استرس‌های خود را مدیریت کنیم!
تأثیر روان شناختی فشارهای روانی معاصر در زندگی افراد در جوامع سنتی، مورد توجه نظریه پردازان و روان شناسان قرار گرفته است. در برخی از این مطالعات، ارتباط بسیار بالایی بین فشارهای روانی و بیماری مشاهده شده و در برخی دیگر، این همبستگی‌ها در عین معنادار بودن، چندان قوی نبوده است.
به عبارت دیگر، افرادی هستند که با وجود قرار گرفتن در شرایط پر فشار، بیمار نمی‌شوند. حال سؤال اینجاست که آیا افرادی که در شرایط پراسترس، سالم می‌مانند، ساختار ژنتیکی و جسمانی قوی‌تری دارند؟ آیا از درآمد و تحصیلات بیش‌تری برخوردارند؟ آیا شخصیت متمایزی دارند و درک و تفسیر و مقابله آنان با فشارهای روانی، متفاوت است؟
برخی افراد، بهتر از دیگران می‌توانند با این عوامل محرک و تنش زا مقابله کنند در حالی که بسیاری دیگر، به طور کامل، مستعد آسیب پذیری هستند و دچار مشکلاتی مانند افسردگی، انزواطلبی و عدم توان مقابله با فشارهای روانی می‌شوند.
وجود استرس در محیط زندگی، امری اجتناب ناپذیر و حتی برای رشد روانی، ضروری است اما آن چه باعث بروز بیماری می‌شود، ناتوانی در مقابله با درجات غیرعادی و بسیار شدید استرس میباشد که به صورت واکنش‌های فیزیولوژیکی و روانی بروز می‌کند.
نقش مغز در ایجاد استرس
در شرایط استرس، به مغز فرمان می‌رسد تا بدن را آماده مقابله با محیط استرس زا کند. فرمان از مغز، به غده فوق کلیه می‌رسد و هورمون کورتیزول (هورمونی که باعث سازش بدن در برابر فشار روانی می‌شود)، رها شده و وارد خون می‌گردد.
در برخی از مطالعات، ارتباط بسیار بالایی بین فشارهای روانی و بیماری مشاهده شده و در برخی دیگر، این همبستگی‌ها در عین معنادار بودن، چندان قوی نبوده است.
اگر فرد مدتی طولانی در محیط پر فشار و استرس زا قرار داشته باشد، چون به فرمان مغز، «کورتیزول» بیش‌تری وارد خون می‌شود، در نتیجه فشارخون بالا می‌رود. هم چنین برای انرژی بیشتر، «کورتیزول»، پروتئین و چربی را به قند تبدیل می‌کند، بنابراین قندخون نیز بالا می‌رود. زمانی که پروتئین بدن کم شود، قدرت دفاعی بدن در برابر میکروب‌ها، عفونت‌ها و ویروس‌ها کاهش یافته و فرد، آسیب پذیر می‌گردد بنابراین فرد بسیار سریع به بیماری‌های متعددی دچار می‌شود.
شرایط استرس زا کدام اند؟
رویدادهای مهم زندگی مانند ازدواج، فوت یکی از اعضای خانواده، تغییر محل سکونت و… می‌تواند ایجاد فشار روانی و استرس نماید. اگر میزان این فشارها از حد توانایی فرد بالاتر رود، می‌تواند بهداشت روانی فرد را به مخاطره انداخته و حتی باعث بیماری‌های جسمانی شود.
قابل ذکر است که هر موقعیتی می‌تواند براساس ارزش یابی خود شخص، یک آزمایش سخت یا موقعیت طلایی باشد. “لازاروس ” معتقد است: ” استرس با محرک یکسان و به یک میزان، می‌تواند در اشخاص مختلف، ضایعات متفاوتی را ایجاد کند و مناطق آسیب پذیر را هدف قرار دهد.”
استرس یا فشار روانی، ممکن است از ناکامی‌های نرسیدن به هدف و تعارض ناشی شود و یا ممکن است مربوط به رویدادهای مختلف یا رفتار به شیوه‌های خاصی باشد که از داخل یا خارج، بر فرد تحمیل می‌شود. این فشارها، شخص را مجبور می‌کند تا به عملکرد خود سرعت بخشد یا رفتار جهت یافته خود را به سوی هدف معینی تغییر دهد. این موقعیت‌ها، تدابیر سازشی فرد را مختل کرده و موجب فشار روانی مزمن می‌شود.
استرس مداوم و شدید، اثرات مخربی بر سلول‌ها و ساختار مغز و عملکرد آن دارد و باعث بیماری‌های مرتبط با مغز، مانند افسردگی می‌شود. هم چنین استرس می‌تواند هورمون ” سروتونین ” که یکی از هورمون‌های شادی بخش است و در کارخانهٔ مغز ساخته می‌شود را کاهش دهد و علتی برای افسردگی فراهم کند. بنابراین برای درمان، باید از داروهای مؤثر بر هورمون‌های شادی بخش مغز و روش‌هایی که موجب افزایش تولید سلول‌های جدید مغز می‌شود، استفاده کرد.
برخی افراد، بهتر از دیگران می‌توانند با عوامل محرک و تنش زا مقابله کنند در حالی که بسیاری دیگر، به طور کامل، مستعد آسیب پذیری هستند
استرس مفید
استرس همیشه منفی نیست و در موارد زیادی، خوشایند و مفید میباشد زیرا اثربخشی دستگاه قلبی – عروقی را افزایش می‌دهد. استرس مفید، مانند دستگاه تهویه برقی است که در صورت لزوم، برای تولید گرما یا سرما استفاده می‌شود. بنابراین استرس، فقط پاسخ به عامل زیان بخش نیست بلکه پاسخی است در مقابل هرگونه درخواست بدن که در معرض آن قرارمی گیرد.
در معرض استرس‌های طولانی مدت و سخت قرار گرفتن، منجر به بی‌قراری، آشفتگی، رفتارهای اعتیاد آور، پر تحرکی، جلوگیری از رشد تیروئید، فشارخون بالا، چاقی و… می‌شود.
راه کارهای تبدیل استرس به یک فرآیند مفید
۱- داشتن رژیم غذایی سالم؛ (کم‌چربی با پروتئین بالا و قند کم)
۲- داشتن فعالیت فیزیکی؛ زیرا هر چه فعالیت فیزیکی کم‌تر باشد، خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی، بیشتر است.
۳- داشتن شخصیت خوش بین؛ زیرا اگر بدانیم زندگی و محیط اطرافمان، تحت کنترل خودمان است و می‌توانیم آن را به نفع خود تغییر دهیم، باعث می‌شود کارخانه داروسازی مغز، هورمون‌های شادی بخش مانند “آندورفین ” را هر چه بیشتر ترشح کند.
۴- داشتن اعتماد به محیط اطراف و احساس امنیت؛ زیرا داشتن فرهنگ تهدیدکننده می‌تواند فرد را در معرض استرس و بیماری‌های جسمانی قرار دهد.
۵- استفاده از تکنیک‌های آرام بخش و ورزش‌های نرم؛ زیرا باعث می‌شود هورمون‌های شادی بخش بیش‌تری از دستگاه عصبی و غدد مربوطه، ترشح شود.
۶- شناسایی منبع استرس، نزدیک شدن به آن، تغییر دادن آن و برنامه ریزی مناسب
۷- ابداع یک راه کار مبارزه‌ای، برای نمونه کسب حمایت اجتماعی و عاطفی دیگران
۸- استفاده از کاهش‌دهنده‌های شیمیایی استرس مانند داروهای آرام بخش با تجویز پزشک
۹- روی آوردن به مذهب و آرامش درون
شادکامی و موفقیت- سمیرا ذاکرین
