نویسنده در این نوشتار می کوشد تا با بیان تحلیل قرآن از آثار و پیامدهای ترک پرداخت زکات و تعطیل آن از سوی مردم و دولت اسلامی، هشدارها و انذارهای قرآن را به گوش همگان برساند و از عذاب و مشکلاتی که از ناحیه ترک آن بر سر جامعه اسلامی می آید پرهیز دهد. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
● اهمیت زکات
زکات مال که یکی از واجبات دین اسلام و ارکان مهم آن است یکی از مهم ترین ابزارهای تعدیل اقتصادی و توزیع ثروت براساس اصول عدالت می باشد. جامعه ای که براساس پرداخت حقوق مالی قوام یابد از هر لحاظ در امنیت و آسایش قرار می گیرد و شکوفایی و پیشرفت نصیب آن می شود. بر این اساس می بایست پرداخت زکات به عنوان یکی از واجبات از سوی دولت اسلامی مورد توجه و تأکید قرار گیرد و از کوتاهی در پرداخت آن با تشویق و ترغیب و حتی انذار مردم از پیامدهای زیانبار دنیوی و اخروی فرهنگ سازی انجام گرفته و مردم را به اشکال مختلف بر عمل بدان ترغیب نماید.
در حال حاضر به نظر می رسد که کم ترین توجه به این واجب از سوی دولت اسلامی و مردم می شود و به گونه ای جزو احکام و قوانینی است که تعطیل شده است. هرچند در سالیان اخیر برخی از دلسوزان با تبلیغ و تشویق مردم توانستند گام هایی در احیای این واجب شرعی بردارند ولی هنوز در آغاز راه است و نیازمند توجه و اهتمام خاص همگانی است تا مردم آن را همانند نماز و روزه مورد توجه و عمل قرار دهند و از آن غافل نشوند.
● زکات راهی برای تطهیر و شکوفایی و رشد جامعه
زکات که از ماده زکو یا زکی گرفته شده در اصل به معنای رشد و زیادت و افزایش است. (معجم مقاییس اللغه ج۳ ص۱۷) این واژه به معنای طهارت، رشد، برکت و مدح نیز آمده است. (لسان العرب ج۶ ص۶۵)
وقتی از زکات مال سخن به میان می آید به معنا و مفهوم تطهیر آن مراد می باشد (مجمع البیان ج۱ و ۲ ص ۲۱۲) ولی در اصطلاح شرعی برای حقی است که در مال واجب است و در وجوب آن نصاب به عنوان شرط اصلی معتبر است. (جواهر الکلام ج۱۵ ص۲)
راغب اصفهانی از اندیشمندان و زبان شناسان برجسته ادبیات عرب و فرهنگ قرآن درباره علل نامیدن حق مالی به عنوان زکات بر این باور است که علت نامیدن جنس مالی به زکات بدین سبب است که دهنده آن به برکت در مال خود یا پاک کردن نفس و جان خویش از گناه و تطهیر و تزکیه آن یا حتی هر دو امید دارد. (مفردات ص۳۱۸)
بر این اساس هرکس یا جامعه ای بخواهد به تزکیه نفس و تعالی و رشد اجتماعی شخصیت های جامعه بپردازد و یا مال و ثروت شخصی یا عمومی را افزایش دهد و جامعه را به شکوفایی و رشد سوق دهد می بایست به زکات به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای دست یابی به این هدف و مقصود توجه کند و از پرداخت آن کوتاهی نورزد.
وقتی از پرداخت زکات در آیات سخن به میان می آید مقصود و مراد آن است که بخشی از مال معین و مقدار مشخص شده از برخی از اموال که خداوند و پیامبر(ص) بیان کرده است را از مال خویش خارج کند و آن را در اختیار دولت اسلامی قرار دهد تا در مصارفی که خداوند و پیامبر(ص) بیان کرده است هزینه و صرف کنند.
در اهمیت زکات همین بس که از آن به خیری یاد شده است که خروج آن از دست آدمی موجب بقای آن در نزد خداوند می گردد و در روز حاجت و نیاز خداوند به عنوان امین قوی به وی بازگردانده و بلکه به چند برابر آن را تحویل وی می دهد. (بقره آیه ۱۱۰ و مزمل آیه ۲۰)
برای این که از اهمیت و نقش زکات در زندگی دنیوی و اخروی و هم چنین مادی و معنوی آگاه شویم نخست به برخی از آثار آن بطور گذرا اشاره می شود تا بر اساس آن و نیز بیان آثار و تبعات سوء عدم پرداخت زکات نقش آن در زندگی و حیات انسانی به خوبی نمایان گردد.
● آثار پرداخت زکات
خداوند در آیه ۲۷۷ سوره بقره پرداخت زکات را مایه آرامش درونی شخص می شمارد و بیان می کند که هر کسی که بخواهد از حزن و اندوه رهایی و به آرامش دست یابد و ترس و خوف را از زندگی خویش دور سازد می بایست به زکات به عنوان عامل ایجادی آرامش و امنیت توجه کند.
از دیگر آثار فردی می توان به دست یابی شخص به تطهیر نفس و پالایش روح از آلودگی ها (توبه آیه ۱۰۳ و مجادله آیه ۱۲) و تحقق صبر و شکیبایی در انسان (بقره آیات ۱۰۹ و ۱۱۰) و عاقبت به خیری (حج آیه ۴۱) و نجات از گمراهی (مائده آیه ۱۲) و بهره مندی از ولایت خداوند (حج آیه ۷۸) و هدایت خاص (توبه آیه ۱۸) و مصونیت از عذاب دنیوی و اخروی (بقره آیات ۴۳ و ۴۸ و ۱۷۷ و لیل آیات ۱۴ تا ۱۸) و بهره مندی از مغفرت خداوند و تکفیر گناهان و آثار و پیامدهای مخرب و زیانبار آن (بقره آیات ۲۷۱ و مائده آیه ۱۲) و هم چنین قرار گرفتن در رشد و بالندگی و کمال (توبه آیه ۱۰۳) و دست یابی به رحمت خداوندی (اعراف آیه ۱۵۶ و توبه ۵ و ۷) و فضل وی (نور آیات ۳۷ و ۳۸) و در حقیقت رستگاری و خوشبختی دایمی و همیشگی (اعراف آیه ۵۶ و ۱۵۷) اشاره کرد.
البته خداوند در آیه ۵ و نیز ۱۱ سوره توبه شرط پذیرش اسلام و ایمان را پرداخت زکات برمی شمارد که بیانگر آن است که یکی از مؤلفه ها و عناصر تحقق اسلام و ایمان پرداخت زکات در کنار نماز و ایمان به توحید و رسالت و امامت و مانند آن است.
چنان که هر کسی بخواهد رضایت و خشنود خداوندی را به سوی خود جلب و جذب کند می بایست از پرداخت زکات به عنوان ابزار و وسیله مطمئن سود ببرد (توبه آیات ۷۱ و ۷۲)
از آثار دیگری که به شخص و جامعه ایمانی و عامل به زکات می رسد می توان به قوام و سامان یابی جامعه و امور اجتماعی آن از راه پرداخت زکات اشاره کرد که خداوند در آیه ۴ و ۵ سوره بینه به آن توجه می دهد.
