مغز از دو نوع سلول تشکیل یافته است. نوع اول نورونها(NEURON) یا سلول های عصبی هستند که در زمان جنینی تشکیل شده و پس از تولد بر مقدار آنها افزوده نمیشود. اما فعالیت های ذهنی میتواند آنها را پربارتر و حجیم تر کند.
نوع دوم سلولهای پشتیبان یا نوروگلیا (NEUROGLIA) هستند. نوروگلیا بافت پیوندی است که بافت عصبی را حمایت می کند و کار تغذیه و بازسازی اندامک های نورون ها را به عهده دارند و بر خلاف نورون ها میتوانند تا لحظه مرگ تکثیر پیدا کنند. با حجیم تر شدن نورون ها، تعداد سلولهای پشتیبان زیاد شده و با افزایش آنها، نورون ها قابلیت بیشتری پیدا میکنند. مثلاً مغز انیشتین علاوه بر چین و شکنجه ای عمیقی که دارد حاوی سلولهای حمایتگر بسیار زیادی نیز هست. مثال دیگر مغز راننده های کامیون یا تاکسی است؛ آن قسمت از مغز که مربوط به نقشه یابی فضایی است، در این افراد رشد بیشتری داشته و دارای سلولهای حمایتگر بیشتری است.
تحقیقات اخیر نشان میدهد افرادی که مهارت های شغلی بالایی دارند، مثل مهندسین، معلمین و پزشکان دارای سیناپسهای مغزی بیشتری هستند. سیناپس (SYNAPSE) به محل اتصال و تماس دو نورون یا نورون با ماهیچه گفته میشود. هرچه فعالیت یک عضو ظریفتر باشد، سیناپسهای عصبی در آن عضو بیشتر خواهد بود.
با استفاده از چند راه ساده ی زیر میتوانید توانایی سلولهای مغزی را تا سالهای زیادی حفظ کنید.
۱- ورزش کنید
دانشمندان یک موسسه تحقیقات بیولوژیکی دریافتند که در مغز موشهای بالغی که تحت برنامه ورزشی قرار گرفتهاند، تولید سلولهای مرکز حافظه (هیپوکامپ) افزایش داشته است. پس نتیجه میگیریم ورزشکاران (حتی غیرحرفه ایها) خیلی باهوشتر از افرادی هستند که یک گوشه نشسته و در CHAT ROOMها وقت میگذرانند. از طرف دیگر ثابت شده است که انجام حرکات ورزشی دلخواه، چند برابر بیشتر از انجام یک سری حرکات ورزشی غیرمتنوع تأثیر خواهد داشت.
پس سعی کنید از ورزش لذت ببرید، نه این که به صورت اجباری و اکراه آن را انجام دهید و اگر به یک رشته ورزشی علاقه دارید، دنبال آن را بگیرید. جهت تقویت پشت کار برای ادامه ورزش، داشتن یک دوست همپا بسیار مفید میباشد.
۲- ذهن خود را ورزش دهید
با استفاده از سلول های خاکستری مغز و وادار کردن آنها به فعالیت در زمینه های مختلف، مغز را ورزش دهید. با راه های بسیار ساده میتوانید به رشد و ترمیم سلولهای عصبی و افزایش شاخه های سلول های عصبی (دندریت) کمک کنید. فکر کردن به چیزهای زیبا و مثبت یک راه است. استفاده از کلمات جدید و تجربه مزه ها و بوهای جدید، تغییر مسیر هر روزه و رفتن از یک راه جدید، همه باعث میشود که اعمال شما در کورتکس مغز تجزیه و تحلیل شود. کورتکس عالی ترین لایه مغز است که کارهایی را که نیاز به درک و تیزذهنی دارد انجام میدهد. اعمالی که برای ما به صورت عادت در می آیند، از سطح کورتکس پایین آمده و در بصل النخاع انجام میشوند. پس با تغییر عادت میتوانیم کورتکس خود را از بی فعالیتی خارج کرده و از آن کار بکشیم.
پس، از عادتهای فیزیکی و روشهای روزمره ی خود فاصله بگیرید و به دنیای ناشناخته ها و تجربیات جدید سلام کنید.
۳- از غذاهای دریایی تناول کنید
روغن اُمگا-۳ که در گردو، دانه کتان و غذاهای دریایی به وفور وجود دارد، تقویت کننده قلب و مغز شناخته شده است. اُمگا-۳ دارای خواص و اثرات مفید فراوانی در بدن انسان است. یکی از این فواید عبارت است از تسهیل جریان خون به مغز. تجربه نیز ثابت کرده است کسانی که موجودات دریایی قسمت عمده غذای آنها را تشکیل میدهد، کمتر در معرض سکته، فشارعصبی، کمبود تمرکز و حافظه هستند.
به تازگی مکمل های غذایی زیادی مخصوص کودکان وارد بازار شده است که در ترکیبات آنها اُمگا-۳ قرار دارد. برای دریافت اُمگا-۳ ، مصرف سه وعده غذای دریایی مانند ماهی سالمون، ساردین، تن و … در هفته توصیه می شود. به یاد داشته باشید که ماهیهای چرب آبهای سرد حاوی اُمگا-۳ بیشتری می باشند.
تخم مرغ حاوی اُمگا-۳ نیز میتواند تا حدودی تأمین کننده این ماده مهم برای بدن باشد. به تازگی در کشور انگلستان شیرهای حاوی اُمگا-۳ نیز با نام « SUPER MILK » به بازار عرضه شده که مانند تخم های حاوی اُمگا-۳ ، برای کسانی که نمیتوانند از ماهی استفاده کنند، ارزشمند می باشد.
مصرف غلات و حبوبات پخته را نیز فراموش نکنید.
۴- مصرف چربی را به حداقل ممکن برسانید
چربی ها قادرند حواس ذهنی شما را کاهش دهند. پژوهشی در دانشگاه تورنتو نشان داد، مهارت های ذهنی مانند حافظه، هوشیاری، تشخیص، فاصله و یادگیری قوانین، در موش هایی که رژیم غذایی با چربی ۴۰ درصد داشته اند، فروکش کرده است. این علایم با مصرف چربی های اشباع شده تشدید یافت. علت این امر عبارت است از:
۱- مقدار چربی خون را بالا برده و جریان خود را کندتر میکند. بنابراین اکسیژن رسانی به اعضاء، خصوصاً مغز کاهش پیدا میکند.
۲- افزایش چربی میتواند باعث کند شدن متابولیسم گلوکز که منبع عمده انرژی سلول و تنها منبع انرژی سلولهای مغزی است، شود. چربیهای اشباع در گوشت و مواد لبنی یافت میشوند.
بنابراین بهتر است گوشت بدون چربی و مواد لبنی کم چرب استفاده کنید. از ماهی، حبوبات مانند لوبیا و عدس و بنشن و … زیاد مصرف کنید. سعی کنید نیاز روزانه بدن به چربی را با خوردن روغن های گیاهی مانند: روغن زیتون، کانولا(گلزا)،آفتابگردان،سویا و دانه های روغنی مانند گردو و فندق تأمین کنید و تا حد امکان از مصرف روغن های جامد و مواد غذایی سرخ شده به خصوص چیپس، پرهیز کنید.
۵- از مصرف میوه و سبزی غافل نشوید
سبزیجات برگ سبز تأمین کننده ویتامینE میباشند. افزایش مصرف این ویتامین از طریق غذا میتواند تأخیر در تحریک سلول های عصبی را در افراد آلزایمری (فراموشی دوران پیری) بهبود دهد. همچنین مصرف میوه ها و سبزیجات تازه، فلفل و مرکبات که غنی از ویتامین C هستند میتواند از آسیب رشته های عصبی جلوگیری کند. همچنین کمبود ویتامین B1 در بیماران دچار آلزایمر دیده شده است. بنابراین با مصرف سبزیجات و میوه های تازه، ویتامین ها و املاح مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید.
۶- از مواد الکلی پرهیز کنید
فردی که مرتباً از مشروبات الکلی استفاده میکند، حافظه، عکس العمل و توانایی ذهنی کندی دارد. توانایی بدنی و ذهنی در این معتادان الکلی کم کم رو به انحطاط میرود مثلاً ضربه زدن، نشانه گیری هدف و… .
مطالعات انجام شده روی موشها نشان داده است الکل و نوشیدنی های الکلی از تولید سلولهای جدید مغزی در هیپوکامپ جلوگیری میکند. یعنی الکل نه تنها موجب کاهش توانایی سلولهای مغزی میشود، بلکه از ترمیم و رشد مجدد آنها نیز جلوگیری میکند.
