در اسلام به یاد گذشتگان و اموات بودن بسیار تاکید شده است. چرا که آنها دستشان از دنیا کوتاه شده و دیگر قادر به تغییر سرنوشت خود نیستند. تنها راه نجات و یاری رساندن به اموات در عالم پس از مرگ انجام خیرات و هدیه کردن ثواب آن به آنها می باشد.
خواندن قرآن، دعا، زیارت و نماز مستحبی برای اموات، هر کدام ثواب خاص خود را دارد. در این میان بر اساس روایات و احادیث می توان برخی از آنها را بهتر از بقیه و شاید حتی بهترین ذکر برای اموات دانست. در زیر به برخی از این روایات اشاره می کنیم.
-
قطعا اولین ذکری که به ذهن می رسد، ذکر صلوات و فاتحه می باشد.
-
پس از آن سوره های مختلفی از قرآن که در روایات مختلفی آمده به ذهن می آید. سوره هایی همچون یس، الرحمن، واقعه، تبارک، صافات، احزاب از جمله آنها است.
-
هر کس در قبرستان، سوره یس را تلاوت کند، عذاب اهل قبر آن قبرستان کم می شود و به تعداد مردگان، ثواب برای قاری آن نوشته شود و بلاهای دنیا و عذاب های آخرت از او دفع گردد و به همین جهت این سوره را “دافعه” می نامند. (کتاب فضائل القرآن و العتره، تالیف مرحوم آیت الله حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی (ره))
-
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: سوره “تبارک” بالای سر قبر میت خوانده شود تا موجب رفع عذاب قبر از او گردد.
-
در این میان خواند سوره قدر نیز در روایت تاکید شده بطوریکه در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) آمده: “هر مومنی که قبر مومن دیگری را زیارت کند و بر مزار او هفت مرتبه سوره مبارکه “قدر” بخواند، خداوند هر دو را می‌آمرزد. (فقیه، جلد ۱، صفحه ۱۱۵، حدیث ۴۰)”
-
آیت الکرسی نیز از جمله اذکاریست که برای اموات تاکید شده است. در روایتی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: “هرگاه مومنی آیت الکرسی را بخواند و ثواب آن را هدیه به اهل قبور کند، خداوند ثواب آن را به اموات مومنین می دهد. اما برای کسی که آیت الکرسی را خوانده است مقام و مرتبه هفتاد پیامبر عطاء می کند و در مقابل هر حرفی از آیت الکرسی ملکی را می گمارد که تا روز قیامت به نیابت از او خداوند را تسبیح و تقدیس کنند.”
-
در روایتی از امام علی (علیه السلام) داریم که هنگام ورود به قبرستان این دعا را بخواند: ” بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلی اَهْلِ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مِنْ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ وَحْشُرْنا فی زُمْرَهِ مَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَلِیٌّ وَلِیٌّ الله“
-
از پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: “هیچ مرد و زن مومن از اول روزگار تا روز قیامت نیست جز آنکه شفیع آن کسی است که در میان دعایش چنین بگوید: اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ“
-
خواندن سوره حمد و سپس ۷ مرتبه “انا انزلناه” و ۳ مرتبه معوذتین (سوره های فلق و ناس) و ۳ مرتبه آیت الکرسی
-
از امام حسین (علیه السلام) نقل شده است که هر کس داخل قبرستان شود و بگوید: “اَللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الاَرْواحِ الْفانِیَهِ، وَالاَجْسادِ الْبالِیَهِ، وَالْعِظـامِ النَّخِرَهِ الَّتى خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَهٌ، اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ، وَسَـلامـاً مِنّى؛ خدایا! اى پروردگار! این روان هاى از دنیا رفته و پیکرهاى پوسیده و استخوان هاى متلاشى شده اى که از دنیا بیرون رفته اند در حال ایمان به تو بفرست بر آنها رحمت (و آمرزشى) از جانب خود و سلامى از من.” خداوند متعال به میزان عدد خلقتش از زمان خلقت آدم تا قیامت برای او حسنه می نویسد.
-
ذکر ” لا إله إلّا اللّه“؛ جابر جعفی از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: به مردگان خود کلمه «لا إله إلّا اللّه» را تلقین نمایید، زیرا باعث آمرزش گناهان آنان است، عرض کردند: گفتن آن در حال صحت و سلامت چگونه است؟ سه مرتبه فرمودند: بیشتر گناهان را منهدم می کند، برای این که کلمه طیّبه «لا إله إلّا اللّه» در زندگی و مرگ و حشر، مایه انس است.
-
در روایات دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه نیز از جمله دعاها و ذکرهایی است که خواندن آن برای اموات مخصوصا پدر و مادر از دنیا رفته توصیه شده است.
-
مالک بن دینار مى گوید گفت: شب جمعه اى بر گورستانى وارد شدم و ناگهان نور درخشانى را دیدم. از روى تعجّب گفتم: لا إله إلا اللَّه، گویى خداوند(عزّ و جلّ) اهل این گورستان را آمرزیده است. ناگهان شنیدم که هاتفى از دور ندا مى کند و مى گوید: اى مالک بن دینار، این هدیه مؤمنان به اهل قبور و برادران ایمانى شان مى باشد. گفتم: سوگند به خدایى که تو را به زبان آورد، از تو مى خواهم که به من بگویى آن هدیه چیست؟ گفت: مؤمنى در این شب برخاست و وضوى کامل گرفت و دو رکعت نماز خواند و در هر رکعت یک بار سوره فاتحه الکتاب و سوره قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ، و سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ قرائت نمود، و گفت: “اللّهمّ، إنّى قد وهبت ثوابها لأهل المقابر من المؤمنین؛ خداوندا، من ثواب آن را به مردگان مؤمنین هدیه نمودم.” از این رو خداوند، ما را از شرق و غرب و از هر سو، نور و گشایش و شادمانى عنایت فرمود. مالک مى گوید: من همواره آن را در شبهاى جمعه مى خواندم، تا اینکه پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله را در خواب دیدم و ایشان به من فرمود: “اى مالک، در برابر نورى که به امّت من هدیّه نمودى، خداوند در ثواب آن تو را آمرزید.” سپس فرمود: “خداوند در قصرى بهشتى که «منیف» نامیده مى شود، خانه اى براى تو بنا نمود.” (ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس، ص: ۱۶۸)
