا هنگام بالا و پایین آمدن بتوان به عنوان تکیه گاه از آنها استفاده کرد.حرکات ورزشی در آب، تحریکات الکتریکی پوست که باعث تحریک عصب می شود، همچنین داروها نیز در کاهش درد هنگام شکستگی استخوان اثر بخش هستند.
داروهایی مانند (بیسفوسفونات ها) باعث افزایش تراکم استخوان شده، سرعت و پیشرفت نازک شدن استخوان ها را به تعویق می اندازد در نتیجه شانس شکستگی را کاهش می دهند.
همچنین نتایج تحقیقات نشان می دهد  زنانی که به امید جلوگیری از پوکی استخوان در سن بالای ۵۰ سال به طور مرتب از مکمل های کلسیم استفاده می کنند، نسبت به دیگران به میزان بسیار جزئی از ابتلا به پوکی استخوان در امان هستند.
 زنانی که از مکمل های کلسیم استفاده می کنند، از هر ۱۰ هزار مورد، ۱۰ مورد دچار شکستگی استخوان لگن می شوند، اما آنهایی که از چنین قرص هایی استفاده نمی کنند، از هر ۱۰ هزار مورد، ۱۴ مورد به این مشکل مبتلا می شوند.
 میزان شکستگی های لگن در زنان بالای ۶۰ سالی که از مکلمل های کلسیم استفاده می کنند، ۱۹ درصد و در بقیه افراد ۲۴ درصد است، اما آنچه قابل توجه است، تاثیر روانی این مکمل ها و تلقینی است که در افراد به واسطه مصرف آنها ایجاد می شود.
 به منظور جلوگیری از پوکی استخوان در سن بالای ۵۰ سال صرفا به امید قرص های کلسیم نباشند زیرا مصرف زیاد این گونه قرص ها نیز موجب بروز عوارضی نظیر ایجاد سنگ های کلیه می شود.
 در مصرف نوع کلسیم باید دقت نظر داشت زیرا نیترات کلسیم به مراتب بیشتر و بهتر از کربنات کلسیم جذب می شود ، به ویژه اگر به همراه ویتامین D مصرف شود ضمن اینکه آنچه بیش از هر چیز برای جلوگیری از پوکی استخوان موثر تشخیص داده شده، ورزش و تحرک در دوران جوانی و مصرف لبنیات به همراه سبزیجات برگ سبز است .
همچنین محققان می گویند  بی تحرکی، مصرف دخانیات و رژیم غذایی نادرست از عوامل اصلی ایجاد پوکی استخوان در بانوان به خصوص پس از سنین یائسگی است.
 استخوان های بدن بخصوص در بانوان در سنین میانسالی و پس از یائسگی با از دست دادن بافت خود دچار پوکی و مستعد شکستگی می شود که این امر خصوصا در استخوان های ستون فقرات و استخوان سر لگن بیشتر اتفاق می افتد که فرد با اولین زمین خوردن دچار شکستگی استخوان می شود.
 بهترین راه ها برای مقابله با پوکی استخوان شامل ورزش و پرهیز از بی تحرکی، عدم استفاده از دخانیات و داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم است.
 مصرف روزانه شیر، ماست (که بیشترین میزان کلسیم را داراست)، کشک، سبزیجات و میوه ها در کنار مکمل های کلسیم می تواند در حفظ بافت استخوان ها موثر باشد و از تخریب بیشترشان جلوگیری کند.
درمان این بیماری در سنین پس از یائسگی از طریق تجویز مکمل های حاوی کلسیم، ورزش مناسب سن و سال فرد، داروهای ضدپوکی استخوان و در موارد خاص و با تشخیص پزشک هورمون درمانی است.