عوامل مهم و مؤثر در برقراری ارتباط و استمرار رابطه‌ها
برخی از عوامل مؤثر در برقراری ارتباط و حفظ و استمرار یک رابطه مطلوب و خوشایند با دیگران، به خصوص اعضای خانواده از این قرارند:
۱- توجه به ویژگی شخصیتی و نیازهای روانی و اجتماعی معاشران و مخاطبان:
اولین گام در روان شناسی ارتباط، توجه به ویژگی‌ها و نیازهای عاطفی و روانی همه معاشران و مخاطبان، به ویژه اعضای خانواده، نزدیکان و خویشان، بزرگ‌ترها و کوچکترها، کودکان و نوجوانان است. در برقراری و حفظ یک ارتباط قوی، پایدار و سازنده و پویا با شناخت ویژگی‌های زیستی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی، تمایلات، علایق و انگیزه‌ها، بازخوردها و نگرشها، نیازهای روانی معاشران و نزدیکان و نظام ارزشی حاکم به اندیشه و افکار ایشان، اساسی‌ترین عامل در جهت رسیدن به اهداف برقراری ارتباط است.
باید توجه داشت که از جمله ویژگی‌های حاکم بر نفسانیات انسانها چنین است که:
همه انسانها فطرتاً محبت پذیر و قهر ستیزند.
همه انسانها تشویق پذیر و تنبیه گریزند.
همه انسانها تأیید طلب و انتقاد گریزند.
همه انسانها تکریم پذیر و تحقیر گریزند.
همه انسانها دوستدار محبت و تعلق خاطرند.
همه انسانها آرامش خواه و امنیت طلبند.
همه انسانها دوست دارند در محیطی سرشار از صمیمیت و صفا زندگی کنند.
همه انسانها دوستدار موفقیت و گریزان از شکست و ناکامی هستند.
همه انسانها دوست دارند با رفتار و گفتار خود ابراز وجود کنند. همه انسانها دوست دارند به استقلال فکری آنان ارزش نهاده شود.
همه انسانها دوست دارند به هویت فردی و ویژگی شخصیتی آنها توجه شود.
همه انسانها دوست دارند با آنها صمیمانه، متواضعانه، شفیقانه و حکیمانه صحبت شود.
همه انسانها از رفتار مغرضانه و متکبرانه، غریبانه و حاکمانه و تنبیه گرانه و تهدیدگرانه ناخرسند و گریزانند.
همه دوست دارند نقطه آغازین ارتباط با ایشان به دور از زبان تهدید و انتقاد و با اذعان به ویژگی‌های مثبت و توانمندی‌های ارزشمند آنها باشد.
به عبارت دیگر در برقراری ارتباط با دیگران شایسته و بایسته آن است که با انگیزه و اراده و نیت و هدفی متعالی، بیانی‌گیرا و لین و پرجاذبه و با بهره گیری از واژه‌های مثبت و خوشایند و تأییدگر نقاط قوت شخصیت طرف مقابل، به میدان ارتباطات مؤثر انسانی وارد شویم. هرگز در مقام ارشاد و هدایت و تربیت و اصلاح رفتار معاشران به ویژه کودکان و نوجوانان، در ارتباط اولیه با قیافه‌ای عبوس و گرفته و حالتی عصبانی و پرخاشگر با ایشان مواجه نشویم و شخصیت آنان را تحقیر ننمائیم.
بدون تردید در بین معاشران ما کودکان و نوجوانان بیشتر از دیگران به رابطه صمیمانه و دوستانه با الگوهای محبوب بزرگسال نیاز دارند. آنان با همه وجود خریدار چهره متبسم و مصمم ما و گل واژه‌های محبت هستند.
بنابراین باید توجه داشت که همه انسانها، سالم و خطاکار، آرام و و پرخاشگر، با ادب و بی ادب به زبان تأیید و محبت و تکریم دیگران
که نیاز دارند. و زبان تأیید و تشویق و تکریم و رفتار محبت آمیز می‌تواند ای مؤثرترین داروی درمان برای بسیاری از رفتارهای نابهنجار و
کج‌رویهای فردی و انحرافات اجتماعی باشد. لذا همیشه باید به نیازهای عاطفی و روانی معاشران و مخاطبان خود توجه داشته باشیم.
۲- توجه به موضوع و یا محتوای پیام مورد نظر در فرایند ارتباط:
فرایند ارتباط انسان با دیگران به طور مستقیم یا غیر مستقیم به صورت کلامی و غیر کلامی، آگاهانه و ناخودآگاه متضمن انتقال یک پیام است. این پیام می‌تواند در زمینه‌های گوناگون از جمله در قلمرو رشد عواطف و احساسات، در حوزه شناختی و ذهنی، در عرضه تفهیم ارزشها و معیارهای اخلاقی و اجتماعی مطرح باشد. و در هر حال می‌بایست توجه داشت که محتوای پیام متناسب با سن، هوش، رشد عقلانی، رغبت‌ها و تمایلات، علاقه‌ها و انگیزه‌ها و نیازهای ذهنی و روانی مخاطبان و معاشران و اعضای خانواده، به ویژه کودکان و نوجوانان باشد و مورد توجه ایشان قرار گیرد.
۳- توجه به شرایط و موقعیت زمان و مکان برقراری ارتباط:
انتخاب شرایط و موقعیت مناسب برای برقراری ارتباط آرام، سالم و سازنده بسیار مهم است.
برقراری یک ارتباط مؤثر و پویا با دیگران مستلزم آن است که ایشان از آرامش خاطر و آسودگی خیال برخوردار باشند و به دور از فشارهای ذهنی و خستگی جسمی، با میل و رغبت، آگاهانه و آزادانه آمادگی روانی را برای برقراری یک ارتباط سالم و گفت و شنودی صمیمانه داشته باشند.
بنابراین، انتخاب زمان، مکان و موقعیت مناسب در برقراری ارتباط و انتقال پیام مورد نظر بسیار حائز اهمیت است. به عبارت دیگر مخاطب و یا هر طرف ارتباط ما همواره باید با آرامش خاطر با ما در تعامل باشد. در شرایطی که هیجان، اضطراب، نگرانی و ترس و یا احساس ناامنی بر وجود مخاطب ما حاکم است و یا در موقعیتی که گرسنگی و تشنگی، بی‌خوابی و خستگی جسمانی و بی‌حوصلگی و پریشانی فکری بر او غالب است، ما نمی‌توانیم از یک ارتباط مؤثر و سودمند با وی برخوردار باشیم.
تعطیلات آخر هفته، ایام نوروز، تعطیلات تابستانی، مسافرت‌ها، گردش‌های درون شهری، دید و بازدیدهای دوستانه، اعیاد و مراسم ویژه ماه مبارک رمضان، دهه محرم و … از مناسبترین موقعیت‌ها برای برقراری ارتباط سالم، دوستانه و انتقال پیام است. بدون شک هر قدر ارتباط متقابل در فضاهای دوستانه، معنوی و خوشایند برقرار شود، مؤثرتر خواهد بود.
۴- توجه به روش برقراری ارتباط و انتقال پیام:
اتخاذ روش مناسب و مؤثر در برقراری ارتباط و حفظ رابطه‌های زیبا و خوشایند با دیگران از اصلی‌ترین عوامل برقراری و استمرار یک ارتباط پویا و سازنده است.
توجه به نقاط قوت، نیازهای عاطفی و انگیزه‌های روانی مخاطبان و برخوردهای صمیمانه و حکیمانه با ایشان و تأیید و تکریم ابعاد مثبت شخصیت آنان، مؤثرترین روش برای آغاز برقراری یک ارتباط سازنده و پویا است.
گاه نگارش یادداشت و نامه‌های نیکو که شخصیت مخاطب با زیباترین کلمات و واژه‌ها مورد تکریم واقع شده باشد، اهدای هدیه‌ای مناسب، تهیه و تقدیم کتابی با مضمونی مفید و جذاب، تأیید و تکریم ویژگی‌ها و تلاش‌های ارزشمند فرد در حضور جمع‌های مطلوب و مناسب می‌تواند از مهمترین روش‌های ارتباط محبت آمیز و انتقال پیام باشد.
۵- توجه به ویژگی‌های الگوهای بزرگسال و مروجان ارزش‌های اخلاقی:
باید توجه داشته باشیم که نقش الگوهای بزرگسال برای کودکان،
نوجوانان، جوانان و … از بالاترین اهمیت برخوردار است. هر که می‌خواهد در اجتماع، مصلح باشد، خود باید صالح باشد و به صلاحیت‌های اخلاقی و زینت‌های رفتاری آراسته باشد. استاد عزیز ما می‌فرمود:
((نمی‌شود غلط زندگی کرد و درست تربیت نمود.))
الگوهای رفتاری دیگران، انسان‌های والایی هستند که شخصیت ایشان آمیزه‌ای از صداقت، خلوص، صفا، محبت، عطوفت، ایثار، گذشت، فداکاری، منطق و استواری و اعتماد به نفس باشد.
زمانی که انسانها در جریان زندگی، نشست و برخاست‌ها و گفت و شنودها با افرادی که به عنوان الگو و مروج خوبی و نیکی‌ها هستند مواجه می‌شوند، ویژگی‌های ایشان را در شرایط سهل و دشوار می‌آزمایند و اخلاص، درستی، محبت، عدالت، صلابت و… شخصیت آنان را باور می‌کنند، و اگر حقیقت اهل عمل و صادق باشند، از سویدای دل مرید آنها می‌شوند و با همه وجود با ایشان همانند سازی کرده، سعی می‌کنند به گونه‌ای بیندیشند که آنها دوست دارند و به صورتی رفتار کنند که خوشایند آنان باشد.
