زشت گویی و لجبازی کودکان

پرسش. دختری پنج ساله دارم که در منزل حرف‏های زشت می‏گوید و لجبازی می‏کند. البته در بیشتر اوقات از رفتار بد خود عذرخواهی می‏کند امّا باز هم آن رفتار را تکرار می‏کند. لطفا راهنمایی کنید که چگونه با او برخورد کنم تا تأثیری منفی در شخصیت او نداشته باشد و رفتار بد او هم از بین برود.

پاسخ: به کار بردن واژه‏های زشت توسط فرزند خردسال خانواده نشان می‏دهد که اطرافیان یا خود والدین این کلمات را به‏کار برده‏اند. استفاده اعضای خانواده از کلماتی مثل بی‏شعور، احمق و… می‏تواند زمینه ساز یادگیری کودک و به‏ کارگیری آن الفاظ توسط وی باشد. پس سعی شود این مشکل را از ریشه حل کرد. گاهی منشأ یادگیری و به‏ کارگیری این واژه‏ های زشت در همسالان و دوستان کودک یا اقوام و نزدیکانی که به مهمانی می‏آیند، یافت می‏شود.
عمل به توصیه‏ های زیر نیز در حل این مسئله مفید خواهد بود:
۱. هرگز به حرف‏های زشت کودکتان نخندید؛ چرا که خندیدن ما کودک را در انجام عمل منفی‏اش تقویت می‏کند.
۲. از حساسیت بیش از حد نسبت به رفتار زشت کودک بپرهیزید. معمولاً کودک در این سنین به توجه نیاز دارد و زمانی که می‏بیند شما روی این کلمه او حساس هستید و به او توجه می‏کنید، روی آن کلمه حریص‏تر می‏شود و آن را تکرار می‏کند. بنابراین توصیه می‏شود مدتی به این رفتار کودک خود بی‏توجهی کنید.
۳. گاهی کودک به معنای واقعی واژه زشتی که به کار می‏برد، آشنا نیست و باید او را با مفهوم آن واژه آشنا کرد و به او گوشزد نمود که این کلمه زشت است و مفهوم بدی را به دنبال دارد. به او بگویید که چرا نباید این کلمه را به کار ببرد؛ به این بیان که به کار بردن آن، احساسات دیگران را جریحه‏ دار کرده، موجب ناراحتی آنها خواهند شد. به کار بردن این گونه کلمات موجب می‏شود که بچه‏ها و نزدیکان کودک دیگر او را دوست نداشته باشند. البته باید تفهیم این موارد با زبانی بسیار ساده و قابل فهم به کودک منتقل شود.
۴. از تغییر واژه‏های زبانی اصل جایگزینی ـ که شیوه بسیار مناسبی برای کودکان است ـ استفاده شود. به کودک بیاموزید به جای آن واژه ـ که بار منفی و زشت دارد ـ از کلمه دیگری استفاده کند.
۵ . از موقعیت‏های عاطفی نهایت استفاده را ببرید. موقعیت عاطفی مانند زمانی که کودک به آغوش شما می‏آید و می‏گوید: مامان یا بابا، دوستت دارم. در این زمان باید با سخنانی پرعاطفه پیام‏ های اخلاقی را به او رساند؛ برای نمونه می‏توان گفت: عزیزم من هم تو را دوست دارم اما گاهی کلمه زشتی به کار می‏بری. اگر تو آن را به کار نبری من تو را اندازه یک دنیا دوست خواهم داشت. نمونه ‏های دیگر موقعیت عاطفی عبارت است از: زمانی که هدیه ‏ای برای کودک خریده‏ای یا برای تفریح، کودک را به‏مراکز تفریحی برده‏ای. دراین مواقع، از ارتباط عاطفی متقابل بهره بگیرید.
۶ . اگر فراموش کردن کلمه زشتی که کودک به آن عادت کرده، برای او سخت است می‏توان به کودک آموخت برای شروع آن کلمه را آهسته یا به اصطلاح در دل خودش بگوید تا کم‏کم بتواند آن را حذف کند.
۷. بهتر است در مواردی خاصّ که راه ‏حل‏ های مهربانانه در کودک اثر نکند، از جریمه و محرومیت موقت هم استفاده کرد. برای نمونه اخراج او از جمع و فرستادن او به اتاقش می‏تواند مؤثر باشد به شرطی که سن کودک هم لحاظ شود. پس به حساب هر سال از سنش، یک دقیقه او را در اتاقش محدود کنید. پس دختر پنج ساله، پنج دقیقه تنها باشد.
اما در مورد لجبازی کودک، باید گفت که لجبازی تا حدودی از ضرورت‏ های رشد است و از یک سالگی شروع می‏شود و در دو سالگی اوج می‏گیرد. در سنین بعدی این خصلت کمتر می‏شود و بار دیگر بین سنین شش تا نه سالگی تشدید می‏شود اما مدت آن محدود است و به زودی از بین خواهد رفت. افزون بر این، منشأ ایجاد این خصلت در اکثر موارد محیطی است و به نوع رفتار ما برمی‏گردد که گاه نوع رفتارها کودک را به موضع لج می‏ کشاند و در واقع واکنش طبیعی کودک در مقابل رفتار دیگران است. با این همه نباید گذاشت این خصلت طبیعی، در شخصیت کودک نهادینه شود. در غیر این صورت در آینده تبعات منفی دارد؛ از جمله اینکه موجب رانده شدن او از جمع دوستان و هم سالانش می‏شود و اگر دوام یابد تا سنین بالاتر هم در او خواهد ماند و زندگی سختی را برایش تصویر می‏کند.