وظیفه همسران، احترام متقابل به یکدیگر و همچنین، احترام به بستگان یکدیگر می باشد. همسران در هر رتبه تحصیلی، مالی و اجتماعی که باشند، موظف به احترام به یکدیگرند؛ چون معیار در احترام، شخصیت حقیقی افراد است، نه شخصیت حقوقی آنان؛ لذا پست و مقام و موقعیت های اجتماعی نباید ما را از احترام به یکدیگر غافل کند.
در اسلام، مؤمن محترم است، و خداوند متعال وقتی که مؤمنان را به چیزی دعوت می کند یا از منکر نهی میکند، با احترام و نیکویی از آنها یاد می کند.
پیامبر گرامی اسلام فرمودند: مؤمن، آبرویش و مالش و خونش احترام دارد. در روایت آمده است که در نزد خداوند عزوجل پنج چیز حرمت دارد: رسول خدا، آل رسول الله (ع)، کتاب الله عزوجل، بیت الله و مؤمن.
یکی از سفارش های اکید قرآن به پیامبر صلى الله علیه و آله و مؤمنان، سفارش به نرمش و رحم و صبر، نسبت به اهل ایمان است: «با کسانی که همواره پروردگارشان را می خوانند، شکیبایی کن.» (کهف، ۲۸)، « با مؤمنان فروتن هستند.» (مائده، ۵۴)، «با همدیگر مهربانند.» (فتح، ۲۹)
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: « بهترین شما کسی است که در اخلاق، خوش خوتر و در مخارج، سبک بارتر و برای خانواده اش، متواضع تر باشد.»
همسران، ضمن صمیمی بودن باید حریم و حرمت یکدیگر را در ارتباطات رعایت نمایند. احترام متقابل، سبب گرمی کانون خانواده و تربیت صحیح فرزندان می شود. گفتار نرم و ملایم، صدا زدن یکدیگر با نام نیک، پرهیز از تمسخر و القاب نامناسب، عدم استفاده از کلمات سبک و رکیک، توجه به دیدگاه های یکدیگر، مشورت در امور زندگی، پرهیز از استبداد به رأی، مصادیقی از احترام متقابل است که یکی از وظایف همسران به حساب می‌آید.
قرآن کریم می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید! مبادا گروهی (از شما) گروهی دیگر را مسخره کند، چه بسا که مسخره شدگان بهتر از مسخره کنندگان باشند و زنان نیز، زنان دیگر را مسخره نکنند، شاید که آنان بهتر از اینان باشند و در میان خودتان عیب جویی نکنید و یکدیگر را با لقب های بد نخوانید. (زیرا) فسق بعد از ایمان، بد رسمی است، (و سزاوار شما نیست.) و هر کس (از این اعمال) توبه نکند، پس آنان همان ستمگرانند.» (حجرات ،۱۱) استهزاء ، در ظاهر یک گناه ، ولی در باطن چند گناه است؛ در مسخره کردن، گناهان تحقیر و خوار کردن، کشف عیوب، اختلاف افکنی، غیبت، کینه توزی، فتنه انگیزی، انتقام و طعنه به دیگران نهفته است.
نیش زبان و طعنه زدن، از گناهان کبیره است، زیرا درباره آن وعده عذاب آمده است: «وای بر هر عیب جوی طعنه زن … قطعا او در (آتش) شکننده ای افکنده شود.» (آیه ۱ و ۵) عیب جویی و طعنه به هر نحو و شکل، ممنوع و حرام است؛ غیابی یا حضوری، با زبان با اشاره ، شوخی یا جدی، کوچک یا بزرگ .
در خانواده مؤمن و مسلمان نباید هیچ یک از این منکرات باشد تا همسران در همین دنیا در بهشت خانواده لذت ببرند؛ همان گونه که قرآن درباره اهل بهشت می فرماید: «در بهشت، سخن لغو و دروغ نیست.» (نباء، ۳۵) در آنجا، تمام برخوردها برخاسته از روح سالم، بیان سالم است. نام آنجا (انعام، ۱۲۷) و شعار بهشتیان، (واقعه، ۱۲۷) است. ولی درباره اهل دوزخ می خوانیم: هر گروه که به جهنم داخل می شوند، به گروه دیگر لعنت و نفرین می کنند؛ (اعراف، ۳۸). در آنجا همه گناه خود را به گردن یکدیگر می اندازند: «اگر شما نبودید، ما ایمان داشتیم.» (سبأ، (۳) افزون بر حفظ احترام یکدیگر، همسران موظفند نسبت به بستگان یکدیگر نیز احترام متقابل داشته باشند. احترام به والدین و خانواده و بستگان یکدیگر، به نوعی احترام به همسر است و رعایت آن، آبی بر روی بسیاری از اختلافات و کشمکشها است. اگر عروس خانواده، خدمتی، گرچه کوچک، به مادر شوهر بکند، علاوه بر جلب محبت او، محبت شوهر را نیز جلب می کند؛ یا اگر داماد خانواده، به احترام مادر خانم، پیش پایش بلند شد، هم علاقه او را به خود جلب می کند و هم علاقه همسرش به او زیاد می شود. امام صادق خان فرمودند: «کسی که افراد مسن را بزرگ نشمارد و به افراد کوچک رحم ننماید، از ما نیست.» قرآن کریم درباره احترام متقابل می فرماید: «و هرگاه شما را به درودی ستایش گفتند، پس شما به بهتر از آن تحیت گویید، یا (لااقل) همانند آن را (در پاسخ) باز گویید. (نساء، ۸۶)
«آیا پاداش نیکی، جز نیکی است.» ( رحمان، ۶۰) امام صادق (ع) فرمودند: «جمله هل جزاء الإحسان … درباره کافر و مؤمن جاری است و هرکس برای دیگری کار نیکی انجام دهد، بر او لازم است جبران کند.»
حضرت علی (ع) نیز فرمودند: «نیکو خطاب کنید تا پاسخی زیبا بشنوید.»
اگرچه احترام متقابل، از وظایف مشترک همسران است؛ اما نقش مردان در این خصوص می تواند جدی تر باشد. رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: «هرکس همسر گرفت، پس او را احترام کند.» و امام صادق (ع) فرمودند: «خداوند رحمت کند بنده ای را که با همسرش به نیکی رفتار کند، زیرا خداوند او را سرپرست همسرش قرار داد. در حقیقت، سپردن مدیریت خانواده به مرد، به معنای تحکم و بداخلاقی و نگاه متکبرانه نیست؛ چنانکه پیامبر فرمودند: «من نسبت به خانواده ام از همه بهتر رفتار میکنم.» و صدا زدن و جواب دادن آن حضرت حتی نسبت به زنان و کودکان، همراه با احترام بود. آن حضرت را به خاطر وفاداری به همسرش خدیجه، حتی بعد از مرگ او، به زنانی که با خدیجه دوست بودند، احترام خاصی می‌گذاشت.
امام حسن در پاسخ به مشورت فردی در خصوص ازدواج دخترش، فرمودند: «او را به ازدواج مردی با تقوا در بیاور؛ چون اگر همسرش را دوست داشته باشد، او را گرامی می دارد (و احترامش را نگه می دارد) و اگر او را دوست نداشت، لااقل به او ظلم نمی کند.»
آخرین نکته در این قسمت اینکه هنر مردان موفق، این است که به گونه ای رفتار مینمایند که احترامی که به آنان می شود، برخاسته از قلب است، نه از روی ترس، رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: «آگاه باشید ! بدترین افراد امت من، کسانی هستند که دیگران از ترس شرّشان به آنها احترام می گذارند. آگاه باشید! آن کس که مردم او را از روی ترس احترام بگذارند، از من نیست.»
