لیزیک (LASIK) چیست؟
لیزیک یک عمل انتخابی برای کاهش وابستگی به عینک است که از طریق تغییر انحنای قرنیه به کمک لیزر اگزایمر می تواند عیوب انکساری مانند نزدیک بینی؛ دوربینی؛ و آستیگماتیسم را اصلاح نماید. بیش از یک دهه از انجام این عمل جراحی لیزری می گذرد وتاکنون میلیونها چشم در سرتاسر دنیا تحت این عمل قرار گرفته و می گیرند. در حال حاضر؛ لیزیک شایعترین و یکی از موفقترین اعمال جراحی عیوب انکساری می باشد که محدوده نسبتا وسیعی ازاختلالات انکساری چشم را می تواند برطرف سازد.چه افرادی می توانند عمل لیزیک را انجام دهند؟
عمل جراحی لیزیک برای بسیاری از افراد با عیوب انکساری نزدیک بینی؛ دوربینی؛ و آستیگماتیسم قابل انجام می باشد. این افراد باید حداقل ۲۰ سال سن داشته باشند تا تغییرات شماره عینک در آنها متوقف شده باشد. همچنین افرادی که بدلیل جراحیهای قبلی (پیوند قرنیه؛ اب مروارید؛ و عمل RK) شماره عینک بالا و یا نامتقارن با چشم مقابل پیدا کرده اند و نمی توانند از عینک استفاده نمایند؛ نیز می توانند به کمک عمل لیزیک در جهت اصلاح یا کاهش آن اقدام کنند.
اگرچه حداقل سن برای این عمل حدود ۱۸ تا ۲۰ سال در نظر گرفته می شود؛ ولی تحقیقات سالهای اخیر موثر بودن این عمل را در سنهای پایین تر؛ جهت اصلاح عدم تقارن شماره عینک دو چشم که منجر به تنبلی می شوند؛ را نیز نشان داده است.
باید دانست که عمل لیزیک یک عمل کاملا اختیاری است و هیچگونه اجباری در انجام این عمل وجود ندارد. انجام این عمل چیزی به سلامتی چشم اضافه نمی کند؛ بلکه سعی می کند وابستگی به عینک و یا لنز تماسی را به حداقل برساند.
چه افرادی نمی توانند عمل لیزیک را انجام دهند؟
عمل جراحی لیزیک برای بسیاری از افراد با عیوب انکساری نزدیک بینی؛ دوربینی؛ و آستیگماتیسم قابل انجام می باشد؛ اما باید دانست که این عمل برای همه افراد مناسب نمی باشد. افرادی که علاوه بر عیب انکساری؛ بیماریهای دیگری در چشم دارند و یا از بعضی از بیماریهای مزمن در دیگر سیستمهای بدنشان رنج می برند؛ ممکن است کاندید مناسبی برای اعمال جراحی اصلاح عیوب انکساری و لیزیک نباشند.
بعنوان مثال افراد زیر نمی توانند عمل جراحی لیزیک را انجام دهند:
• افرادی که بیماری قوز قرنیه و یا نامنظمی در سطح قرنیه اشان دارند
• افرادی که ضخامت قرنیه کافی نداشته باشند
• افرادی که بیماری تبخال چشمی داشته و یا دارند
• افرادی که بیماری قند دارند
• افرادی که آب مروارید دارند
• افرادی که اب سیاه دارند
• افرادی که سابقه بیماریهای روماتیسمی و یا نقص ایمنی را دارند
• افرادی که خشکی چشم متوسط تا شدید دارند
• افرادی که فقط یک چشم بینا دارند
• افرادی که مردمک چشم آنها در تاریکی بیش از حد معمول باز می شود
توقعات واقع گرایانه در اعمال جراحی لیزیک(LASIK)، لازک(LASEK) و لیزر پی آر کی(PRK)
یکی از پیش شرطهایی که در کنار شرایط دیگر، همه چشم پزشکان آن را لازم می دانند تا فردی را که متقاضی جراحی اصلاح عیوب انکساری می باشد، تحت اینگونه اعمال جراحی قرار دهند، داشتن توقعات به جا است. این بدان علت است که اگر چه جراحی لیزیک(LASIK)، لازک(LASEK) و لیزر(PRK) از دقت و سلامت نسبتا بالایی برخوردار می باشند، اما نتایج آن در همه افراد کامل و صد در صد نیست.
برای بسیاری کاهش وابستگی به عینک و یا لنز تماسی و نه حذف آن، هدف اصلی است. یعنی به جای نیاز همیشگی و صد در صد به عینک، استفاده از عینک در بعضی از موقعیت های محدود مانند مطالعه طولانی و یا رانندگی در شب را هدف گرفته اند. البته این درست است که بسیاری از افرادی که تا کنون تحت اینگونه اعمال جراحی قرار گرفته اند، دیگر نیاز به عینک ندارند، اما این همیشه صادق نبوده ونخواهد بود. حتی در مواردی پس از عمل ( مثلا در افراد در سنین پیر چشمی) شخص بجای یک عینک، به دو عدد از آنها نیاز پیدا کرده، اگر چه مدت زمان استفاده از آنها بطور قابل توجهی نسبت به قبل از عمل کاهش یافته است.
اگر شما انتظار دارید که پس از انجام اینگونه عملها، وقتی از خواب بیدار می شوید دربدر بدنبال عینکتان نگردید، در زمین ورزش و یا استخر شنا بدون عینک کاملا فعال باشید، در بسیاری از اوقات روز و انجام فعالیتهای معمول فارغ از عینک باشید، در مهمانی ها نگران عینکتان نباشید، به احتمال بسیار زیاد آن را و یا بهتر از آن را پس از عمل بدست خواهید آورد. اما اگر انتظار دارید که دیگر برای همیشه با عینک خداحافظی کنید (آنگونه که در بعضی از تبلیغات ممکن است بینید یا بسیاری آن را در ذهن خودشان پرورانده اند)، احتمال اینکه بعد از عمل مایوس گردید، کم نخواهد بود.
باید بدانیم که افراد عینکی اگرچه از نظر نیاز به عینک بسیار به هم شبیه هستند، ولی از بسیاری از جهات دیگر مانند اندازه و نوع شماره عینک، سن و همچنین پاسخهای بدنی آنها به مداخله جراحی، بسیار با هم تفاوت دارند. این تفاوتهاست که نتیجه عمل را نسبی خواهد کرد. توقع به جا اینست که این تفاوتها و نسبیت را بپذیریم تا پس از عمل دچار یاس نگردیم.
معاینات قبل از عمل لیزیک
بر خلاف تصور عموم، اعمال جراحی لیزیک، لازک، و پی ار کی در زمره ساده ترین عملهای جراحی چشم قرار می گیرند و بیش از خود عمل جراحی، دقت در انجام معاینات قبل از عمل نقش اصلی را در حصول موفقیت بازی می کند.
بارها افرادی فقط با یک عکس توپوگرافی چشم و یک شماره عینک که توسط دستگاهای به اصطلاح کامپیوتر اندازه گیری شده، مراجعه می کنند، و تقاضا دارند که در همان روز تحت عمل لیزیک و یا لازک قرار بگیرد و اینچنین برای آنها القاء شده که همه مراحل از معاینه و عمل جراحی گرفته تا معاینات بعد از عمل، همه و همه قابل انجام در یک روز هستند. اما واقعیت این نیست و یا بهتر است که نباشد. اهمیت معاینه قبل از عمل و یا مراقبت های روزهای بعد از عمل بسیار مهمتر از انجام خود عمل لیزیک و یا لازک می باشد. بارها دیده شده که عمل جراحی بخوبی انجام گرفته، اما بعلت عدم توجه به بعضی از نکات در قبل از عمل، بیمار گرفتار عارضه گشته است. در تاکید این سخن همین بس که بدانیم که در بسیاری از موارد، عوارض عمل لیزیک و یا لازک، قبل از انجام عمل شروع می شود.
بطور کلی، معاینه کامل چشم برای اعمال جراحی لیزیک، لازک، و پی آر کی، شامل سه مرحله است:
گرفتن شرح حال از وضعیت سلامت چشم، وضعیت سلامت دیگر اعضای بدن، سابقه فامیلی، و داروهای مصرفی
انجام معاینات همه جانبه چشم
مشاوره کامل در مورد کم و کیف نوع عمل، نحوه انجام عمل، نتایج ممکن، و عوارض و مشکلات احتمالی
معاینه چشم
کسانی که تمایل به انجام عملهای جراحی لیزیک، لازک، و پی ار کی دارند، باید با حوصله کامل، تمامی مراحل معاینه چشم را طی کنند. اندازه گیری حدت بینایی بدون عینک و با عینک، تعیین مجدد و دقیق شماره عینک بدون استفاده از قطره، اولین قدم می باشد. یادمان باشد که اندازه گیری شماره عینک با دستگاههای اصطلاحا کامپیوتری بتنهایی کافی نمی باشد و نتایج حاصل از این دستگاها حتما باید روی چشم و با استفاده از روش دستی مجددا آزموده شود. چرا که محدوده خطای اندازه گیری در دستگاهای اصطلاحا کامپیوتری، بسیار زیاد می باشد و تکیه صرف بر نتایج اندازه گیری با این دستگاها می تواند به عوارض جدی منتهی گردد.
همچنین اندازه گیری انحنای قرنیه، معاینه حرکات چشم و بررسی از نظر وجود یا عدم وجود انحراف در چشم، اندازه گیری میزان تنگ و گشادی مردمک ها در دو وضعیت تاریکی و روشنایی، معاینه میکروسکوپی چشم و بررسی ساختمانهای مختلف چشم از جمله پلکها، ملتحمه، قرنیه، عنبیه، عدسی و وضعیت لایه اشکی باید بدقت انجام گیرد. با چکاندن قطره بی حسی در چشم، فشار داخل چشم باید اندازه گیری شود. در ضمن رطوبت و میزان ترشح اشک با استفاده از کاغذ مخصوص اندازه گیری می گردد. در ادامه با چکاندن قطره های باز کننده مردمک (که موقتا دید را مختل می کند)، مجددا شماره عینک چک نهایی شود. همچنین باز شدن مردمک امکان معاینه کامل شبکیه را فراهم می کند تا از وجود یا عدم وجود ضایعات شبکیه مطمئن شویم. بخشی از معاینه شبکیه با استفاده از لنز مخصوص و میکروسکوپ، و بخشی دیگر در حالت خوابیده و با استفاده از دستگاهی که روی سر پزشک قرار می گیرد، انجام می شود.
همچنین، گرفتن نقشه توپوگرافی قرنیه و اندازه گیری ضخامت قرنیه جزء لاینفک معاینه می باشد. نقشه توپوگرافی قرنیه که بااستفاده از دستگاهای توپوگرافی و اورب اسکن تهیه می شود اطلاعات ذیقیمتی را در مورد وضعیت قرنیه به ما ارائه می دهد.
حذف هر قسمت از معاینات فوق، ما را از بخشی از اطلاعات در مورد چشم محروم می کند که عدم توجه به آن، احتمال بروز مشکلات بعد از عمل را بیشتر خواهد کرد. بعنوان مثال عدم اندازه گیری و توجه به وضعیت لایه اشکی، می تواند گرفتاری خشکی چشم پس از عمل لیزیک را به ارمغان بیاورد. یا عدم توجه به اندازه مردمکها، می تواند سبب مشکلات دید شب گردد.
تکنیک عمل لیزیک
در این عمل در ابتدا توسط وسیله ای بنام میکروکراتوم (شبیه رنده نجاری ولی در ابعاد بسیار بسیار ظریفتر)؛ یک لایه (flap) از قسمت سطحی قرنیه به قطر تقریبی ۹ میلی متر و ضخامت در حدود ۱۶۰ میکرون (هر میکرون برابر با یک هزارم میلیمتر است) برداشته می شود. سپس با لیزراکسایمر؛ قسمت مرکزی عمق قرنیه تراش داده می شود که میزان تراش؛ بسته به میزان و نوع شماره چشم از یک فرد به فرد دیگر تفاوت خواهد کرد. در انتها لایه یا flap بجای اولیه خود برگردانده می شود واین لایه بدون نیاز به بخیه در جای خود فیکس می گردد.
نتایج عمل لیزیک
عمل لیزیک در مجموع از دقت بسیار بالایی بر خوردار می باشد و اکثر افرادی که تحت عمل قرار گرفته اند از نتایج آن راضی می باشند. اما باید دانست که علی رغم این دقت فوق العاده؛ نباید تصور کرد که نتایج عمل لیزیک صد در صد هستند. بیماران انتظار دارند که بعد از عمل نمره عینک آنها صفر شده؛ دید ۱۰/۱۰ داشته و دیگر هیچگاه نیاز به عینک نداشته باشند. اگر چه عملا بخش عمده این انتظارات در عمل لیزیک برآورده می شود؛ اما باید توجه داشته باشیم که نتایج عمل لیزیک به عوامل متعددی بستگی دارد که بخشی از آن قابل پیش بینی نمی باشد.
در عمل لیزیک؛ یک بافت زنده (قرنیه چشم) تراش داده می شود. این بافت زنده بر خلاف یک عدسی پلاستیکی بی جان؛ سوخت وساز دارد و دائما فعال است. این نوع فعالیت بافت قرنیه می تواند تغییراتی در محل تراش داده شده؛ ایجاد کند. نکته همین جاست که فعالیت سوخت و سازی قرنیه پس از عمل لیزیک در همه افراد یکسان صورت نمی گیرد و از فردی به فرد دیگر متفاوت و تابع خصوصیات سرشتی وی خواهد بود. پس بر این اساس می توان انتظار داشت که دو نفر با شماره چشم یکسان در یک روز توسط یک جراح درشرایط کاملا یکسان تحت عمل لیزیک قرار گیرند واین دو نفر پس از دو تا سه ماه نتایج متفاوتی از خود نشان دهند.
علاوه بر پاسخ بافتی؛ نوع و میزان شماره عینک نیز در نتیجه نهایی عمل لیزیک تاثیر بسزایی دارد. بعنوان مثال چشم های با نزدیک بینی ساده در حد ۱- تا ۴- در مقایسه با نزدیک بین های بالاتر؛ نتایج بمراتب بهتری را نشان می دهند. همچنین نتیجه عمل لیزیک درچشم های نزدیک بین (چشمهایی که شماره عینک آنها با یک رقم منفی شروع می شود و چشم آنها از ورای عینک کوچکتر دیده می شود) خیلی بهتر از چشم های دوربین (چشمهایی که شماره عینک آنها با یک رقم مثبت + شروع می شود و چشم آنها از ورای عینک درشتر دیده می شود) می باشد.
بنابراین انتظار درست و منطقی از عمل لیزیک اینست که با انجام این عمل؛ وابستگی به عینک به میزان قابل توجه ای کاهش یابد؛ در حدی که فرد قادر باشد عمده کارهای روزمره را بدون عینک انجام دهد؛ اما در ضمن نیز در نظر داشته باشد برای انجام کارهایی که به دقت بیشتری نیاز دارد (مانند رانندگی در شب)؛ ممکن است به یک عینک مختصر نیاز پیدا کند.
عوارض عمل لیزیک
عمل لیزیک عمل بسیار کم عارضه ای می باشد اما باید بدانیم که خالی از عارضه نیست. دانستن این عوارض دو حسن دارد. نخست اینکه به شما کمک می کند با دید باز و کاملا منطقی تصمیم به عمل گرفته و صرفا تحت تاثیر تبلیغات؛ تسلیم عمل نگردید. ثانیا اگر بعد از عمل عارضه ای حادث گردید به موقع متوجه آن گشته و با ارجاع سریع آن به پزشک معالج؛ در درمان تسریع گردد.
نکته مهم اینست که صرف وجود عارضه در عمل لیزیک؛ این عمل را از اعتبار ساقط نمی کند. بلکه نسبت فواید به عوارض است که تعیین کننده موفقیت هر گونه عمل جراحی یا درمان دارویی است. هر چه این نسبت بالاتر باشد موفقیت بیشتر خواهد بود که در مورد عمل لیزیک این نسبت بسیار بالاست.
عوارض عمل لیزیک دو دسته هستند. دسته اول عوارض خفیف و گذرایی هستند که اکثر افرادی که تحت عمل لیزیک قرار می گیرند کم و بیش ممکن است آن را تجربه کنند. از این نوع عوارض می توان از افت کیفیت بینایی علی الخصوص در شب؛ مشکلات دید شب مانند پخش نور و دیدن هاله در اطراف اشیا نورانی؛ سایه دار دیدن؛ خشکی خفیف چشم؛ و خونمردگی زیر ملتحمه نام برد. این دسته عوارض اهمیت چندانی ندارند چرا که مشکل جدی را برای بینایی و چشم ایجاد نکرده و در عرض چندین هفته بهبود می یابند.
دسته دوم عوارضی هستند که بسیار نادر هستند ولی می توانند برای چشم و بینایی مشکلات جدی ایجاد کنند. از این نوع عوارض می توان از عفونت؛ التهاب غیر عفونی؛ لک قرنیه؛ آستیگماتیسم نامنظم؛ خشکی شدید چشم؛ و مشکلات دائمی دید شب نام برد. اگر در معاینات اولیه و انتخاب بیمار قبل از عمل دقت کافی صورت گیرد؛ از بسیاری از این عوارض پیشگیری می گردد. در مورد عفونت و التهاب غیر عفونی نیز اگر به موقع درمان شروع شود؛ عواقب به حد اقل می رسد.
