عمل ملک الموت در قبض ارواح یک فعل مادی نیست او یک موجود مجرد و معنوی است و معنی و تجرد اصلاً با ماده و آثار و أحکام ماده مشابهت ندارد.
مرگ و باطن :
قبض روح از باطن انسان است نه از ظاهر و آنچه را که ملک الموت قبض می کند روح آدمی است و عزرائیل که خودش یک موجود ملکوتی است، با قوه ملکوتی و معنوی روح را می رباید نه با نیروی مادی. از باب مثال عرض می شود: من که الساعه با شما سخن می گویم و همه شما سخنان مرا می شنوید و ادراک می کنید، آیا بین ادراک و تعقل شما و ادراک و تعقل رفیقتان تزاحمی است؟ آیا تضادی است؟ آیا میتوان گفت که: چگونه معنای واحدی برای هزار نفر در آنِ واحد قابل ادراک است؟ آری اگر من بخواهم در اینجا بنشینم و تمام افراد شما هم در همین مکان خاص که من نشسته ام بنشینید امکان پذیر نیست، چون مکان مادی است و ظرفیت یک موجود مادی را دارد به اندازه گشایش خود. اما قوه مفکره و متخیله و حافظه، مادی نیست و القاء معنای واحد برای افرادی متعدد مانعی ندارد. اگر فرض شود که بوسیله همین بلندگو سخنان مرا در دنیا منتشر کنند باز هم تمام افراد بشر ادراک می کنند و ابداً تصادم و تضادی در بین ادراک و تفاهم آنها بوجود نخواهد آمد. بنابراین، عمل حضرت حق عزوجل و ملک الموت و سائر فرشتگان چون عمل مادی نیست بلکه عمل واحدی است که از آئینه ها و دریچه های مختلف که هر یک معاکس دیگری هستند ظهور و بروز نموده، ابداً تنافی و تضادی در آن تصور نمی شود.
در کتاب من لایحضره الفقیه از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که: قِیلَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ عَلَیْهِ السلاَمُ: کَیْفَ تَقْبِضُ الاْرْوَاحَ وَ بَعْضُهَا فِی الْمَغْرِبِ وَ بَعْضُهَا فِی الْمَشْرِقِ، فِی سَاعَهٍ وَاحِدَهٍ؟ فَقَالَ: أَدْعُوهَا فَتُجِیبُنِی. قَالَ: فَقَالَ مَلَکُ الْمَوْتِ عَلَیْهِ السلاَمُ: إن الدنْیَا بَیْنَ یَدَی کَالْقَصْعَهِ بَیْنَ یَدَیْ أَحَدِکُمْ یَتَنَاوَلُ مِنْهَا مَا شَآءَ. وَ الدنْیَا عِنْدِی کَالدرْهَمِ فِی کَف أَحَدِکُمْ یُقَلبُهُ کَیْفَ یَشَآءُ؛ از ملک الموت علیه السلام سؤال شد: چگونه قبض ارواح آدمیان را در یک ساعت می کنی در حالیکه بعضی در مغرب عالم و بعضی دگر در مشرق عالم هستند. ملک الموت در پاسخ گفت: من فقط آنها را میخوانم و آنها جواب مرا میدهند. سپس حضرت صادق فرمود: پس از این پاسخ ملک الموت علیه السلام گفت بدرستیکه تمام این جهان در مقابل من مانند یک کاسه ای است که در نزد یکی از شما باشد و هر چه از آن کاسه بخواهد غذا تناول کند، تناول می کند و تمام این دنیا در نزد من مانند یک درهمی است که در دست یکی از شماست و آنرا هر قسم که بخواهد میگرداند و پشت و روی آنرا می نگرد (من لایحضره الفقیه باب غسل المیت طبع نجف ج۱ ص۸۰).
همچنین در کتاب من لایحضره الفقیه روایت کرده است که از حضرت صادق علیه السلام درباره این آیات سؤال شد: از قول خدا عزوجل: اللَهُ یَتَوَفی الاْنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا؛ خدواند روح انسانها را هنگام مرگشان به تمامی باز می ستاند (زمر/۴۲) و از قول خدا عزوجل: قُلْ یَتَوَفـ’کُم ملَکُ الْمَوْتِ الذِی وُکلَ بِکُمْ؛ بگو فرشته مرگ که بر شما گمارده شده، جانتان را می ستاند (سجده/۱۱) و از قول خدا عزوجل: الذِینَ تَتَوَفـ’هُمُ الْمَلَائِکَهُ طَیبِینَ؛ همانا که فرشتگان جانشان را در حالی که پاکیزه اند می ستانند (نحل/۳۲)و الذِینَ تَتَوَفـ’هُمُ الْمَلَائِکَهُ ظَالِمِی أَنفُسِهِمْ؛ همانان که فرشتگان جانشان را در حالی که ستمگر خویشند بستانند (نحل/۲۸) و از قول خدا عزوجل: تَوَفتْهُ رُسُلُنَا؛ فرستادگان ما جانش را می ستانند (انعام / ۶۱) و از قول خدا عزوجل: وَ لَوْ تَرَی إِذْ یَتَوَفی الذِینَ کَفَرُوا الْمَلَائِکَه؛ کاش می دیدی آن دم که فرشتگان جان کافران را می ستانند (انفال/۵۰) و به تحقیق که در یک ساعت در جمیع آفاق عالم آنقدر از مردمان می میرند که عدد آنها را غیر از خداوند عزوجل کسی نمی تواند به شمارش درآورد، این چگونه متصور است؟
حضرت صادق علیه السلام در پاسخ فرمودند: خداوند تبارک و تعالی برای ملک الموت یاران و مددکارانی گماشته است که آنها ارواح را قبض می کنند. مانند صاحب الشرطَه (یعنی رئیس پلیس) که برای او یاران و کمک کارانی از افراد انسان قرار داده شده است، و آن رئیس پلیس آن اعوان و یاران خود را در پیش آمدها برای انجام اموری که بعهده دارند می فرستد. بنابراین تَتَوَفاهُمُ الْمَلَائِکَهُ، وَ یَتَوَفاهُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مَعَ مَا یَقْبِضُ هُوَ، وَ یَتَوَفاهَا اللَهُ عَزوَجَل مِنْ مَلَکِ الْمَوْتِ؛ فرشتگان رحمت و غضب، قبض روح مؤمنین و ظالمین را می کنند یعنی روح آنها را به نزد خود می گیرند و جذب می کنند و ملک الموت روح آنها را بواسطه آن فرشتگان می گیرد و به نزد خود جذب می کند با روح آن افرادی را که خودش بلاواسطه می گرفته و به خود جذب می نموده است و خداوند عزوجل آن ارواح را بواسطه ملک الموت می گیرد و جذب می نماید (من لایحضره الفقیه باب غسل المیت طبع نجف ج۱ ص۸۲). از این روایت استفاده می شود که روح بعضی را ملک الموت بدون واسطه فرشتگان جزئیه می گیرد و خودش بنفسه متصدی و مباشر قبض روح آنان میگردد.
