خوش خویی و اخلاق پسندیده
لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه(۱)
و انک لعلی خلق عظیم(۲)
قال رسول الله(ص)
الخلق و عاء الدین.
اخلاق ظرف دین است.(۳)
چون خدای تعالی ایمان را آفرید، ایمان گفت: خدایا مرا نیرومند گردان، پس خداوند آن را به خوش خویی و بخشندگی توانمند ساخت. (۴)
الاسلام حسن الخلق.
اسلام خوش خویی است.(۵)
یکی از اساسی ترین رموز خوشبختی و لذت بردن از زندگی، اخلاق خوش و صفات کریمه است. به روشنی مسلم است که هیچ چیز همانند خوش خلقی، زندگی را به کام فرد و اطرافیانش شیرین نمی سازد.در دنیای امروزی که استرس ها و فشارهای فراوان از هر سو، وجود ما را محاصره کرده است، تنها با سلاح خوشرویی و خلق و خوی نرم و ملایم است که می توان گذران عمر را با آرامش و رضایت سپری کرد.
این گونه است که امام صادق(ع) می فرمایند: هیچ زندگانی گواراتر از خوش اخلاقی نیست. (۶)
پیامبر گرامی اسلام(ص) محبوب ترین فرد در نزد خود را انسان خوش خلق معرفی می کند و می فرماید: دوست ترین و محبوب ترین شما در نزد من و نزدیک ترین شما به من در روز قیامت، خوش اخلاق ترین شماست. (۷)
البته مسلم است که «حسن خلق» دامنه ای وسیع و گسترده دارد و صفات پسندیده ای را شامل می شود که مجموعه ی آن صفات، یک شخص را صاحب اخلاق خوش می سازد.
شاید در اذهان عموم مردم، خوش اخلاقی به معنای خنده و شوخی و بذله گویی و دست انداختن و خندیدن به دیگری و … باشد؛ در صورتی که اخلاق خوش، کسب کردن بسیاری از فضایل است که با ممارست حاصل می گردد.
کظم غیظ، گذشت و عفو، ملایمت و مهربانی، صبر و بردباری، اغماض از اشتباهات دیگران، برخورد محترمانه و مناسب با اطرافیان و خیلی از صفات نیک، در کنار یکدیگر «حسن خلق» را پدید می آورند.
زندگی زناشویی، بهترین فرصت برای کسب این خصایل نیکو است؛ در صحنه ی زندگی مشترک موقعیت های بی شماری به وجود می آید. یک انسان آگاه و با ایمان، با برخورداری و مدد از این موقعیت ها و کسب فضایل اخلاقی، می تواند در جهت کمال خویش و حفظ آرامش خانواده، گام بردارد. برای داشتن یک زندگی خوب و باصفا، اخلاق خوش مهم ترین عنصر است. بدون آن زندگی عذاب آور و خسته کننده می شود. شخص بداخلاق زندگی را به کام خود و خانواده اش تلخ و سیاه می کند و تمام پیوندهای عاطفی را از میان برمی دارد.
امام صادق(ع) می فرمایند: هر که بدخلق است خود را معذب می دارد و بسیار اتفاق می افتد که به واسطه ی کج خلقی ضررهای عظیم به او می رسد و از منفعت های بزرگ محروم می شود و عاقبت هم به عذاب اخروی دچار می گردد. (۸)
پل ارتباطی بین افراد به وسیله ی اخلاق خوش، مستحکم می شود و از آن جایی که هیچ ارتباطی به اندازه ی رابطه ی زناشویی حائز اهمیت نیست، خوش اخلاقی یکی از ارکان عظیم پایداری کانون خانواده به شمار می آید.
پیامبر اکرم(ص) انسانی را از جهت ایمان کامل می شمرند که خوش اخلاق باشد. می فرمایند: کامل ترین مردم از جهت ایمان، خوش اخلاق ترین آنها می باشد، بهترین شما کسی است که نسبت به خانواده اش احسان و نیکی کند. (۹)
اخلاق خوش از آن جایی که باعث سلامت روانی خانواده و در نتیجه سلامت جامعه می گردد، از بسیاری عبادات نیز بالاتر و برتر شمرده شده است؛ چرا که به واسطه ی خوش خلقی، دل ها نرم می گردند. مگر نه آن است که خداوند پیامبر اسلام را به واسطه ی داشتن خلق عظیم و پسندیده اش می ستاید و گرایش انسان ها را نسبت به آن حضرت به علت اخلاق نرم و زیبای آن بزرگوار می داند؟ و صراحتاً در قرآن می فرماید:
و لو کنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولک … (۱۰)
اگر تو سنگدل و بدخلق بودی، همه از گرد تو پراکنده می شدند …
بدین سبب است که برترین اعمال حسن خلق است، چنان که پیامبر (ص) فرموده اند: در کفه ی میزان اعمال در روز قیامت، چیزی بهتر و با ارزش تر از حسن خلق نیست. (۱۱)
و امام صادق(ع) ثمرات خوش اخلاقی را این گونه وصف می نمایند: نیکی و خوش خلقی، ولایات را آباد می گرداند، عمرها را طولانی می سازد. به درستی خدای متعال به بنده ای که دارای حسن خلق است ثواب کسی را می دهد که صبح و شام مشغول جهاد در راه خداست. (۱۲)
با توجه به محسنات خوی نیک است که ضرورت اخلاق و اثرات ارزشمند آن در زندگی زناشویی روشن می گردد.
همسری که اخلاقی پسندیده و رفتاری ملایم و لبخند و مهربانی در کردار خویش دارد، به راحتی خواهد توانست دل طرف مقابل را تسخیر کند و آرامشی دلپذیر را در خانه، برای تک تک افراد پدید آورد. با خنده و خوش رویی انرژی مثبت و روحیه ای شاد به دیگران منتقل و خستگی های روزمره را از خود دور سازد. و در انتها باز هم توصیه های متعدد اهل بیت(ع) ره توشه ی ما در این مسیر است.
رُبّ عزیز أذلّه خلقه و ذلیل اعزّه خلقه.
بسا عزیز و ارجمندی که اخلاقش او را خوار و ذلیل گرداند و بسا خوار و ذلیلی که اخلاقش او را عزیز و ارجمند کرد. (۱۳)
قال رسول الله(ص) :
انک امرو قد احسن الله خلقک فأحسن خلقک.
خداوند تو را نیکو و زیبا آفریده است پس اخلاقت را نیز نیکو گردان. (۱۴)
قال الصادق(ع) :
ما یقدم المومن علی الله عز و جل به عمل بعد الفرائض أحب الی اله تعالی من ان یسع الناس بخلقه.
مومن بعد از انجام واجبات، عملی محبوب تر از خوش اخلاقی با مردم نزد خدای تعالی نمی آورد. (۱۵)
و آخر این که: پیامبر(ص) خطاب به مردان فرموده اند: به راستی که خوش دارم مرد با خوشحالی و افتخار چیزی را با دست خودش برای خانواده اش ببرد و بدین وسیله کبر را از خود دور کند.(۱۶)
در مقالات آتی به ویژگی ها ئی که برای زنان مهم است می پردازیم. پی نوشت:
۱- سوره ی احزاب، آیه ی ۲۱
۲- سوره ی قلم، آیه ی ۴
۳- میزان الحکمه، ج ۴، ص ۱۵۱۸
۴- همان مدرک
۵- کنز العمال، ۵۲۲۵
۶- بحارالانوار، ج ۱، ص ۳۸۹
۷- معراج السعاده، ص ۱۷۶
۸- معراج السعاده، ص ۱۷۶
۹- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۲۶
۱۰- سوره ی آل عمران، آیه ی ۱۵۹
۱۱- معراج السعاده، ص ۱۷۶
۱۲- معراج السعاده ، ص ۱۷۷
۱۳- بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶
۱۴- سفینه البحار، ج ۱، ص ۴۱۰
۱۵- الکافی، ج ۲، ص ۱۰۱
۱۶- تنبیه الحواطر، ج ۱، ص ۲۰۱
