اسلام به‌طور ویژه بر اهمیت جایگاه مادر تأکید کرده است. این تاکیدات نه تنها در قرآن کریم بلکه در احادیث و روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) نیز به‌وفور مشاهده می‌شود. مادر در آموزه‌های اسلامی، جایگاه بسیار رفیعی دارد و احترام به مادر یکی از اصلی‌ترین اصول انسانی و اخلاقی است. در ادامه، برخی از احادیث و روایات اسلامی درباره‌ی جایگاه مادر آورده شده است.
۱. احترام به مادر در قرآن کریم
قرآن کریم در چندین آیه به‌صراحت به احترام و مهربانی نسبت به مادر اشاره کرده است:
- آیه ۱۴ سوره لقمان:
خداوند در این آیه می‌فرماید:
«وَ وَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنًا ۚ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ ۚ أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ»
ترجمه: «و به انسان سفارش کردیم که نسبت به پدر و مادر خود نیکی کند. مادرش او را در حالی که در شکم حمل کرده، با رنج بر رنج تحمل کرده است. و از شیر گرفتن او در دو سال انجام می‌شود. (به او می‌گوییم) شکر مرا و شکر پدر و مادرت را بجا آور، که بازگشت کارها به سوی من است.»
در این آیه به‌وضوح تاکید شده که انسان باید به مادر خود نیکی کند و شکرگذاری از مادر جزو مهم‌ترین امور است.
۲. نقش مادری در تربیت و جهاد
حضرت رسول اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) در روایتی معروف درباره‌ی جایگاه مادر می‌فرمایند:
- حدیث معروف از پیامبر (ص):
«الجَنَّهُ تَحْتَ أَقْدامِ الأُمَّهَاتِ»
ترجمه: «بهشت زیر قدم‌های مادران است.»
این حدیث به‌طور روشن و قاطع، مقام مادر را تا حدی می‌برد که بهشت در زیر پاهای آنها قرار دارد.
۳. احترام به مادر حتی اگر کافر باشد
در حدیثی از حضرت علی (علیه‌السلام) آمده است که:
- حدیث از امام علی (ع):
«هرگاه مادری کافر باشد، تو باید به او نیکی کنی، زیرا هیچ‌کس بیشتر از مادر برای فرزندش زحمت نکشیده است.»
این روایت نشان‌دهنده‌ی احترام به مادر حتی در شرایطی است که مادر مسلمان نباشد و بر نیکی و احترام به مادر در هر شرایطی تأکید دارد.
۴. پاسداشت زحمات مادری
حضرت علی (علیه‌السلام) در حدیثی به زحمات فراوان مادر اشاره می‌کنند:
- حدیث از امام علی (ع):
«مادر، شبیه به درختی است که میوه‌اش در دل جان فرزند قرار می‌گیرد. او از کودکی در دلش کاشت می‌کند و در دلش می‌رویاند.»
این حدیث به‌وضوح زحمات و تلاش‌های بی‌دریغ مادر در تربیت و رشد فرزند را به تصویر می‌کشد.
۵. جایگاه مادر در مقابل پدر
حضرت رسول (صلى‌الله‌علیه‌وآله) در روایتی دیگر می‌فرمایند:
- حدیث از پیامبر اسلام (ص):
«بهشت در زیر پای مادر است. یک نفر به پیامبر گفت: یا رسول‌الله، من می‌خواهم برای جهاد به راه بیفتم و به خدا و رسول کمک کنم. پیامبر فرمود: آیا مادر تو زنده است؟ او گفت بله. پیامبر فرمود: پس به مادر خود خدمت کن که بهشت زیر قدم‌های اوست.»
این حدیث از پیامبر اسلام (ص) تاکید می‌کند که خدمت به مادر، حتی در برابر جهاد، از عبادات مهمتر است.
۶. جایگاه مادر در دوران سختی‌ها
امام حسین (علیه‌السلام) نیز در روایتی از حضرت رسول (ص)، به‌ویژه در دوران دشوار زایش و بزرگ کردن فرزند، درباره‌ی سختی‌هایی که مادران تحمل می‌کنند، اشاره دارند:
- حدیث از امام حسین (ع):
«هیچ‌گاه هیچ‌کس نمی‌تواند زحمات مادران را جبران کند. مادر است که در سخت‌ترین شرایط، فرزند را در آغوش می‌گیرد و برای او از هیچ چیز نمی‌گذرد.»
این روایت به‌طور خاص به فداکاری و ایثار مادر در دوران سخت زندگی فرزند اشاره دارد.
۷. احترام به مادر در روزهای روزه‌داری و عبادت
حضرت علی (علیه‌السلام) در سخنانی دیگر تأکید می‌کنند:
- حدیث از امام علی (ع):
«اگر انسان توانست تمام عبادات را انجام دهد و نماز شب بخواند، ولی نسبت به مادر خود نیکی نکند، هیچ‌یک از این عبادات به او سود نخواهد رساند.»
در این حدیث امام علی (ع) تأکید دارند که حتی عبادات فردی و شخصی نمی‌تواند جایگزین نیکی به مادر شود.
در احادیث و روایات اسلامی، مادر دارای جایگاه بسیار بالایی است. از نظر اسلام، مادر به‌عنوان نماد ایثار، فداکاری، و محبت بی‌پایان در خانواده معرفی می‌شود و شایسته‌ترین فرد برای احترام و خدمت است. پیام‌های پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (علیهم‌السلام) تأکید دارند که محبت و احترام به مادر از ضروریات دین است و در مسیر خوشبختی فردی و اجتماعی انسان‌ها نقش بسیار حیاتی دارد.
