پرسش. با توجه به نکوهش جنس زن که در خطبه ۷۹ و نیز در جای جای نهج البلاغه آمده است آیا میتوان نگرش حضرت علی علیه السلام را منحصر به آن دانست؟ جمع بین این عبارات و سیره عملی حضرتش به چیست؟
پاسخ: با توجّه به سیره عملی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و نیز امیرمؤمنان علی علیه السلام در احترام به زن که موجب شد فرهنگ جاهلی خشونت آمیز عرب از بین برود، نمیتوان به تفسیر و ترجمه ساده این سخنان بسنده کرد، چرا که چنین برداشتهایی، با سیره خود حضرت علیه السلام و با نظر اسلام و سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همخوانی ندارد.
حقیقت ایناست که مراد حضرت علی علیه السلام از این فرمایشات بهدرستی برای طالبان کلام علوی تفسیر نشده است. توجه به لفظ تنها موجب خواهد شد که عباراتی ساده تر از این هم قابل فهم نشود و لایه زیرین کلام درک نگردد. برای تقریب به ذهن به این ضرب المثل توجه کنید: کسی که خربزه خورده باید پای لرزش بنشیند.بیشک مصداق آن فقط موردی نیست که شخص خربزه خورده باشد بلکه بطن معنای آن اشاره به مطلبی است که با کلیتش صادق است. گاه سخنان امیرمؤمنان علیه السلام نیز چنین کارکردی دارند ولی در ترجمه به آن توجه نشده است؛ برای نمونه حضرت علی علیه السلام میفرماید:
المَرْأَهُ شَرٌّ کُلُّها وَشَرُّ ما فیها أنَّهُ لابُدَّ منها. ( غررالحکم ودررالکلم، ص ۴۰۸. )
زن سراسر شرّ است و بدتر آنکه (شر بیشتر در این است که) انسان ناگزیر از زن است.
این جمله با همین ترجمه، ضربالمثل شده است که زن بلاست خانهای بیبلا نباشد. به عبارت دیگر زن اگر هم زحمت و درد سر داشته باشد اما درد سری است که ناگزیر از آن هستیم؛ چرا که بدون زن نمیشود زندگی کرد. چنین بیانی مدح و تعریف زن است نه تکذیب آن.
جمله دیگری از آن حضرت علیه السلام نقل شده است:
الْمَرْأَهُ عَقْرَبٌ حُلْوَهُ اللُّبْسَهِ. (نهج البلاغه با شرح ابن ابی الحدید، ج ۱۸، ص ۱۹۸.)
زن عقربی است که گزیدنش شیرین است.
این هم مانند ضرب المثلی است که زن اگر (به زبان یا به عمل) نیش بزند نیش او نامناسب نیست بلکه با ارکان زندگی تناسب دارد و نیش او شیرین است (یعنی ثمره نیکی دارد)؛ چنین بیانی تعریف و مدح زن است. پس نباید به ظاهر ترجمه ها بسنده کرد و چنین مواردی را حمل بر نکوهش نمود بلکه این مطالب در بیان حال و رفتار زن است که به تفاوت های زن و مرد و جایگاه زن در زندگی برمیگردد.
