دکتر عبدالله عمادی
«من یه زن داداشی دارم که خیلی منو ناراحت میکنه؛ مثلاً اگه غذای من خوشمزه باشه یا کسی از لباسم تعریف کنه به‌شدت حسودی میکنه و یه جوری تیکه میندازه و نقطه‌ضعف منو به روم میاره. واقعاً تحمل این رفتار برام سخته! گاهی مثل خودش رفتار می‌کنم ولی بعدش کلی عذاب می‌کشم همش فکر می‌کنم خدا از دستم دلگیر شده و نمازم قبول نمیشه و از طرفی این‌قدر ناراحت میشم که نمی‌تونم جوابشو ندم. من نمی‌خوام ازش متنفر باشم یا مثل خودش حسود. با خودم میگم بهتره رابطه‌ام باهاش کم بشه ولی میگم گناه داره خدا‌رو خوش نمیاد. شما بهم بگید. چطور صبور باشم؟ آیا درسته رابطمو باهاش کم کنم؟»
اگر بتوانی با «ابراز وجود صحیح» روش درست دفاع از خود را یاد بگیری، می‌توانی احساسات منفی ایجاد شده در برخورد با او را هم مدیریت کنی یا از بین ببری. هدف اصلی تو، دفاع از خود است، نه تغییر او؛ دفاع از حیثیت و ارزش و آرامش خود. به‌هرحال، ما همیشه نمی‌توانیم آن‌طور که خودمان می‌خواهیم دیگران را عوض کنیم، اما خودمان را می‌توانیم.
یکی از شرایط ابراز وجود، حفظ خونسردی و خویشتن‌داری است. اگر حرفت را با عصبانیت بزنی، اسمش ابراز وجود نیست. باید حرفت را در کمال آرامش و خونسردی بزنی؛ با لحن دوستانه و تن صدای پایین. ما بیشتر اوقات، شک می‌کنیم در گفتن و نگفتن. در برخورد کردن و نکردن. درحالی‌که باید به «چگونه گفتن» و «چگونه برخورد کردن» فکر کنیم؛ نه قاتی کنیم نه سکوت، بلکه حرفمان را با آرامش و ملایمت بزنیم، پس وقتی مورد حسادت یا چشم‌وهم‌چشمی واقع شدی، موقتاً روی هیجان خشم و نفرت درونت سرپوش بگذار و احساس یا نظر خودت را ترجیحاً در قالب جملاتی کوتاه آشکار کن و به حفظ رابطه‌ات ادامه بده.
با توجه به این‌که همسر برادرت در خانواده توست، نمی‌توانی او را از دایره روابطت حذف یا کم کنی، بلکه اهمیت دارد که این رابطه از طرف شما ضعیف نشود. برای این هدف، به این چهار نکته توجه کن:
- از خودت بپرس «او چه ویژگی‌های مثبت و خوبی دارد؟» رابطه‌ات را بر اساس آن‌ها گرم نگه دار. تمام رابطه شما، فقط و فقط این بحث‌ها و بدرفتاری‌ها نیست، بلکه می‌توانید نقاط مشترک دیگری هم داشته باشید، پس به‌جای تمرکز به این رفتارها، روی بقیه کارهای مثبتش تمرکز کن.
- از خودت بپرس «او می‌تواند چه فایده‌ای برای من داشته باشد؟» مطمئن باش حتی بعضی رفتارهای نادرست او می‌تواند زمینه تقویت برخی از مهارت‌های شما بشود، و این فایده است. به قول معروف بی‌ادب هم گاهی ادب به ما می‌آموزد!
- به خودت بگو «ما همه باید با هم زندگی کنیم، پس باید با او کنار بیایم». امام صادق(ع) می‌فرمایند «سه چیز است که انسان را از آن چاره‌ای نیست: مشاوره با آدم خیرخواه، مدارا با حسود و دوستی با مردم».۱ خود همین مدارا و کنار آمدن، در درازمدت باعث تغییر شرایط هم می‌شود.
- گاهی ما بر اساس ذهنیت خود یا قضاوت‌های ظاهری، رفتار دیگران را معنی می‌کنیم، پس به خودت بگو «شاید من فکر می‌کنم که می‌خواهد حسودی کند یا بین ما را به هم بزند!»
*
در عین‌حال که گفتم وظیفه اصلی شما تغییر رفتار زن‌داداشت نیست، اما ممکن است بتوان با برخی روش‌ها، به این هدف رسید. مثل:
- مقابله‌به‌مثل: اگر او می‌خواهد شما را اذیت کند، تو هم او را اذیت کن، اما چطور؟ به این شکل که امام علی(ع) می‌فرماید «حسودانت را با احسان به آن‌ها جزا بده.»۲ مطمئن باش حتی افرادی مثل زن‌داداش تو هم شایسته خوبی و احسان هستند. همیشه رفتارت را هم مثل خودت خوب کن. کار خوب، خوب است، حتی اگر کسی قدرش را نداند.
- خلع سلاح: سوژه‌ای که او آن را مورد مقایسه قرار داده است، سلاح اوست. تو می‌توانی این سلاح را از او بگیری؛ یعنی اولاً: تا جایی که ممکن است خودت به او سوژه ندهی و امور و کارهای خودت و زندگی‌ات را برایش تعریف نکنی. پیامبر(ص) می‌فرماید «برای رسیدن به خواسته‌های مثبت خود، آن‌ها را کتمان کنید. چون هر نعمتی مورد حسادت قرار می‌گیرد.»۳ ثانیاً: درباره چیزهایی که مقایسه یا حسادت می‌کند، بگویی: شاید این‌طور باشد، باید فکر کنم، خدا عاقبت همه رو ختم به خیر کند، عجب چیز مهمی! و جملاتی از این‌دست که یک خصوصیت مشترک دارد و آن این‌که شما اصلاً درباره آن سوژه حرفی نزدی، بلکه با گفتن حرفی کلی‌تر، آن را بی‌اهمیت جلوه داده‌ای. اگر هم سوژه او نقطه‌ضعفی از شماست که خودت قبول داری، با پذیرفتنش او را خلع سلاح می‌کنی و ثابت می‌کنی آدم صادقی هستی که شجاعت پذیرفتن نقطه‌ضعفش را دارد. همچنین اگر سوژه او، چیزی مربوط به خودش است مثل خریدی که کرده، شما با برهم زدن فضای مقایسه، نظرت را درباره خریدش می‌گویی و اگر خوب است تعریف می‌کنی.
امیدوارم آرامش زندگی‌تان همیشه برقرار باشد.
پی‌نوشت‌ها
- تحف العقول، ص۳۱۸.
- شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص ۳۱۷.
- جامع الصغیر، ج ۱، ص ۱۵۰.
مجله آشنا، شماره ۲۲۵، صفحه ۲۸
