آیا در جهان آخرت انسان با همین تشکیلات وجودی به حیات ادامه می دهد؟

برادر عزیز و گرامی! با تشکر از شما که در مسائل دینی وعلمی دقیق و کوشا می باشد. ظاهر آیات این است که انسان در قیامت، معاد جسمانی و روحانی خواهد داشت. از این رو علما و بزرگان دینی قائل به معاد جسمانی اند. باید دید قوانین حاکم بر آن جهان با قوانین حاکم بر این جهان متفاوت است یا یکنواخت؟ اگر قوانین جهان آخرت با قوانین دنیا یکجور باشد تمامی اشکالات شما وارد است و راهی جز قائل شدن به معاد روحانی باقی نمی ماند. در این صورت معاد جسمانی متصور نخواهد بود چون جسم با خصوصیاتی که در دنیا دارد بیمار می شود، دردمند می شود، تصادم و برخورد می کند، فضولات وکثافات دارد و بلاخره قابل بقا و جاودانگی نیست. نه تنها جسم انسان بلکه تمام مادیات قابلیت برای بقا و جاودانگی ندارند و زوال و تغییر در آن ها راه می یابد.اگر بگوییم انسان جسماً و روحاً در آن عالَم با قوانین آن جا تطبیق داده می شود و بر اساس قوانین آن جا حیات و بقا پیدا می کند، می توان قائل به معاد جسمانی و روحانی شد.علامه طباطبایی بعد از تشریح سؤال، جواب می دهد: انسان در قیامت با همین جسم زنده می شود ولی قواعد و قوانین این دنیا را که همراه با نابودی و زوال و رنج و بیماری است ندارد، بلکه با قوانین جهان آخرت منطبق می شود. در آن جا جسم همراه با روح انسان متنعم می شود، می خورد و می آشامدو ازدواج می کند یا در عذاب به سر می برد، اما زوال و اضمحلال در آن جا نیست. خلود و جاودانگی در آن جا به عنوان یک قانون حاکم است. همه خوشی ها که در دنیا برای انسان متصور است در آنجا هست ولی همراه با بقا و جاودانگی.”انسان درجهان آخرت،‌انسان در این دنیا است و همان احتیاجاتی را که در این دنیا داشت آن جا هم دارد؛ فقط در آن جا بقا و جاودانگی است، ولی در دنیا زوال و اضمحلال است”.[۱]شهید مطهری(ره) در این زمینه می فرماید: “وجوه مشترک زندگی دنیا و آخرت این است که هر دو زندگی حقیقی و واقعی است. در هر دو زندگی لذّت و رنج، سرور و اندوه، سعادت و شقاوت هست. غرائز انسان در هر دو زندگی حکم فرما است. در هر دو زندگی انسان با بدن و اندام کامل و اعضا و جوارح زندگی می کند امّا تفاوت هایی نیز در کار است. در این جا توالد و تناسل و کودکی و جوانی و پیری و مرگ هست ولی در آن جا نیست. در این جا باید کار کرد و تخم پاشید و در آن جا از تخم های کاشته شده و زمینه های مساعد شده در دنیا، بهره برداری کرد. این جا جای کار و عمل است و آن جا جای نتیجه گیری و حساب پس دادن … . ماده و جسم آن جهان نیز جاندار است. در آن جا حیات محض حاکم است. زمین و آسمانش جاندار است. باغ و میوه اش، آتش و عذابش دارای شعور و آگاهی است. در این جا خستگی و دلزدگی و ملال خصوصاً از یکنواختی است و انسان حالت گم کرده ای دارد امّا در جهان آخرت حیات جاوید در جوار ربّ العالمین همیشه در لذّت است و به هیچ وجه خستگی و ملال و دلزدگی به او راه نمی یابد”.[۲]درباره چگونگی معاد چهار نظریه وجود دارد: ۱_ معاد روحانی. بسیاری از فلاسفه قدیم طرفدار این عقیده بودند و می گفتند به هنگام مرگ روح برای همیشه از بدن جدا می شود و در عالم ارواح باقی می ماند. بنابراین مسئله معاد یعنی بازگشت مفهومی ندارد و بازگشتی در کار نیست بلکه روح به بقای خود همچنان ادامه می دهد.۲_ معاد در دو جنبه. این نظر را جمعی از دانشمندان و فلاسفه قدیم وجدید اختیار کرده اند. آیات قرآن هم عموماً این نظر را تأیید می کند که در رستاخیز اجزای پراکنده جسم جمع آوری و نوسازی می شود و جان می گیرد، منتهی در سطحی بالاتر و در جهانی وسیع تر و عالی تر.۳_ معاد روحانی و نیمه جسمانی. برخی از فلاسفه پیشین و روحیون معتقد بودند که جسم مادی و عنصری، دیگر بازگشت نمی کند. روح که از بدن جدا شد در جسم لطیفی که فوق العاده از نظر زمان و مکان فعّال است و حتّی قادر به عبور از موانع می باشد و فنا و فساد در آن راه ندارد قرار می گیرد و با آن به زندگی جاویدان خود ادامه می دهد. در حقیقت این جسم همانند ماده و جرم نیست که شبیه امواج و همانند “اتر” است امّا از آن جا که از جهاتی شباهتی با این جسم دارد و شبحی از آن است از آن تعبیر به “جسم مثالی” می کنند.[۳]۴_ معاد جسمانی. بعضی از دانشمندان قدیم و جدید می گویند: وقتی که مردیم همه چیز تمام می شود و به هنگام رستاخیز اجزای متلاشی شده اجزای انسان جمع آوری و به هم پیوند داده می شود و لباس حیات می پوشد.قرآن مجید همه جا با صراحت از معاد جسمانی توأم با روحانی سخن می گوید.[۴][۱] المیزان، ج ۳، ص ۱۱۰.[۲] مرتضی مطهری، زندگی جاوید یا حیات اخروی، ص ۲۶.[۳] محمد باقر شریعتی سبزواری، معاد از دیدگاه عقل و دین، ص ۱۱۷.[۴] ناصر مکارم شیرازی، معاد و جهان پس از مرگ، ص ۳۰۹.