پایگاه بصیرت / دکتر یدالله جوانی
آرمان‌های انقلاب اسلامی، همان آرمان‌های حضرت امام خمینی(ره) است. به طور کلی، انقلاب اسلامی بدون در نظر گرفتن رهبری دینی و انقلابی آن و آرمان‌هایش، قابل تبیین و تشریح نیست.
حضرت امام(ره) در راه خدا قیام کرد تا برخی اهداف کلان و والا را تحقق بخشد. ایشان با انقلاب اسلامی، تمام توان خود را به کار گرفت تا آن اهداف که از جنس اهداف تمامی انبیای الهی است، حاصل شود. آرمان‌های هر انقلابی، ریشه در ایدئولوژی آن انقلاب و باورها و اعتقادات رهبران آن انقلاب دارد. آرا و اندیشه‌های سیاسی رهبر کبیر انقلاب اسلامی، ریشه در اسلام انقلابی و اسلام ناب محمدی(ص) دارد. وقتی از خط امام، راه امام و مکتب امام(ره) سخن به میان می‌آید، منظور راهی است که در صورت پیمودن آن، آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی تحقق می‌یابد. بنابراین، شناخت آرمان‌های امام(ره) از اهمیت و ضرورت فراوانی برخوردار است. شناخت این آرمان‌ها کمک می‌کند تا انقلابیون به بیراهه نروند. شناخت این آرمان‌ها کمک می‌کند تا انقلابیون و وفاداران به مکتب امام(ره) از مسیر انقلاب مراقبت کرده، از ایجاد انحراف در مسیر انقلاب جلوگیری کنند. به عبارت دیگر، توجه به آرمان‌های حضرت امام(ره) که همان آرمان‌های انقلاب اسلامی است، نشان می‌دهد که آیا انقلاب در مسیر اصلی خود در حال حرکت است، یا اینکه دچار انحراف در مسیر شده است. همچنین شناخت آرمان‌های امام(ره) و مورد توجه قرار دادن آن به مثابه ملاک و معیار، صف وفاداران، معتقدان و پیروان واقعی حضرت امام(ره) را از صف مدعیان فرصت‌طلب جدا می‌کند. اکنون هستند افراد، گروه‌ها و جریان‌هایی که دم از امام می‌زنند و خود را پیرو آن عزیز سفرکرده معرفی می‌کنند؛ اما در عمل مسیری متفاوت از مسیر امام را طی می‌کنند. در وضعیت کنونی، کسانی حق دارند و مجاز می‌باشند که از امام بگویند و خود را پیرو ایشان معرفی کنند که در عمل انقلابی باشند و با تمام توان برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی که همان آرمان‌های امام خمینی(ره) است، کوشش کنند. امام(ره) یک انقلابی بود و در پرتو باورهای انقلابی، روحیه انقلابی و عمل انقلابی، برای تحقق آرمان‌های انقلاب تلاش می‌کرد. در این نوشتار به اختصار این آرمان‌ها بررسی خواهد شد.
مبانی آرمان‌های امام(ره)
جهان‌بینی توحیدی حضرت امام خمینی(ره) و نوع نگاه ایشان به عالم هستی، مخلوقات و انسان که همگی برگرفته از معارف دینی و قرآنی است، اندیشه‌های سیاسی این بزرگ رهبر انقلابی جهان را شکل می‌دهد؛ اندیشه‌هایی که به وسیله آن، رژیم سلطنتی طاغوت را با سابقه بیش از ۲۵۰۰ سال در ایران فروریخت و جمهوری اسلامی را جایگزین آن کرد.
سیاست در نزد امام(ره) معنایی متفاوت از تعاریف رایج و مصطلح در عصر حاضر دارد. آرمان‌های انقلابی حضرت امام(ره) بر مبنای تعریف و نگاه ایشان به سیاست شکل گرفته است. ایشان سیاست را نه به عنوان علم یا موضوع قدرت، بلکه به عنوان امری برای هدایت انسان‌ها و جوامع بشری مورد توجه قرار می‌دهند. حضرت امام با چنین نگاهی به مفهوم سیاست، پا به عرصه سیاست و فعالیت‌های سیاسی گذاشت و بزرگ‌ترین انقلاب دینی جهان پس از صدر اسلام را به وجود آورد و به پیروزی رساند.
حضرت امام(ره) در تعریف سیاست می‌فرمایند: «سیاست این است که جامعه را هدایت کند و راه ببرد. تمام مصالح جامعه را در نظر بگیرد و تمام ابعاد انسان و جامعه را در نظر بگیرد و آنها را هدایت کند به طرف آن چیزی که صلاح‌شان است، صلاح ملت است، صلاح افراد است و این مختص به انبیا است و به تبع آنها علمای بیدار اسلام.»
از دیدگاه امام(ره)، دین برای هدایت کلی افراد و جامعه است و از این منظر رابطه دین و سیاست، رابطه عینیت و تلازم میباشد. بر همین اساس حضرت امام(ره) در عبارتی کوتاه می‌فرمایند: «والله اسلام همه‌اش سیاست است.» این سیاست، به همان معنای هدایت فرد و جامعه و رساندن انسان‌ها به کمال است. از این رو، تمامی مفاهیم مرتبط با سیاست در حوزه‌های گوناگون در اندیشه امام(ره) و از جمله آرمان‌های ایشان، ریشه در همین جهان‌بینی توحیدی و نوع نگاه به سیاست دارد.
آرمان‌های امام انقلابی
بر اساس آنچه شرح داده شد، آرمان‌های اصیل و اصلی انقلابی اسلامی را که همان آرمان‌های امام انقلابی است، می‌توان در سه حوزه فرهنگی ـ تربیتی، سیاسی و اقتصادی بررسی کرد:
الف‌ـ آرمان‌های فرهنگی ـ تربیتی
مهم‌ترین آرمان‌های امام انقلابی در حوزه فرهنگی و تربیتی است. انقلاب اسلامی، انقلابی با ماهیت دینی است و دین اسلام، اساساً خود را یک دین انسان‌ساز معرفی می‌کند. دین اسلام به دنبال سعادت نوع بشر است و بر همین مبنا، یکی از عمده‌ترین و اصلی‌ترین آرمان‌های انقلاب اسلامی، فراهم کردن بسترها و شرایط برای رسیدن انسان‌ها به سعادت است. حضرت امام خمینی(ره) هدف آرمانی تمام انبیای الهی را، این چنین بیان می‌دارند: «انبیا آمدند که ما را هوشیار کنند، تربیت کنند. انبیا برای انسان آمده‌اند و برای انسان‌سازی آمده‌اند. کتب انبیا کتب انسان‌سازی است. قرآن کریم کتاب انسان است. موضوع علم انبیا انسان است. هر چه هست با انسان حرف است. انسان منشأ همه خیرات است و اگر انسان نشود، منشأ همه ظلمت است. در سر دوراهی واقع است این موجود: یک راه، راه انسان و یک راه، راه منحرف از انسانیت. تا از چه حیوانی سر بیرون بیاورد.»
بنابراین آرمان حضرت امام(ره) در این حوزه، تمرکز بر تربیت انسان‌ها در دو بعد فردی و اجتماعی دارد. بیشترین دغدغه‌های امام انقلابی، به همین حوزه برمی‌گردد. ایشان برای اصلاح و تربیت فرد و جامعه، بیشترین تلاش‌ها را داشتند. حضرت امام(ره) تربیت انسان‌های صالح را، در رأس تمام برنامه‌های انقلابی خود قرار داده، در این‌باره می‌فرمایند: «آنقدر که انسان غیرتربیت‌شده مضر است به جوامع، هیچ شیطانی و هیچ حیوانی و هیچ موجودی آنقدر مضر نیست و آنقدر که انسان تربیت‌شده مفید است برای جوامع، هیچ ملائکه‌ای و هیچ موجودی آنقدر مفید نیست. اساس عالم بر تربیت انسان است.»
این آرمان حضرت امام، همان حیات طیبه‌ای است که از آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی میباشد.
ب‌ـ آرمان‌های سیاسی امام انقلابی
ایجاد تحول و دگرگونی در ساختار‌های سیاسی و ایجاد نظام جدید با رویکرد‌های متفاوت، اولین نمود هر انقلاب با جهت‌گیری سیاسی است.
حضرت امام برای تشکیل حکومت اسلامی و پیاده‌سازی اسلام قیام کرد. آرمان‌های امام(ره) در این حوزه عبارت است از:
۱ـ تأسیس جمهوری اسلامی ایران
استقرار یک نظام دینی به جای نظام طاغوت، از آرمان‌های مهم حضرت امام به شمار می‌آید. بر همین اساس، بلافاصله پس از فرو ریختن طاغوت، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، تأسیس جمهوری اسلامی ایران را پیشنهاد کردند و به رأی مردم گذاشتند. از نظر حضرت امام(ره) نظام دینی ماهیتی کاملاً متفاوت از تمام نظام‌های سیاسی رایج در جهان دارد. ایشان در این‌باره می‌فرمایند: «حکومت اسلامی، حکومتی است بر پایه قوانین اسلامی. در حکومت اسلامی استقلال کامل حفظ می‌شود. ما خواستار جمهوری اسلامی می‌باشیم، جمهوری، فرم و شکل حکومت را تشکیل می‌دهد و اسلامی، یعنی محتوای آن فرم که قوانین الهی است.»
۲ـ دفاع از مستضعفان و مبارزه با مستکبران
احقاق حقوق مستضعفان و ایستادن و مبارزه کردن با ظالمان، از آرمان‌های بسیار مهم حضرت امام است. دفاع از ملت مظلوم فلسطین از یک‌سو و مبارزه با آمریکا و رژیم صهیونیستی از سوی دیگر، از مصادیق برجسته این نوع آرمان‌خواهی حضرت امام است.
حضرت امام، انقلاب اسلامی را سرآغاز انقلاب جهانی اسلام می‌دانستند و معتقد بودند که اسلام، قدرت رهایی مستضعفان از چنگال مستکبران را دارد. ایستادگی در برابر طاغوت و مبارزه با کفر و رهایی مستضعفان از آرمان‌های اصیل امام انقلابی است. حضرت امام خمینی در این‌باره می‌فرمایند: «کسی تصور نکند که ما راه سازش با جهانخواران را نمی‌دانیم، ولی هیهات که خادمان اسلام به ملت خود خیانت کنند… اگر بندبند استخوان‌های‌مان را جدا سازند، اگر سرمان را بالای دار برند، اگر زنده زنده در شعله‌های آتش‌مان بسوزانند، اگر زن و فرزندان و هستی‌مان را در جلوی دیدگان‌مان به اسارت و غارت برند، هرگز امان‌نامه کفر و شرک را امضا نمی‌کنیم.»
۳ـ تحقق صلح جهانی
تحقق صلح جهانی و داشتن یک زندگی و همزیستی مسالمت‌آمیز میان تمامی انسان‌ها و جوامع بشری، از آرمان‌های حضرت امام(ره) است. ایشان در این‌باره می‌فرمایند: «ما صلح می‌خواهیم، ما با همه مردم دنیا صلح می‌خواهیم باشیم. ما می‌خواهیم مسالمت با همه دنیا داشته باشیم.»
ج‌ـ آرمان‌های اقتصادی
در اندیشه‌های آرمانی حضرت امام(ره)، توجه به پیشرفت‌های مادی در کنار پیشرفت‌های معنوی و داشتن یک اقتصاد پویا و تأمین معیشت و رفاه مردم جایگاه خاصی دارد. آرمان‌های ایشان در حوزه اقتصادی را می‌توان در دو محور خلاصه کرد:
۱ـ تحقق «عدالت اقتصادی» در جامعه
حضرت امام به تحقق عدالت اقتصادی و تأمین حقوق مستضعفان و جلوگیری از غارت اموال و حقوق پابرهنگان از سوی گردن‌کلفت‌ها، عنایت خاصی داشتند. بنابراین، تحقق عدالت اقتصادی از آرمان‌های امام انقلابی است و ایشان در این‌باره می‌فرمایند: «من امیدوارم که حکومت اسلامی در ایران تشکیل شود و مزایایی که در حکومت اسلامی هست، بر بشر روشن گردد تا بشریت بفهمد که اولاً اسلام چگونه است… تراز اجرای عدالت به چه صورت است و شخص اول مملکت در زندگی با رعیت هیچ فرقی ندارد… این نوع حکومت سابقه ندارد.»
۲ـ دستیابی به استقلال اقتصادی
رهایی از وابستگی‌ها و رسیدن به استقلال اقتصادی و نوعی خوداتکایی، از آرمان‌های حضرت امام در حوزه اقتصادی است. پیشرفت‌های علمی و رسیدن به فناوری‌های نوین برای روی پای خود ایستادن، از آرمان‌های امام (ره) است. ایشان عزت اسلامی را در پی‌ریزی تمدن اسلامی و رسیدن به استقلال در همه ابعاد آن می‌دیدند. حضرت امام در این‌باره می‌فرمایند: «وصیت من به همه، آن است که با یاد خدای متعال به سوی خودشناسی و خودکفایی و استقلال با همه ابعادش به پیش روید و بی‌تردید دست خدا با شماست.»
منبع: هفته نامه صبح صادق
