ب: تأثیر بدن بر روح
بدون تردید ویژگیهاى جسمانى هم تأثیر مهمى بر روحیات و شخصیت انسان دارد. این حقیقت را نمى توان انکار کرد که نفسانیات، بازتابى از ویژگیهاى جسمانى و کم و کیف کار بدن است. آزمایشهاى مکرر، دخالت ویژگیهاى بدنى را در ساختن خلق و خوى انسان و نیز تکون ملکات ثابت کرده است. در اینجا به بیان پاره اى از این تأثیرات شگرف مى پردازیم:
۱- تأثیر غدد بر حالات روحى:
یکى از عوامل مؤثر در حالات روحى، غدد داخلى است. غدد، عواملى هستند که در تنظیم حالات روحى مانند تنظیم هوش، کم هوشى، عقب افتادگى هوش، پرخاشگرى، تمایل جنسى و… نقش تعین کننده اى دارند. کم کارى غده تیروئید، پیامدهاى ناگوارى از جمله عقب افتادگى هوشى به بار مى آورد.
۲- تأثیر تفاوتهاى فیزیکى اندام در حالات روحى:
تفاوتهاى فیزیکى موجود بین انسانها همان است که ما آنها را با خصوصیاتى از قبیل چاق، لاغر، بلند و کوتاه و… در افراد مى شناسیم. کرچمر – روانشناس معروف – پس از تحقیقات فراوان در این زمینه ادعا کرد مى توان افراد آدمى را در سه گروه «کوتاه و چاق »، «عضلانى» و «لاغر و بلند اندام » قرار داد. گروه اول برونگرا، گروه دوم پرانرژى و پرخاشگر، و گروه سوم درونگرا مى باشند. در این زمینه تحقیقات گسترده و دامنه دارى در دهه هاى اخیر صورت گرفته است.
۳- رفتار بدنى و تکون خصلتها:
ابن سینا معتقد است اعمال انسان که به وسیله بدن و اعضاى آن انجام مى شود، در تکون خصلتها و ملکات نقش تعین کننده اى دارد؛ زیرا احساس، تخیل، غضب، بخل، عمل شجاعانه و مانند آن، در روح انسان هیأتى پدید مى آورند که وقتى آن اعمال تکرار شود، ملکات پدیدار مى شوند. بنابراین، تکرار افعال بدنى است که به صورت ملکات نفسانى در مى آید و شخصیت انسان را مى سازد.
۴- بازتاب خوردنیها بر حالات روحى:
اندیشمندان تعلیم و تربیت، بر اساس یافته هاى زیستى، بر بازتاب غذاهاى ویژه بر حالات روحى انسان تکیه کرده اند. تأثیر غذاها، میوه ها و سبزیجات بر جنین و تأثیر شیر مادر در تکون خصلتهاى کودک، حقیقتى انکار ناپذیر است. بازتاب مواد مخدر و شراب بر روحیات انسان نیز امرى قطعى است. ابن سینا – با توجه به تجارب پزشکى خویش – اعتقاد دارد یک بیمار جسمانى را از راه قدرت روح و قدرت اراده مى توان کاملاً درمان نمود. به همین صورت، یک فرد سالم نیز ممکن است تحت تأثیر توهم بیمارى و یا تلقین بیمارى، بیمار شود. این گفته را با آزمایشهاى جدیدى که بر بیماریهاى روان تنى انجام داده اند، مى توان تأیید کرد.
آزمایشهاى مکرر، این حقیقت را آشکار مى سازد که احساس خصومت، افسردگى و اضطراب، به نسبتهاى مختلف، پایه بسیارى از بیماریها و اختلالات جسمانى است. بیمار بندرت از اضطراب، افسردگى، تنشهاى درونى و حساسیتها اظهار ناراحتى مى کند و به جاى شکایت از پدیده هاى روانى، بیشتر از علائم ظاهرى مثل استفراغ، اسهال، بى اشتهایى و… شکایت مى نماید. اگر علت درونى بروز این ناراحتیهاى جسمانى معلوم شود، به سرعت مى توان آنها را درمان کرد. تلاش فکرى، بدن را فرسوده مى سازد و از عمر انسان مى کاهد. تجربه علمى، این موضوع را به اثبات رسانده است.
نیراک دانشمند فیزیولوژیست – بر اساس آزمایشهاى مکرر ثابت کرده است که کار فکرى، گلبول هاى قرمز خون را تقلیل مى دهد و اثر مخربى بر دستگاه بدنى انسان دارد.
* * *
منبع :
مقاله “کیفیت ارتباط ساحتهاى وجود انسان”، نوشته دکتر محمد بهشتى، منابع مقاله: الفاخورى، حنا و خلیل الجر
تاریخ فلسفه در جهان اسلامى
