ظخ «هور ابلّه» خوانند

ظخ «هور ابلّه» خوانند

ناصر خسرو که در سال ۴۳۸ ه’ ق از شهر ابلّه دیدن کرده در سفرنامه خود می نویسد: شهر ابلّه بر کنار نهر است و نهر، بدان موسوم است، شهری آبادان دیدم با قصرها و بازارها و مساجد و اربطه (رباطها = کاروانسراها) که آن را حدّ و وصف نتوان کرد و اصل شهر بر جانب شمال نهر بود و از جانب جنوب نیز، محلّتها (محله ها) و مساجد و اربطه ها و بازارها بود و بناهای عظیم بود چنان که از آن نزه تر (پاکتر) در عالم نباشد و آن را شقّ عثمان می گفتند و… .(۱)

۲. از ابلّه تا «بیان» (Bayan) پنج فرسخ.
۳. از بیان تا «حصن مهدی» (Mohdyd – Hicn) هشت فرسخ (دو مرحله) (۲)
است. و برابر نقل ابن حوقل بیان تا حصن مهدی یک منزل بر پشت شتر مسافت دارد. حصن مهدی یا دژمهدی قلعه ای است که مهدی خلیفه عباسی (پدر (۳)
هارون الرشید) آن را ساخته بود و امروز (سال ۳۲۰ ه’ ق) از آن اثری نیست.(۴)

۴. از حصن مهدی تا «سوق الاربعاء» (Arbaa – al – souk) چهار فرسخ.
۵. از سوق الاربعاء تا «محول» (Mohgavwal) شش فرسخ.
صلی الله علیه واله . از محول تا «دولاب» (Doulab) هشت فرسخ.
علیه السلام . از دولاب تا «سوق الاهواز» (Ahwaz – al – souk) دو فرسخ. بنابراین از بصره تا سوق الاهواز سی و شش فرسخ راه است. (۵)

جیهانی، در إشکال العالم، اصطخری در مسالک الممالک، ابن حوقل در صوره الأرض مسیر راه بصره تا خوزستان (سرحد خوزستان) را با تفاوتهای اندکی به این شرح بیان می کنند: (۶)

۱. ابلّه
۲. بیان
۳. حصن مهدی
۴. باستیان
۵. خان مزدویه
صلی الله علیه واله . دورق
علیه السلام . قریه دایرا
۸. آسک
۹. ارجان
ابن بطوطه که در سال ۲۵علیه السلام ه’ ق از بصره وارد ابلّه شده این مسیر را از طریق آب طی کرده است او می گوید: از ساحل بصره بر صنبوق (زورق کوچک) نشستیم و به ابلّه رفتیم، ابلّه تا بصره ده میل فاصله دارد… از ابلّه وارد هوری شدیم که از خلیج فارس منشعب می شود، ما به وسیله کشتی کوچکی مسافرت می کردیم… پس از غروب به راه افتادیم و سحرگاه به عبّادان (آبادان) رسیدیم… صبحگاهان به عزم ماجول (معشور یا ماهشهر) سوار کشتی شدیم… یک روز در آن شهر به سر بردیم… چارپایی کرایه کردیم و پس از آن که سه روز از طریق بیابان راه پیمودیم به رامز (رامهرمز) رسیدیم، در این بیابان طوایف کرد در چادرهای معین زندگی می کنند. می گویند این طوایف از نژاد عرب می باشند. رامز شهر خوبی است و شهرهای زیادی دارد… در رامز یک شب توقف کردیم. آن گاه از میان جلگه ای که آبادیهایی از طوایف کرد در آن بود حرکت کردیم در هر یک از منازل این راه زاویه ای است که برای مسافرین نان و گوشت و حلوا آماده دارند. حلوای آنان از شیره انگور است…. سرانجام به شهر تستر (شوشتر) رسیدیم تستر برای ورود و خروج مسافرین یک در بیشتر ندارد و آن را دروازه دسبول (دزفول) می نامند. دروازه در لغت آنان به معنی در است، درهای دیگر این شهر به سوی رودخانه باز می شود… از تستر (شوشتر) حرکت کردیم سه روز از کوههای بلند راه می رفتیم تا به ایذه رسیدیم، ایذه را «مال الامیر» نیز می نامیدند. (۷)

ناصر خسرو در سال ۴۳۸ ه’ ق. نیز مسیر بصره، ابلّه، عبّادان (آبادان) را از طریق دریا طی کرده است. وی در سفرنامه خود می نویسد:از بصره بیرون آمدیم و در زورق نشستیم، از نهر ابلّه تا چهار فرسنگ که می آمدیم، از هر دو طرف نهر و باغ و بستان و کوشک و منظر بود. چون به شاطی عثمان رسیدیم فرود آمدیم و برابر شهر ابلّه و آن جا مقام کردیم و… بر کشتی (۸)
بزرگی که آن را «بوصی» می گفتند نشستیم و خلق بسیار از جوانب که آن کشتی را می دیدند، دعا می کردند که «یا بوصی سلکک اللّه تعالی» و به عبّادان (آبادان) رسیدیم.
ناصر خسرو از عبّادان به مهروبان، و از آن جا به سبب ناامنی راه با کمک حاکم ارغان (ارجان) به سمت ارجان ادامه سفر داده و پس از حرکت به سوی اصفهان به مرو (خراسان) رفته است. بنابراین در مسیر راه خود از اهواز و فارس عبور نکرده است.

پی نوشت:

.۱ ناصر خسرو، سفرنامه، ص ۱۵۹.

.۲ مسالک الممالک، ص ۹۴.

.۳ صوره الأرض ص ۳۰.

.۴ إشکال العالم، ص ۱۰۴.

.۵ کتاب الخراج، ص صلی الله علیه واله ۲؛ الاعلاق النفیسه، ص ۲۱ – ۲۱۹.

.۶ صوره الأرض ص ۳۰؛ إشکال العالم، ص ۸ – علیه السلام ۱۰؛ مسالک الممالک ص ۴ – ۹۳.

.۷ ابن بطوطه، سفرنامه، ص ۲۰۳ – ۱۹۸.

.۸ سفرنامه، ص ۱صلی الله علیه واله ۱.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

اشتراک گذاری این صفحه در :
ما را در رسانه های اجتماعی دنبال کنید