تنگی دریچه آئورت (دریچه یک‌طرفه‌ای که میان بطن چپ قلب و شریان آئورت قرار دارد)، میان سالمندان شایع و در بسیاری موارد بی‌علامت است، اما می‌تواند به عوارضی مانند مرگ ناگهانی بینجامد.
دریچه آئورت در واقع گذرگاه میان قلب و بدن شماست. این دریچه در هر ضربان قلب گشوده می‌شود و جریان خون را وارد شریان آئورت می‌کند که بزرگ‌ترین شریان بدن است و خون را به همه بخش‌های بدن می‌رساند. بعد این دریچه بسته شده و مانع بازگشت خون از شریان آئورت به درون قلب می‌شود. با افزایش سن، رسوبات کلسیم روی این دریچه جمع شده و باعث تنگ و سفت شدن آن می‌شوند. این عارضه را که «تنگی آئورتی» می‌نامند ممکن است به علت یک ناهنجاری ژنتیکی (داشتن دریچه آئورتی ۲ لتی) هم ایجاد شود.
اغلب موارد تنگی دریچه آئورت در سالمندان و در بیشتر موارد (اما نه همیشه) در افراد دارای فشارخون بالا، کلسترول بالا و سایر عوامل زمینه‌ساز بیماری قلبی تشخیص داده می‌شوند.
نخستین علامت افراد دچار این عارضه احساس تنگی نفس هنگام فعالیت جسمی است. برای مثال به‌خصوص اگر به طور منظم ورزش نکرده باشید، ممکن است متوجه شوید بالا رفتن از پله‌ها یا حمل کردن خواروبار برایتان سخت شده است. این علائم به طور تدریجی بروز می‌کنند، بنابراین همه افراد متوجه آن نمی‌شوند. از طرف دیگر برخی افراد به طور ناخودآگاه طوری رفتارهایشان را تغییر می‌دهند که از فعالیت جسمی شدید پرهیز کنند. با بدتر شدن این عارضه حتی فعالیت جسمی خفیف هم باعث درد قفسه سینه می‌شود. همچنین ممکن است سیاهی رفتن چشم‌ها یا غش کردن هنگام ورزش با پیشرفت بیماری رخ دهد.
تشخیص تنگی دریچه
علائم تنگی دریچه آئورت به تدریج بروز می‌کند و ابتدا ممکن است مورد توجه قرار نگیرد، بنابراین شناسایی این بیماری مشکل است. در اغلب موارد تنگی دریچه آئورت در جریان یک بررسی معمولی هنگام شنیده شدن صداهای غیرعادی قلب در معاینه قلبی با گوشی کشف می‌شود.
دریچه آئورتی سفت شده به سادگی باز نمی‌شود، بنابراین هنگامی که بطن چپ (حفره اصلی تلمبه‌کننده خون)، منقبض می‌شود تا خون را وارد شریان آئورت کند، فشار پشت دریچه بالا می‌رود.
جریان خونی که از دریچه تنگ شده می‌گذرد، نیز آشفته است و در نتیجه صدای غیرطبیعی قلبی (سوفل قلبی) هنگام معاینه قلب با گوشی شنیده می‌شود که ابتدا بلند است و بعد به تدریج هنگامی که خون کمتری در بطن باقی می‌ماند، خاموش می‌شود.
اسکن کردن قلب با امواج اولتراسوند یا اکوکاردیو گرام می‌تواند تنگی دریچه را نشان دهد و تشخیص را ثابت کند. تکرار کردن اکوکاردیو گرام در هر ۶ تا ۱۲ ماه نشان خواهد داد آیا بطن چپ قلب شما که مجبور است در مقابل دریچه‌ای تنگ شده کار کند، در حال گشادشدن است و آیا کارکرد قلبی شما بدتر می‌شود یا نه.
همچنین باید مراقب بروز علائمی مانند احساس خستگی پس از فعالیت جسمی، تپش قلب، درد قفسه سینه و حملات غش کردن باشید.
عوارض تنگی دریچه
هنگامی که دریچه آئورت به طور طبیعی باز نشود، بطن چپ قلب شما نمی‌تواند همه خونی را که درون آن جمع می‌شود به شریان آئورت تلمبه کند، در نتیجه خون به درون قلب و در نهایت حتی درون ریه‌ها پس می‌زند. فشاری که بر قلب برای تلمبه کردن خون در مقابل مجرای خروجی تنگ شده می‌آید، باعث بروز علائمی مانند درد قفسه سینه ناشی از خونرسانی ناکافی به عضله قلب و غش کردن به علت نرسیدن خون کافی به مغز می‌شود. عارضه دیگر اختلال ریتم ضربان قلب است که به دلیل خونرسانی نامنظم به قلب ایجاد می‌شود.
تنگی دریچه آئورت در بلندمدت می‌تواند به نارسایی قلب منجر شود که در آن توانایی قلب برای پمپ کردن خون تضعیف و مختل خواهد شد.
درمان
سالمندانی که دچار تنگی خفیف دریچه آئورت هستند و علامتی ندارند و قلبشان از لحاظ دیگر سالم است، معمولاً نیازی به درمان ندارند و معاینات منظم پزشکی برایشان کافی است اما بسیاری از افراد دارای تنگی دریچه آئورت مشکلات دیگری مانند فشارخون بالا و اختلال ریتم قلب نیز دارند.
داروهایی که این افراد برای کنترل ضربان غیرطبیعی قلب یا فشارخون مصرف می‌کنند، تنگی دریچه را برطرف نمی‌کنند، اما قلب را تا حد امکان سالم نگه می‌دارند. چند نمونه از این داروها عبارتند از:
* داروهای مهارکننده «آنزیم مبدل آنژیوتانسین» که رگ‌های خونی را باز نگه می‌دارند.
* داروهایی که مشکلات ریتم و نظم ضربان قلب را برطرف می‌کنند.
* داروهایی به نام مسدودکننده گیرنده بنا که سرعت ضربان قلب را کاهش می‌دهند.
* داروهای ادرارآور که میزان مایعات بدن را کاهش می‌دهند و فشار وارد بر قلب را کم می‌کنند.
درمان‌های جراحی
اگر این درمان‌ها کافی نباشد و کارکرد قلب دچار اشکال شده باشد، چند گزینه برای بیماران وجود دارد:تعویض دریچه آئورت: برای این کار از دریچه مکانیکی ساخته شده از فلز یا بافت‌های گاو، خوک یا اهداکنندگان انسانی استفاده می‌شود.
تعویض دریچه ممکن است به شکل سنتی از راه عمل قلب باز انجام شود که در آن برش بزرگی روی قفسه سینه داده می‌شود و دنده‌ها بریده خواهند شد.
شیوه دیگر تعویض دریچه انجام آن از راه تهاجم کمتر به نام «تعویض دریچه آئورتی از راه کانتر (TAVR) است. در این روش برش‌های کوچک‌تری روی قفسه سینه ایجاد می‌شود و دوره بهبود کوتاه‌تر است و بیمار درد و ناراحتی کمتری را تحمل خواهد کرد.
در این شیوه درمانی دریچه جایگزین روی هم خوابیده با استفاده از یک لوله باریک قابل انعطاف یا کانتری که پزشک از راه شریان ران وارد بدن می‌کند، به شریان آئورت رسانده می‌شود و تعویض دریچه انجام خواهد شد. این شیوه به‌خصوص برای افرادی که به علت سن بالاتر، نحیف‌تر بودن و داشتن مشکلات قلبی بیشتر نمی‌توانند عمل قلب باز را تحمل کنند، مناسب است.ترمیم دریچه با بالون: این روش معمولاً در نوزادان و کودکان دچار تنگی دریچه آئورت به کار می‌رود و در بزرگسالان چندان مؤثر نیست.
ورزش و تنگی دریچه آئورت
یک پرسش رایج میان افراد دچار تنگی دریچه آئورت این است که این افراد تا چه میزانی می‌توانند فعالیت جسمی انجام دهند؟ در پاسخ باید گفت میزان فعالیت به شدت تنگی دریچه بستگی دارد؛ هرچه تنگی بیشتر باشد، فعالیت جسمی باید بیشتر محدود شود.
اگر دقیقاً معلوم نیست با چه شدت از فعالیت جسمی علائمتان بروز می‌کند، پزشکتان ممکن است انجام تست ورزش را توصیه کند. برای انجام این تست شما زیر نظر دقیق روی تردمیل راه می‌روید تا معلوم شود آیا هنگام فعالیت با شدت متوسط دچار علامت می‌شوید یا نه؟ اگر چنین باشد ممکن است لازم باشد زودتر عمل جراحی برای تعویض دریچه انجام دهید.
دریچه آئورت ۲ لتی
دریچه طبیعی شریان آئورت دارای ۳ لت است که برای تنظیم جریان خون باز و بسته می‌شوند اما بین ۱ تا ۲ درصد از افراد با دریچه شریان آئورتی متولد می‌شوند که ۲ لت بیشتر ندارد. این عارضه در مردان شایع‌تر از زنان و در برخی خانواده‌ها بیشتر است.
افراد دارای دریچه آئورتی ۲ لتی در معرض خطر بیشتر تنگی دریچه آئورت هستند.
افرادی که دریچه آئورتی ۲ لتی دارند، ممکن است دچار عارضه جدی‌تری شوند که «آنوریسم آئورت» نامیده می‌شود. در این عارضه خون به دیواره شریان آئورت (معمولاً بخشی از آن در قفسه سینه قرار دارد) نفوذ می‌کند و تورمی بادکنکی در دیواره این شریان ایجاد می‌شود. در موارد خیلی نادر ممکن است شریان آئورت پاره شود که اغلب کشنده است. جراحی برای جایگزینی دریچه آئورت و گاهی بخشی از خود شریان آئورت می‌تواند این مشکلات را حل کند.
برای تصمیم‌گیری درباره انجام این جراحی باید به طور مرتب اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی از قلب و عروق) انجام شود. فاصله زمانی میان این سونوگرافی‌ها به سن شما بستگی دارد و اینکه آیا دچار علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس و غش کردن بی‌دلیل هستید یا نه؟
مکانیسم فعالیت دریچه‌های قلب
قلب از ۴ حفره متفاوت پر از خون تشکیل شده است. دو تا از این حفره‌ها که بالای قلب قرار دارند، دهلیز نامیده می‌شوند. دهلیزها حفره‌هایی هستند که خون بازگشته از ریه‌ها و سایر نقاط بدن را دریافت می‌کنند. قلب دارای یک دهلیز چپ و یک دهلیز راست است. دهلیز چپ خون را از ریه‌ها و دهلیز راست خون را از سایر نقاط بدن می‌گیرد. دو حفره پایین قلب بطن نامیده می‌شوند.
دهلیزها و بطن‌ها مانند یک تیم با هم کار می‌کنند. دهلیزها از خون پر می‌شوند، بعد خون را به بطن‌ها می‌فرستند. سپس بطن‌ها منقبض می‌شوند و خون را از قلب خارج می‌کنند. در حالی که بطن‌ها دارند منقبض می‌شوند، دهلیزها مجدد پر می‌شوند و برای انقباض بعدی آماده خواهند شد.
هنگامی که خون تلمبه می‌شود، جهت عبور آن را ۴ دریچه یک‌طرفه تعیین می‌کنند. این دریچه‌ها به خون اجازه عبور می‌دهند و با بسته شدن آن را در همان طرف نگه می‌دارند، درست مثل گذشتن از یک در که پشت سر شما بسته می‌شود و نمی‌گذارد شما به عقب باز گردید.
دو تا از این دریچه‌ها دریچه میترال (بین دهلیز و بطن چپ) و دریچه ۳ لتی (بین دهلیز و بطن راست) می‌گذارند خون از دهلیزها به بطن‌ها جریان پیدا کند، اما از بازگشت خون از بطن به دهلیز جلوگیری می‌کنند.
دو دریچه دیگر دریچه آئورتی در خروجی بطن چپ و ابتدای شریان آئورت و دریچه پولمونر در خروجی بطن راست و ابتدای شریان ریوی می‌گذارند که خون از بطن‌ها وارد این شریان‌ها شود، اما از بازگشت خون از این شریان‌ها به درون بطن‌ها جلوگیری می‌کنند.
