آیا بودا مقدس می باشد با توجه به اینکه بطلان آن در اسلام معلوم است؟

پاسخ:
پاسخ سوال فوق به دانستن معنی کلمه مقدس و این که این لقب از سوی چه کسی به بودا اطلاق می شود منوط می باشد بنابراین ابتدا به تعریف کلمه مقدس پرداخته می شود:
کلمه «مقدس» کلمه ای عربی بوده و اسم مفعول از باب تفعیل می باشد که مصدر آن «تقدیس» و ثلاثی مجردش«قدس» به معنی پاک و مطهر و منزه می باشد.[۱]
وقتی کلمه «قدس» را به باب تفعیل ببریم معنی آن پاک کردن و منزه کردن و اسم مفعول آن «مقدس» می شود که چیز پاک شده، منزه شده و مطهر شده معنی می دهد. در اصطلاح لغت فارسی به مرد خدا که از منهیات بپرهیزد و پارسا باشد، مقدّس گفته می شود.[۲] ولی در اصطلاح زبان عربی از این اصطلاح بیشتر برای مکان استفاده کرده و به مکان پاک و مطهر«مقدّس» گفته می شود و برای شخص «مقدِّس» (اسم فاعل) استفاده می شود و به کسی که خدا را به پاکی بستاید و کسی که خود را برای عبادت تطهیر و پاک کند و هم چنین به راهب، دانشمند متدین یا پاپ یا یکی از روسای دینی، «مقدِّس» اطلاق می شود.
در اینجا لازم به ذکر است که استفاده از کلمه «قدس» و مشتقات آن از قبیل «مقدِّس»، «قداسه»، «قدیس» و ….. بیشتر در میان مسیحیان عرب زبان رواج دارد و به عنوان مثال برخی از نویسندگان جدید مسیحی کلمه «القدس» را در مقام احترام به پیشوایان مذهبی اطلاق کرده و آن را به معنای حضرت می دانند و مثلاً می گویند:«قدس الأب العام» یعنی حضرت پدر روحانی یا کلمه قدیس را به معنای مرد برگزیده خدا که به مقام بالایی از تقوا و پرهیزگاری نایل شده به کار می برند.[۳]
با توجه به معنای لغوی و کاربردهای کلمه مقدّس می توان نتیجه گرفت که طرفداران هر دین و آیینی به اشخاص بزرگ آیین خود که بر طبق موازین آن آیین عمل کرده و اوامر و نواهی آن آیین را در حدّ اعلی به کار می بندند، اصطلاح «مقدّس» را اطلاق می کنند به عنوان مثال در مسیحیت به پاپ مقدس گفته می شود در یهودیت به حبر اعظم و در اسلام نیز به علمای بزرگ و مجتهدین و الامقام لقب مقدس داده می شود چنان که مرحوم محقق اردبیلی که در قرن یازدهم هجری زندگی می کرد از سوی مردم و علما لقب«مقدس» یافت و به مقدس اردبیلی معروف شد و امروزه نیز به نام مقدس اردبیلی شناخته می شود.
پس می توان نتیجه گرفت، بزرگان هر دین و آیینی در نظر پیروان آن آیین مقدس می باشند و بودا هم چون بنیانگذار آیین بودیسم بوده و از دیدگاه بودائیان با عمل به دستورالعمل های خاص این آیین به مقام نور یافتگی رسیده بود، شایسته لقب«مقدس» می باشد و بودائیان وی را مقدّس می پندارند، ولی این بدان معنی نیست که بودا از دیدگاه مسیحیان یا یهودیان یا مسلمانان هم مقدّس می باشند زیرا طرفداران هر آیینی تنها رهبران دینی خود و وابستگان به آیین خویش را مقدّس می شمارند. بنابراین، این سوال که آیا بودا مقدس می باشد یا نه؟ از دو دیدگاه می تواند جواب داده شود. چرا که از دیدگاه طرفداران بودیسم شخص بودا که نام اصلیش«سیدراته» بود، فردی مقدس می باشد. ولی از دیدگاه سایر مکاتب و ادیان وی نه تنها مقدّس نیست بلکه فردی منحرف و گناهکار می باشد.
شاید گفته شود یکی از اصول اعتقادی دین اسلام ایمان به انبیاء الهی است و مسلمانان باید به همه انبیای الهی که نام آنها در قرآن یا منابع حدیثی ذکر شده ایمان بیاورند؛ زیرا همه انبیاء یک دین و یک آیین را تبلیغ می کردند که کامل ترین و جامع ترین صورت آن توسط حضرت محمد مصطفی ـ صلّی الله علیه و آله ـ به مردم ابلاغ شده است. پس تمام انبیای الهی در نزد مسلمانان مقدس می باشد و احتمال دارد که بودا نیز یکی از این پیامبران باشد که برای هدایت مردم فرستاده شده و بعدها آیین وی نیز هم چون آیین انبیاء قبل از پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ تحریف شده است.
در جواب این سخن می توان گفت: پیامبر بودن «بودا» محتاج دلیل و مدرک است و بررسی منابع اسلامی نشان می دهد که هیچ سند و مدرکی دال بر پیامبر بودن وی وجود ندارد و آنچه امروزه به عنوان آیین و دین بودا معرفی می شود، هیچ گونه سازگاری و تناسبی با دین اسلام ندارد. در دین اسلام و سایر ادیان ابراهیمی سه رکن اصلی وجود دارد یعنی توحید، نبوت و معاد ولی در آیین موجود بودا خبری از این سه رکن نیست وی از صحبت کردن درباره خالق هستی وخداوند پرهیز کرده، و حتی گاهی آن را انکار نموده است[۴] و به جای معاد در دامن نوعی تناسخ گرفتار آمده[۵] و هرگز خود یا شخص دیگری را به عنوان پیامبر و نبی معرفی نکرده است. بنابراین با تکیه بر تعالیم منسوب به بودا نمی توان وی را از پیامبران الهی شمرد و از دیدگاه اسلام وی نه تنها پیامبر و نبی نیست، بلکه که هیچ نوع تقدسی هم ندارد و نمی توان وی را مقدس شمرد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. چنین گفت بودا(متون بودایی)، ترجمه هاشم رجب زاده.
۲. بودا و اندیشه های او، تألیف سادهاتیسا، ترجمه محمد تقی بهرامی حرّان.
۳. بودا، پاشایی.
[۱] . المنجد(عربی به فارسی) ترجمه محمد بندر دیگی، تهران، انتشارات ایران، چاپ دوم، بی تا، ج ۲، ص ۱۴۰۳.
[۲] . معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ دهم، ۱۳۷۵، ج۴، ص۴۲۹۱.
[۳] . . المنجد(عربی به فارسی)، ج ۲، ص ۱۴۰۴.
[۴] . ر.ک: ‌جان بی ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۰، ص ۱۸۸، توفیقی، حسین، و هم چنین آشنایی با ادیان بزرگ، انتشارات سمت، ۱۳۷۹، ج۱، ص ۴۷.
[۵] . تاریخ جامع ادیان، ص ۱۹۰ و ۱۹۱.