تاریخ و انگیزه نگارش

گفته آمد شوقی افندی ،ایقان را بزرگ ترین وقدیمی‌ترین کتاب بهائیت محسوب می‌نماید. اینک عین عبارت او را از کتاب قرن بدیع جلد دوم صفحه‌ی ۱۴۷ نقل می‌نمائیم:”در بین جواهر اسرار مخزونه و لئالی ثمینه مکنونه که از بحر زخار علم و حکمت حضرت بهاءاله ظاهر گردیده اعظم و اقدم آن کتاب مستطاب ایقان است که در سنین اخیره دوره اقامت بغداد( ۱۲۷۸ هجری قمری مطابق ۱۸۶۲ میلادی )طی دو شبانه روز از قلم مبارک نازل گردیده و با نزول آن بشارت حضرت باب تحقّق پذیرفت و وعده‌ی الهی که حضرت موعود ،بیان فارسی را که ناتمام مانده تکمیل خواهد فرمود به انجاز پیوست.”
چنان که ملاحظه می‌فرمائید شوقی عبارت “اعظم ” و” اقدم ” را برای ایقان به کار برده و سال نگارش آن را ۱۲۷۸ قمری دانسته و مدت انزال آن را “دو شبانه روز” ذکر نموده است. شوقی با این عبارتش مر تکب دو خطای عمده شده زیرا به کار بردن عبارت متمم بیان فارسی برای ایقان، نادرست است به این دلیل که بیان فارسی وعربی طبق گفته باب قراربوده ۳۶۱ باب داشته باشد (۱۹ واحد که هر واحد ۱۹ باب داشته باشد) در حالی که باب فقط توانست ۱۶۲ باب از بیان فارسی (باب دهم از واحد نهم) و ۲۰۹ باب از بیان عربی (آخر واحدیازدهم ) را بنویسد و اضافه شدن دو باب ایقان به۱۶۲ باب بیان فارسی دردی را نمی‌گشاید و هنوز تا ۳۶۱ باب وعده داده شده توسط باب که موعود بیان می‌بایست تکمیل کند ۱۹۷ باب کم دارد. پس معلوم است باید بابیان دنبال کس دیگری به عنوان موعود بیان باشند تا واقعا بیان فارسی و عربی را تکمیل کند تا وعده‌ی باب به انجاز رسیده باشد و کتاب او متمم بیان فارسی باشد. تازه هنوز تتمیم بیان عربی روی زمین مانده است که آن خود موضوع را پیچیده تر می‌کند!! خطای دیگر شوقی این است که وی سال نگارش ایقان را سال ۱۲۷۸ دانسته است وحتماً این را از عبارت خود میرزا حسینعلی در ایقان استفاده کرده که می‌گوید:هیجده سنه می‌گذرد که بلایا از جمیع جهات مثل باران بر آن‌ها (بابی‌ها) باریده” که با اضافه کردن ۱۸ به ۱۲۶۰_ سال اعلام بابیت باب _ سال ۱۲۷۸به دست می‌آید. امّا شوقی یادش رفته که خود میرزا در جای دیگر همین کتاب می‌گوید: “باری هزار و دویست و هشتاد سنه از ظهور نقطه فرقان گذشت” و به این ترتیب زمان نگارش ایقان را حد اقل تا سال ۱۲۸۰ مستمر و ادامه دار ذکر نموده است! یعنی نگارش ایقان حد اقل دو سال طول کشیده است از سال ۱۲۷۸ تا ۱۲۸۰؛ و بدین تر تیب ادّعای نوشته شدن ایقان در دو شبانه روز توسط شوقی امری خلاف واقع وادّعایی گزاف می‌نماید و بهائیان را با چالش جدی روبرو می‌سازد و سخن رهبر آخرشان رادر مورد اعظم کتب بهائیان بی اعتبار می‌کند. نکته‌ی دیگری که در قسمت نخست آمد ایمان دایی سید باب است: گفته شد رساله‌ی خالویه که بعد‌ها ایقان نامیده شد را میرزا حسینعلی برای دعوت دایی سید باب (سید محمّد تاجر شیرازی) نوشت تا او را به دعوت جدید مومن گرداند. علیرغم ادّعای عبدالبهاء در مورد ایمان آوردن نامبرده ، مورخان او را تا آخر عمر مسلمانی معتقد و نه بابی شمرده‌اند. محقّق گرانمایه استاد سید محمّد محیط طباطبائی در دو مقاله ممتع خود که در سایت بهایی پژوهی آمده در این زمینه تحقیقاتی نموده‌اند و شواهدی گویا نشان داده‌اند. به نقل از کتب مورخانی همچون تذ کره‌ی فسائی در ذکر رجال شیراز و مدفون شدن نام برده طبق وصیتش در جوار حرم حضرت شاه‌چراغ در کنار اجدادش. و اگر او بابی می‌شده همچون رویه‌ی سایر بابیان مثل اصحاب بدشت و ضوضاهای سه گانه از دید همشهریان و مورخان مخفی نمی‌مانده است. گرچه فرضاً ایمان هم آورده باشد دلیل درستی مطالب ایقان نمی‌توانست باشد و باید خود مطالب ایقان مورد ارزیابی واقع گردد که در قسمت بعد به آن خواهیم پرداخت.