حضرت علی(ع) یاد مرگ را عامل کاهش غم های دنیا در گرفتاری و از بین رفتن غرور در شادی های دنیایی میدانستند یعنی در واقع در هر دو حالت دل انسان از غم ها و شادی های گذرای دنیا فراخ میشود. پس بد نیست یادی کنیم از فواید یاد مرگ بودن و نتایج مثبت آن در زندگی روزمره..
مرگ مورد اتفاق ترین مفهوم دنیاست. هم متدینین مرگ را باور دارند هم بی دین ها؛ هم کمونیست ها و هم لیبرال ها و هم آتئیست ها.
اما خیلی از ما آدم ها از اینکه بخواهیم درباره مرگ فکر کنیم یا می ترسیم یا به هر دلیل دیگری فرار می کنیم و حال اینکه یاد مرگ بسیار نتایج مثبت و ویژه ای دارد.
در این یادداشت قصد داریم چند کارکرد و نتیجه یاد مرگ را مورد بررسی قرار دهیم:
کارکردهای یاد مرگ
۱ . انفاق کنید قبل از اینکه مرگ اموالتان را بگیرداگر آدم ها دائم به این فکر کنند که روزی مرگ همه اموال و دارایی ما را می گیرد و معلوم نیست ثروتی که ما به خون دل به دست آوردیم چه نتیجه ای پیدا می کند، شاید با این سوال روبرو شویم که چرا همین حالا که خودم هستم سرنوشت اموالم را مشخص نکنم؟
خیلی از متمولین وقتی از دنیا می روند فرزندانشان برای آن ها خیرات می دهند ولی خودشان در زندگی حاضر نبودند به کسی انفاق کنند. پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: اگر مرد در زمان حیات خود یک درهم صدقه بدهد، بهتر از یکصد درهم صدقه در موقع مردنش است.[۱]
۲. افزایش تلاشگریبعضی ها فکر می کنند یاد مرگ آدم را نسبت به زندگی بی انگیزه می کند، ولی شاید واقعیت طور دیگری باشد. اگر از این بعد به یاد مرگ نگاه کنیم که معلوم نیست ما چند سال دیگر زنده باشیم و به همین دلیل باید از تمام لحظه های زندگی استفاده کنیم تا اگر مرگ به سراغ ما آمد افسوس نخوریم و پشیمان از فرصت های از دست رفته خود نباشیم.
۳. مهربانی با مردم و اطرافیانمهربانی با مردم یکی از ارکان اصلی دینداری است؛ پیامبر در تبیین جایگاه دوستی با مردم در دین می فرمایند: «أفضَلُ الأعمالِ بَعدَ الایمانِ بِاللّه ِ التّودُّدُ إلىَ الناسِ؛ [۲] بهترین کارها پس از ایمان به خدا، دوستى با مردم است»
شاید اگر بیشتر به یاد مرگ باشیم که ما را از عزیزانمان جدا می کند و یا عزیزانمان را از ما می گیرد، بیشتر به هم دیگر احترام بگذاریم و یا مثلا اگر کسی را رنجانده باشیم، یاد مرگ و اینکه شاید فردا نباشیم ما را به عذر خواهی وادار کند تا با حق الناس از دنیا نرویم.
۴.کاهش دنیا پرستیامام علی علیه السّلام فرمودند:
«مَنْهُومَانِ لَا یَشْبَعَانِ طَالِبُ عِلْمٍ وَ طَالِبُ دُنْیَا ؛ [۳] دو گرسنه اند که هرگز سیر نشوند: دانشجو، و دنیا طلب.»
نمی شود گفت دنیا ذاتا جای بدی است اما حب شدید و وابستگی عمیق به دنیا و آنچه در دنیا هست بسیار خطرناک و مذموم است.
به قول حضرت سعدی:
گفت چشم تنگ دنیا دوست را یا قناعت پر کند یا خاک گور
خب حالا قبول کردیم دنیا بد است، راهکار چیست؟
یاد مرگ و اینکه دیر یا زود این دنیا را ترک می کنیم می تواند دنیا را در مقابل چشم ما حقیر کند و تعلق شدید ما به دنیا را از بین ببرد. «مَن ذَکَرَ المَوتَ رَضِیَ مِن الدُّنیا بالیَسیرِ؛[۴] این کلام امیرالمومنین است که فرمود: هرکه به یاد مرگ باشد، از دنیا به اندک خشنود شود.
۵. لذت بردن از هر لحظه زندگییاد مرگ و اینکه مرگ از رگ گردن به ما نزدیک تر است، باعث می شود قدر همه لحظات زندگی را بدانیم. برای هر مسئله کوچکی ناراحت نشویم، سعی کنیم بیشتر با داشته هایمان شاد باشیم تا با نداشته هایمان غمگین شویم و بدانیم اگر فقیر تریم آدم باشیم یا ثروتمند تریم انسان، آخر به یک جا می رویم.
۶. کم شدن بدی ها و گناهلطفا چشم های خودتان را ببندید و به گذشته خود فکر کنید؛ ببینید کودکی چقدر با سرعت به نوجوانی و نوجوانی به جوانی تبدیل شد. ببینید چقدر جوانی زود گذر می گذرد و به پیری تبدیل می شود. آیا بهتر نیست در این دنیای زود گذر تا می توانیم خطا نکنیم؟ آیا اصلا این این زندگی آمیخته با مرگ بدون گناه و بدی ها ارزشمندتر نیست؟
امام صادق علیه السلام درباره تاثیر یاد مرگ بر کاهش شهوت می فرمایند:
«ذِکرُ المَوتِ یُمیتُ الشَّهَواتِ فی النَّفسِ ، و یَقلَعُ مَنابِتَ الغَفلَهِ؛[۵] یاد مرگ، خواهش هاى نفس را مى میراند و رویشگاه هاى غفلت را ریشه کن مى کند.»
۷. نترسیدن از مقابله با ظلممعمولا مردم از اینکه بخواهند در مقابل ظلم ایستادگی کنند می ترسند. اما برای کسی که مرگ را باور کرده، و آن یکی از واقعیت های دنیا می داند و از آن ترسی ندارد به راحتی در مقابل ظلم می ایستد و زندگی به هر قیمتی را نمی پذیرد همانگونه که مولایمان حسین علیه السلام فرمود «هیهات منا الذله».
حالا فرض کنید همه جامعه به این باور برسند در این صورت ظلم ریشه کن خواهد شد.
پی نوشت ها:
[۱] جامع احادیث شیعه،ج۸
[۲]نهج الفصاحه، ص ۷۴، ح ۳۸۷
[۳]نهج البلاغه، حکمت ۴۴۹
[۴]غرر الحکم : ۸۸۴۳
[۵] بحار الأنوار : ۶/۱۳۳/۳۲
