سیستم ایمنی شبکه‌ای پیچیده است که مدام کار می‌کند تا از بدن در برابر پاتوژن‌ها که شامل باکتری‌ها، سموم، انگل‌ها و ویروس‌ها می‌شوند محافظت نماید. سیستم ایمنی دو خط دفاعی ایجاد می‌کند: ایمنی طبیعی (ذاتی) و ایمنی سازگار (اکتسابی).
سیستم ایمنی همه‌ی ما باید عملکرد خوبی داشته باشد تا سالم بمانیم. یک سری از بیماری‌ها، داروها و انتخاب‌های سبک زندگی مانند سیگار و الکل می‌توانند تأثیر منفی بر عملکرد سیستم ایمنی بدن داشته باشند. تحقیقات نشان داده‌اند رژیم غذایی ما در سلامت سیستم ایمنی‌مان نقش بزرگی دارد.
آیا رژیم غذایی می‌تواند بر سیستم ایمنی اثر بگذارد؟
مطالعات نشان می‌دهند رژیم غذایی فرد بر سیستم ایمنی‌اش اثرگذار است، درست مانند دیگر جنبه‌های سلامتی. مثلاً تغذیه می‌تواند بر میکروبیوم روده که عملکرد دفاعی دارد، فرایندهای التهابی و عملکرد گلبول‌های سفید خون اثر بگذارد. الگوهای تغذیه‌ای و مواد غذایی با افزایش احتمال بیماری‌ها، آلرژی‌ها و اختلال در عملکرد ایمنی ارتباط دارند.
رژیم‌های غذایی که حاوی مقدار زیادی چربی اشباع، غذاهای فرآوری شده، قند و نمک اضافی و کالری فراوان هستند اغلب به سلامتی آسیب می‌زنند چون معمولاً در این نوع رژیم‌های غذایی سبزیجات و میوه و ماهی‌های چرب چندان وجود ندارد. این نوع رژیم‌های غذایی سبب التهاب در بدن و تغییر در عملکرد سیستم ایمنی و در نتیجه افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌ها می‌شوند.
برای پشتیبانی از سیستم ایمنی باید یک رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشید و خصوصاً غذاهای گیاهی و طبیعی را در آن بگنجانید. مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید و کمتر غلات تصفیه شده و قند مصرف کنید
اما رژیم‌های غذایی که سرشار از غذاهای طبیعی، میوه و سبزی، مغزها و دانه‌ها، بنشن و حبوبات و غذاهای دریایی‌اند و در آن‌ها مصرف غذاهای فرآوری شده محدود شده است می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری‌ها را کاهش داده و عملکرد سیستم ایمنی را تقویت کنند.
ضمناً کمبود مواد مغذی در بدن که برای عملکرد ایمنی ضروری‌اند، از جمله ویتامین D، زینک (روی) و ویتامین C نیز می‌تواند بر واکنش سیستم ایمنی اثر بگذارد.
کمبود مواد مغذی در میان افرادی که غذاهای فرآوری شده زیاد و غذاهای طبیعی کم مصرف می‌کنند شایع‌تر است.
هرچند واضح است که انتخاب‌های غذایی بر سلامت عمومی ما از جمله عملکرد سیستم ایمنی، اثر می‌گذارند؛ اما تعاملات میان رژیم غذایی و سلامت ایمنی بدن بسیار پیچیده است. دانشمندان همچنان در حال مطالعه روی این موضوع هستند که غذاهایی که یک نفر مصرف می‌کند چگونه به ضرر یا به نفع سلامت ایمنی او عمل می‌کند.
اثرات منفی رژیم‌های غذایی ناسالم
رژیم‌های غذایی امروزی معمولاً پُر از کربوهیدرات‌های تصفیه شده، قند اضافی، چربی اشباع و کالری هستند. این الگوی غذایی از چند راه بر عملکرد ایمنی اثر می‌گذارد. بیشتر غذاهای رژیم‌های غذایی غربی، بیش از اندازه فرآوری شده بوده و حاوی مقادیر زیادی قند هستند که می‌تواند واکنش‌های التهابی سیستم ایمنی را به دنبال داشته باشد.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ که روی ۵۶۲ فرد بزرگسال ۸۵ سال به بالا که دیابت نداشتند انجام شد دریافت افرادی که سطح قند خونشان بالاتر بود، واکنش سیستم ایمنی ذاتی‌شان در سطح پایین‌تری قرار داشت. این افراد دارای CRP بالاتری نیز بودند که یک شاخص التهابی است.
بالا بودن سطح قند خون با نقص در عملکرد ایمنی در افراد دچار دیابت نیز ارتباط دارد. همچنین رژیم‌های غذایی پُر از قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده می‌توانند باکتری‌های روده را تغییر داده و منجر به دیس بیوسیس بشوند که شامل اختلالاتی در سیستم گوارش می‌شود، مانند نفخ.
داشتن یک میکروبیوم سالم برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی لازم است زیرا باکتری‌های روده نقش مهمی در تکمیل و عملکرد سیستم ایمنی دارند.
رژیم‌های غذایی پُر از نمک با واکنش زیاد سیستم ایمنی، اختلال در تنظیم التهاب در بدن و افزایش احتمال بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید مرتبط هستند. رژیم‌های غذایی پُرچرب و پُرنمک موجب افزایش احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن می‌شوند مانند برخی از سرطان‌ها، بیماری قلبی و دیابت نوع دوم. محققان این ارتباط را ناشی از التهاب مزمن و تغییراتی در واکنش ایمنی بدن، یکجانشینی و بی‌تحرکی و قرار گرفتن در معرض سموم می‌دانند.
رژیم‌های غذایی برای عملکرد سالم سیستم ایمنی
همان‌طور که رژیم‌های غذایی پُر از غذاهای فرآوری شده، قند و نمک و کالری زیاد می‌توانند موجب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی شوند، الگوهای غذایی درست و سالم که سرشار از غذاهای طبیعی و مغذی هستند می‌توانند به سلامت عملکرد این سیستم مهم بدن کمک کنند.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای پُر از سبزیجات، حبوبات، مغزها و دانه‌ها، غلات کامل، روغن زیتون و دیگر غذاهای سالم است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند این رژیم غذایی می‌تواند ریسک خیلی از بیماری‌ها را کاهش دهد، شاخص‌های التهابی را پایین بیاورد و باکتری‌های روده را تنظیم کند.رژیم‌های غذایی سرشار از فیبر مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای، تولید اسیدهای چرب زنجیره کوتاه را افزایش می‌دهد. اسیدهای چرب زنجیره کوتاه، محصول نهایی تخمیر باکتریایی در روده هستند و فوایدی برای سلامتی دارند. اسیدهای چرب زنجیره کوتاه به طور سیستمی و محلی، واکنش ایمنی بدن را ساماندهی می‌کنند و سلامت سیستم ایمنی را حفظ کرده و عملکرد دفاعی بافت پوششی روده را تقویت می‌نمایند. این بخش مهمی از سیستم ایمنی است که به عنوان سدی در برابر میکروارگانیسم‌ها عمل می‌کند. اسیدهای چرب زنجیره کوتاه، تولید پروتئین‌های التهابی از سلول‌های ایمنی را کاهش می‌دهند.
رژیم‌های غذایی غنی از میوه‌ها و سبزی‌ها، روغن زیتون، دانه‌ها و ماهی‌های چرب حاوی مقدار زیادی مواد مغذی مانند ویتامین A، ویتامین C، زینک (روی)، ویتامین D، B6، B12، مس، اسیدفولیک، آهن و سلنیوم هستند. سیستم ایمنی برای بهترین عملکرد خود به این مواد مغذی نیاز دارد. کارشناسان می‌دانند که رژیم‌های غذایی که بر مبنای سبزیجات هستند می‌توانند شاخص‌های التهاب مزمن مانند CRP، فیبرینوژن و اینترلوکین۶ (IL-6). این کاهش تا حدودی به طیف گسترده‌ای از مواد مغذی و ترکیباتی برمی‌گردد که در انواع میوه‌ها و سبزی‌ها وجود دارند و واکنش سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند.
غذاهای سرشار از چربی‌های سالم، فیبر، ویتامین‌ها، پروتئین، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی مفید به کاهش التهاب سیستمیک کمک می‌کنند، باکتری‌های خوب روده را تعدیل می‌کنند، استرس اکسیداتیو و آسیب سلولی را کاهش می‌دهند و قند خون و حساسیت به انسولین را تنظیم می‌نمایند. همه‌ی این فعالیت‌ها برای عملکرد سالم سیستم ایمنی ضروری‌اند. ضمناً مطالعات نشان می‌دهند غنی کردن رژیم غذایی با ویتامین D، زینک (روی) و ویتامین C می‌تواند به بهینه کردن عملکرد سیستم ایمنی و کاهش ریسک عفونت کمک کند.
برای پشتیبانی از سیستم ایمنی باید یک رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشید و خصوصاً غذاهای گیاهی و طبیعی را در آن بگنجانید. مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید و کمتر غلات تصفیه شده و قند مصرف کنید.
